Temizlik İşleri Müdürlüğünce ihalesi gerçekleştirilen ve fiyat farkı öngörülen 2021/576838 ihale kayıt numaralı “2022-2023-2024 Yılları Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği İçin Araç Çalıştırılması” işinin mevzuata aykırı bir şekilde yakıt dahil ihale edildiği görülmüştür.

Taşıt Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılan Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller uyarınca kamu idareleri tarafından kiralanan bazı araçların “yakıt hariç” olarak temin edilmesi gerekmektedir.

17.03.2006 tarih ve 2006/10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca yürürlüğe konulan ve yürürlüğünü halen sürdüren “Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller”in “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde;

“Bu Esas ve Usuller, 237 sayılı Kanuna tabi olan kurumları ve taşıtları kapsar.” denilmekte,

237 sayılı Taşıt Kanunu’nun “Kanunun şümulü” başlıklı 1 ve 2’nci maddelerinde ise;

“Madde 1 – a) Genel bütçeye dahil dairelerle katma ve özel bütçeli idareler ve bunlara bağlı sabit ve döner sermayeli müesseseler, il özel idareleri, belediyeler ve bunların bağlı kuruluşları ile mahalli idare birlikleri,

… bu Kanun hükümlerine tabidir.

Madde 2 – Traktör, arazöz, motorla işleyen her çeşit ziraat ve inşaat makineleri, hava taşıtları ve zırhlı ambulanslar ile münhasıran askeri maksatlar için kullanılan ve ordunun silah ve teçhizatından madut bulunan taşıtlar bu kanun hükümlerine tabi değildir.” hükümleri yer almaktadır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde belediyelerin 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamında olan idareler arasında sayıldığı, traktör, arazöz, motorla işleyen her çeşit ziraat ve inşaat makineleri, hava taşıtları ve zırhlı ambulanslar ile askeri amaçla kullanılan taşıtlar dışında kalan tüm taşıtların Kanun kapsamında yer alan taşıtlardan sayıldığı görülmektedir.

Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin “Genel esaslar” başlık 6’ncı maddesinde;

“(1) Temel amaç çerçevesinde hizmet alımı suretiyle taşıt edinilebilmesinin genel esasları şunlardır:

…

ç) (Değişik: 15/9/2014 - 2014/6814 md. 1) Taşıtlar, yakıt hariç, şoförlü veya şoförsüz olarak edinilebilecektir. …” denilmektedir.

Buna göre, belediyenin traktör, arazöz, motorla işleyen ziraat ve inşaat makineleri gibi araçları dışında kalan bütün araçlarını yakıt hariç olarak temin etmesi yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin açık bir gereğidir.

Doğrudan taşıt kiralama ihalesi kapsamında yer almayan ve diğer hizmet alımları bünyesinde işin yürütülmesi için gerekli olan taşıt kiralaması ihalelerinde 17.03.2006 tarihli ve 2006/10193 sayılı Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin uygulanıp uygulanmayacağına ilişkin tereddütlerin hala mevcut olduğu anlaşılmaktadır.

Söz konusu konu ile ilgili olarak, Düzce Belediyesi tarafından yapılan 2015/84683 İhale Kayıt Numaralı “Çöp Toplama ve Nakli, Çevre Temizliği Hizmet Alımı” İhalesine yapılan itirazen şikâyet başvurusu üzerine Kamu İhale Kurulu tarafından bu hususla ilgili olarak 2015/UH.III-2457 sayılı karar verilmiştir.

Söz konusu kararda;

“Kurumca daha önce yapılan bir incelemeye esas olmak üzere Maliye Bakanlığı Bütçe Mali ve Kontrol Genel Müdürlüğüne gönderilen 09.01.2015 tarih ve 696 sayılı yazıda 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na göre yapılan hizmet alımı ihalelerine yönelik yapılacak incelemelerde uygulama birliğinin sağlanması ve yaşanabilecek tereddütlerin giderilmesi bakımından, ihale konusu araç temini olan ve ihale konusu araç temini olmamakla birlikte hizmet kapsamında ihtiyaç duyulan araçların da temin edildiği ihalelerde 17.03.2006 tarihli ve 2006/10193 sayılı Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin uygulanıp uygulanmayacağına ilişkin Bakanlık görüşü talep edilmiş olup, alınan 19.01.2015 tarih ve 556 sayılı yazıda “Bilindiği üzere 17/03/2006 tarihli ve 2006/10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki “Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’e, 02/10/2014 tarihli ve 29137 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2014/6814 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile, şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli (katma değer vergisi hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dahil) taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği yılın ocak ayı itibariyle uygulanacak Motorlu Kar Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigorta değerinin %2’sini aşmayacağı ve şoför giderleri dahil yapılan taşıt kiralamalarında ise aylık kiralama bedeli, yukarıda belirtilen şekilde tespit edilecek tutara yürürlükteki brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanacak tutarı aşmayacağı hükümleri eklenmiş ve 6’ncı maddenin (ç) bendinde yapılan değişiklikle de taşıtlar, yakıt hariç, şoförlü veya şoförsüz olarak edinilebileceği hüküm altına alınmıştır. Bu itibarla kapsam dahilindeki kamu idarelerinin hizmet alımı suretiyle taşıt ediniminde söz konusu düzenlemeye uymaları gerekmekle birlikte doğrudan taşıt kiralama ihalesi kapsamında yer almayan ve diğer hizmet alımları bünyesinde işin yürütülmesi için gerekli olan ve taşıt kiralamasına ilişkin bedelin toplam ihale bedeli içerisinde önemli paya sahip olmadığı ihaleler kapsamında edinilecek olan taşıtların ise söz konusu düzenleme dahilinde yer almadığı mütalaa edilmektedir.” şeklinde görüş bildirilmiştir. İncelemeye konu ihalenin İdari Şartnamesi’nde işin adı “213 Personel ve 15 Ay Süre ile Çöp Toplama ve Nakli, Çevre Temizliği Hizmet Alım İşi.” olarak düzenlenmiş olup, araç temininin de aynı zamanda işin bir parçası olduğu anlaşılmış olmakla birlikte, kiralanacak araçların doğrudan taşıt kiralama ihalesi kapsamında yer almayıp, hizmet alımı kapsamında işin yürütülmesi için gerekli olduğu dikkate alındığında, Maliye Bakanlığı’nın yukarıda belirtilen görüşü doğrultusunda, bu üç tip araç için araç kiralama ve yakıt giderinin, incelenen ihalenin yaklaşık maliyeti içerisindeki önemli bir payı haiz olmadığı, dolayısıyla ihalenin bu yönüyle Bakanlar Kurulunun söz konusu kararı dahilinde bulunmadığı ve dolayısıyla başvuru sahibinin araç kiralama ile ilgili düzenlemenin mevzuata uygun olmadığı şeklindeki iddiasının yerinde olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.” <span>denilmektedir.</span>

