İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde 12 adet dolmuş plaka (D plaka), 3605 adet taksi plaka (T plaka), 6275 adet servis plaka (S plaka) ve 1117 adet minibüs plaka (M plaka) hatlarının süresiz olarak çalıştıkları görülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinde; büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek, işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dâhil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek büyükşehir belediyelerinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında olduğu sayılmıştır. Aynı Kanun’un “Büyükşehir belediyesi ve ilçe belediyelerinin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 10’uncu maddesinde de 5393 sayılı Belediye Kanunu uyarınca tanınan imtiyazların ilgisine göre büyükşehir belediyelerini de kapsayacağı belirtilmiştir.

5216 sayılı Kanun’un “Diğer hükümler” başlıklı 28’inci maddesinde, 5393 sayılı Belediye Kanunu ve diğer ilgili kanunların bu Kanun’a aykırı olmayan hükümlerinin ilgisine göre büyükşehir ve ilçe belediyeleri hakkında da uygulanacağı ifade edilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinde, 5216 sayılı Kanun’da belirtilen hükme benzer bir hükme yer verilmiş, aynı maddenin beşinci fıkrasında belediyelerin bu hizmetleri Danıştay’ın görüşü ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının kararıyla süresi kırk dokuz yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebileceği, toplu taşıma hizmetlerini imtiyaz veya tekel oluşturmayacak şekilde ruhsat vermek suretiyle yerine getirebileceği, toplu taşıma hatlarını kiraya verebileceği veya hizmet satın alma yoluyla yerine getirebileceği belirtilmiştir. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kiralarda sözleşme süresi” başlıklı 64’üncü maddesinde ise kiraya verilecek taşınır ve taşınmaz malların kira süresinin, on yıldan çok olamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Öte yandan konu ile ilgili, Danıştay 13. Dairesinin Esas No:2015/985, Karar No:2015/3164 numaralı kararı ile belediyelerin yürütmekle görevli ve yetkili oldukları toplu taşıma hizmetini bizzat yapmak yerine imtiyaz devri veya kiralama yolunu seçebileceği, bu yolları seçmeleri halinde bile sürenin sınırlı olduğu ve her iki durumda da Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olunduğu ifade edilmiştir. Yine aynı Danıştay kararında, toplu taşıma hizmetlerinin ruhsat vermek suretiyle yerine getirilmesi usulünde ise ruhsat verilecek sürenin açık bir şekilde ortaya konularak söz konusu ihalenin yine Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre yapılması gerektiği, ruhsatın süresiz bir şekilde değil, belli bir süre dâhilinde verilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ile Danıştay kararı birlikte değerlendirildiğinde, belediyelerin toplu taşıma hizmetindeki görev, yetki ve sorumluluklarını ancak belirtilen mevzuat hükümleri doğrultusunda, belirli bir süre için özel hukuk kişilerine gördürülebileceği yönünde düzenlemeler yapılmış olup bu kapsamda ihale sürelerinin, kiralama yöntemi için en fazla on yıl, imtiyaz yöntemi için en fazla kırk dokuz yıl, ruhsat vermede ise muhammen bedelin belirlenerek imtiyaz ve tekel oluşturmayacak şekilde belirli bir süre olarak belirlenmesi gerekmedir.

Yine aynı şekilde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının 29.06.2020 tarih ve 131962 sayılı “Toplu Taşıma Hatlarının Kira Süresi” konulu görüş yazısında; ihalesiz şekilde yenilenen sözleşmelerin, kanunlardaki esaslara aykırı olarak yapılan ve uzun yıllar süren fiili kullanımların veya süresiz ya da Kanun’da gösterilen sürelerden daha uzun süre belirlenen usulsüz ihale sözleşmelerinin kazanılmış hak kapsamında değerlendirilemeyeceği belirtilerek mevzuat hükümlerine aykırı kullanımdaki hatların 5393 sayılı Kanun’da gösterilen usuller ve 2886 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak yeniden kiralanması gerektiği ifade edilmiştir.

Bu kapsamda yapılan incelemelerde; 2021 yılı içerisinde 25 adet taksi plaka (T plaka) ve 543 adet servis plaka (S plaka) hatlarının ihale ile süresiz olarak verildiği görülmüştür. Yine İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde, toplamda 12 adet dolmuş plaka (D plaka), 3605 adet taksi plaka (T plaka), 6275 adet servis plaka (S plaka) ve 1117 adet minibüs plaka (M plaka) hatlarının süresiz olarak çalıştıkları tespit edilmiştir.

Sonuç olarak, yolcu taşıma faaliyetinde bulunulması için verilecek plakaların 5393 sayılı Kanun’da gösterilen usuller ve 2886 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak ihale edilmesi gerekmektedir.