Yapılan incelemelerde 1/25.000 ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planı uygulama hükümlerinde tarım arazilerinde tarımsal amaçlı yapı yapma şartlarını düzenleyen imar plan notunda yer alan minimum parsel büyüklüğünün 5000m2 ölçüsünü sağlamak hükmünün kaldırıldığı görülmüştür.

1/25.000 ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planı Uygulama Hükümlerinin “Tarımsal amaçlı yapılar” başlıklı 7.7.2.14.2 maddesinde yer alan:

“3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu’na tabi araziler, mutlak tarım arazisi, dikili tarım arazisi, ve özel ürün arazilerinde;

Minimum parsel cephesi 10 metre ve minimum parsel büyüklüğü 5000m2 ölçülerinin sağlamak koşuluyla 4.11.2.4 maddesinde tanımlanan tarımsal amaçlı yapılar, yollara 10 metreden, komşu parsele 5 metreden fazla yaklaşmamak şartıyla inşaat emsali 0,05’i, yüksekliği iki katı aşmamak şartıyla yapılabilir...”

Marjinal tarım arazilerinde;

Minimum parsel cephesi 10 metre ve minimum parsel büyüklüğü 5000m2 ölçülerinin sağlamak koşuluyla 4.11.2.4 maddesinde tanımlanan tarımsal amaçlı yapılar, yollara 10 metreden, komşu parsele 5 metreden fazla yaklaşmamak şartıyla inşaat emsali 0,10’i, yüksekliği iki katı aşmamak şartıyla yapılabilir…” denilmektedir.

24.05.2021 tarih ve 514-515-516 sayılı Meclis Kararlarıyla “minimum parsel büyüklüğü 5000m2” ifadesi 1/25.000 ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planı Uygulama Hükümlerinden çıkarıldığı ve tarımsal amaçlı yapı yapmak için metrekare ölçü şartının kaldırıldığı görülmüştür.

5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde;

“Tarım arazisi: Toprak, topografya ve iklimsel özellikleri tarımsal üretim için uygun olup, hâlihazırda tarımsal üretim yapılan veya yapılmaya uygun olan veya imar, ihya, ıslah edilerek tarımsal üretim yapılmaya uygun hale dönüştürülebilen arazileri,

Mutlak tarım arazisi: Bitkisel üretimde; toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinin kombinasyonu yöre ortalamasında ürün alınabilmesi için sınırlayıcı olmayan, topografik sınırlamaları yok veya çok az olan; ülkesel, bölgesel veya yerel önemi bulunan, hâlihazır tarımsal üretimde kullanılan veya bu amaçla kullanıma elverişli olan arazileri,

Özel ürün arazisi: Mutlak tarım arazileri dışında kalan, toprak ve topografik sınırlamaları nedeniyle yöreye adapte olmuş bitki türlerinin tamamının tarımının yapılamadığı ancak özel bitkisel ürünlerin yetiştiriciliği ile su ürünleri yetiştiriciliğinin ve avcılığının yapılabildiği, ülkesel, bölgesel veya yerel önemi bulunan arazileri,

Dikili tarım arazisi: Mutlak ve özel ürün arazileri dışında kalan ve üzerinde yöre ekolojisine uygun çok yıllık ağaç, ağaççık ve çalı formundaki bitkilerin tarımı yapılan, ülkesel, bölgesel veya yerel önemi bulunan arazileri,

Marjinal tarım arazisi: Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri ve dikili tarım arazileri dışında kalan, toprak ve topografik sınırlamalar nedeniyle üzerinde sadece geleneksel toprak işlemeli tarımın yapıldığı arazileri,” şeklinde tanımlamalar bulunmaktadır.

Yine ilgili Kanun’un “Tarım arazilerinin amaç dışı kullanımı” başlıklı 13’üncü maddesinde; “Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz. Ancak, alternatif alan bulunmaması ve Kurulun uygun görmesi şartıyla;

a) Savunmaya yönelik stratejik ihtiyaçlar,

b) Doğal afet sonrası ortaya çıkan geçici yerleşim yeri ihtiyacı,

b) Doğal afet sonrası ortaya çıkan geçici yerleşim yeri ihtiyacı,

ç) İlgili bakanlık tarafından kamu yararı kararı alınmış madencilik faaliyetleri, 

d) Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plân ve yatırımlar, 

e) (Ek: 31/1/2007-5578/3 md.) Kamu yararı gözetilerek yol altyapı ve üstyapısı faaliyetlerinde bulunacak yatırımlar, 

f) (Ek: 26/3/2008-5751/1 md.) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun talebi üzerine 20/2/2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu uyarınca yenilenebilir enerji kaynak alanlarının kullanımı ile ilgili yatırımları,

g) (Ek: 26/3/2008-5751/1 md.) Jeotermal kaynaklı teknolojik sera yatırımları,

İçin bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile Bakanlık tarafından izin verilebilir. (Ek cümle: 31/1/2007-5578/3 md.) Bakanlık bu yetkisini valiliklere devredebilir.” hükümleri mevcuttur.

Kamu idaresi cevabında bu değişikliğin temel gerekçesinin ilçe belediyelerinin yaşadığı sorunların ortadan kaldırılması olduğu ayrıca diğer mevzuat hükümlerinde de parsel büyüklüğü şartının olmadığı yine bağ ve çiftlik evi yapmak için İl Tarım ve Orman Müdürlüklerince incelenip izin alınması gerektiği belirtilerek tarımsal üretim için toprak üstünde yer alan donanımların önemli olduğu yine plan notu değişikliği ile tarımsal üretimin desteklenmesi ve bu noktadaki çıkmazların giderilmesi amaçlandığı ifade edilmiştir.

Ancak mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere tarım arazilerinnin belirtilen istisnalar dışında tarımsal üretim amacı dışında kullanılmayacağı belirtilmiştir. Tarımsal üretim için gerekli olan tarımsal yapılar için imar planlarıyla belirli sınırlamalar getirilerek tarım arazilerinin tarımsal üretim amacına aykırı kullanımını önlemek amaçlanmıştır. Ancak yapılan incelemelerde 1/25.000 ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planı Uygulama Hükümlerinden tarımsal yapı yapmaya ilişkin parsel büyüklüğü şartının kaldırıldığı ve tarım arazilerinde tarımsal amaçlı yapılaşma kolaylığı getirildiği görülmüştür. Bu durum tarım arazilerinde tarımsal üretim amacı dışında kullanıma yol açabilecek yapılaşmalara neden olabilecektir.

Sonuç olarak tarım arazilerinin tarımsal üretim dışında kullanılabileceği istisnalar ilgili Kanun’da belirtilmiş olup tarımsal üretimi engelleyebilecek ve tarım arazilerinde yapılaşmayı artırabilecek Çevre Düzeni Plan Uygulama Hükmünün 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’ndaki düzenlemelere uygun hale eski hale getirilmesi uygun olacaktır.