Dolayısıyla yukarıda bahsedilen Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından, Kamu İhale Kurulu’nca talep edilen görüş üzerine verilen cevapta, kapsam dâhilindeki kamu idarelerinin hizmet alımı suretiyle taşıt ediniminde söz konusu düzenlemeye uymaları gerekmekle birlikte doğrudan taşıt kiralama ihalesi kapsamında yer almayan ve diğer hizmet alımları bünyesinde işin yürütülmesi için gerekli olan ve taşıt kiralamasına ilişkin bedelin toplam ihale bedeli içerisinde önemli paya sahip olmadığı ihaleler kapsamında edinilecek olan taşıtların ise söz konusu düzenleme dahilinde yer almadığı mütalaa edildiği şeklindedir.

Bu cevapta dikkat edilmesi gereken nokta; doğrudan araç kiralama işi olmayan hizmet alımlarında, işin gereğine göre araç kiralamanın da işin kapsamında yer aldığı ancak araç kiralamasına ilişkin bedelin toplam ihale bedeli içerisinde önemli bir paya sahip olmadığı ihaleler için geçerli olacaktır. Dolayısıyla araç kiralama bedelinin işin önemli bir kısmını oluşturduğu hizmet alımı ihalelerinde ihalelerin yakıt dahil olarak yapılması mümkün olmayacaktır.

Yapılan incelemede, Tuzla Belediyesi ile yüklenici arasında 18.01.2022 tarihinde sözleşmesi imzalanan ve fiyat farkı öngörülen 2021/576838 ihale kayıt numaralı “2022-2023- 2024 Yılları Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği İçin Araç Çalıştırılması” işinin teknik şartnamesinin 7.2’nci maddesinde, tüm araç ve iş makinelerinin yakıt dahil olacak şekilde kiralanacağının belirtilerek ihale edildiği, akaryakıt katsayısının: 0,40, b2 katsayısının: 0,08 ve c katsayısının 0,52 olacağının belirtildiği tespit edilmiş olup, söz konusu ihalenin yakıt dahil yapılmasının mümkün olamayacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; bahse konu ihalenin konusunun salt araç kiralama işi olmayıp, kent temizliği, meydan, bulvar, cadde, sokak ve parkların makine ile süpürülmesi, yol yıkama araçları ile yıkanarak temizlenmesi, çöp konteynerlerinin yıkanması ve dezenfekte edilmesi, katı atıkların toplanması ve toplanan atıkların naklinin yapılması amacı ile gerçekleştirilen bir araç kiralama işi olduğu, söz konusu ihalenin doğrudan taşıt kiralama ihalesi kapsamında yer almayan ve diğer hizmet alımlarının bünyesinde işin yürütülmesi için gerekli olan araçların temin edilmesi işi olduğu, yeni ihale süreci için Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın “Sayıştay Başkanlığı tespiti üzerine” revize görüşü doğrultusunda hareket edileceği ifade edilmiştir.

Yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre, akaryakıt katsayısının: 0,40, b2 katsayısının: 0,08 ve c katsayısının 0,52 olduğu tespit edilmiş olan söz konusu ihalenin yakıt dahil yapılmasının mümkün olamayacağı değerlendirilmekle beraber, bulguda belirtilen tereddütlerin giderilmesi amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın görüşünü netleştirmesi gereği açıktır.

Taşıt kiralamalarının, Taşıt Kanunu ve Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller hükümlerine uygun olarak yapılması gerekmektedir.

Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’ in “Diğer hükümler” başlıklı 10’uncu maddesinde bu Esas ve Usuller’in uygulanması ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yetkili olduğu düzenlenmiştir.

Doğrudan taşıt kiralama ihalesi kapsamında yer almayan ve diğer hizmet alımları bünyesinde işin yürütülmesi için gerekli olan taşıt kiralaması ihalelerinde 17.03.2006 tarihli ve 2006/10193 sayılı Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’in uygulanıp uygulanmayacağına ilişkin tereddütlerin giderilmesi için;

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından, Kamu İhale Kurulu’nca talep edilen görüş üzerine verilen cevapta yer alan “önemli” ifadesinden kastın tam olarak ne olduğu ya da en azından matematiksel olarak ne ifade etiğinin ve “taşıt kiralamasına ilişkin bedelin” hangi unsurlardan ya da hangi katsayılardan oluştuğunun Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca ortaya konulmasının gerektiği düşünülmektedir.