4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun doğrudan temin (22/d) maddesi ve pazarlık (21/f) maddesi kapsamında yapılan mal ve hizmet alımlarında Kamu İhale Kurulu’ndan uygun görüş alınmadan Kanun’da öngörülen parasal limitlerin aşıldığı tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesininin birinci fıkrasının (d) bendinde, idarelerin bent hükümde belirlenen tutarı aşmayan ihtiyaçlarının ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temin usulüyle karşılanabileceği; 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde ise, idarelerin yaklaşık maliyeti aynı bentte belirlenen tutara kadar olan mamul mal, malzeme veya hizmet alımlarının pazarlık usulü ile ihale edilebileceği düzenlenmiştir.

Yine, 4734 Kanun'un “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’nci maddesinin (ı) bendinde ise: "Bu Kanunun 21 ve 22’nci maddelerindeki parasal limitler dahilinde yapılacak harcamaların yıllık toplamı, idarelerin bütçelerine bu amaçla konulacak ödeneklerin %10’unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadıkça aşamaz” düzenlemesi yapılmıştır.

Anılan düzenlemeler uyarınca, Kanun'un 21 ve 22’nci maddelerinde belirlenen parasal limitler dahilinde yapılacak harcamaların toplam tutarının, idarelerin ihtiyaç türüne göre bütçelerine bu amaçla koyacakları ödeneklerin %10’unu aşması Kurul'un uygun görüşü alınmadan mümkün değildir.

Yine, 4734 Kanun'un “Temel ilkeler” başlıklı 5’nci maddesinde; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.…

Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir… Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir…” düzenlemeleri Kanun uygulamasında temel ilkeler olarak benimsenmiştir.

Diğer taraftan, anılan Kanun'un “Görevlilerin ceza sorumluluğu” başlıklı 60’ıncı maddesinde; “İhale yetkilisi ile ihale komisyonlarının başkan ve üyeleri ile ihale işlemlerinden sözleşme yapılmasına kadar ihale sürecindeki her aşamada görev alan diğer ilgililerin; 17 nci maddede belirtilen fiil veya davranışlarda bulunduklarının, görevlerini kanuni gereklere uygun veya tarafsızlıkla yapmadıklarının, taraflardan birinin zararına yol açacak ihmalde veya kusurlu hareketlerde bulunduklarının tespiti halinde, haklarında ilgili mevzuatları gereğince disiplin cezası uygulanır. Ayrıca, fiil veya davranışlarının özelliğine göre haklarında ceza kovuşturması da yapılır ve hükmolunacak ceza ile birlikte tarafların uğradıkları zarar ve ziyan genel hükümlere göre kendilerine tazmin ettirilir. Bu Kanuna aykırı fiil veya davranışlardan dolayı hüküm giyen idare görevlileri, bu Kanun kapsamına giren işlerde görevlendirilemezler. Bu Kanun kapsamına giren işlerden dolayı yargı organlarınca herhangi bir ceza verilmiş olanlar, bu Kanun kapsamına giren bütün kamu kurum ve kuruluşlarınca bu Kanunun ve ilgili diğer mevzuatın uygulanması ile görevli ve yetkili kadrolara atanamaz ve görev alamazlar. 5’inci maddede belirtilen ilkelere ve 62’nci maddede belirtilen kurallara aykırı olarak ihaleye çıkılmasına izin verenler ve ihale yapanlar hakkında da yukarıda belirtilen müeyyideler uygulanır” denilmektedir.

Yukarıda yer alan madde hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; 4734 sayılı Kanun kapsamında olan idarelerin Kanunun 21 ve 22’nci maddelerinde belirtilen parasal limitler dahilinde yapacakları harcamalarının yıllık toplamının idarenin bütçesine bu amaçla konulacak ödeneklerin %10'unu aşamayacağı, bu düzenleme ile Kanun kapsamındaki kurum ve kuruluşlar tarafından yapılacak mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin harcamaların Kanun’da belirtilen temel ilke ve usullere uygun şekilde ve öncelikle açık ihale usulü ile yapılmasının amaçlandığı, esasen bir ihale usulü olmayan doğrudan temin (22/d) maddesi ile buna benzer bir parasal limitli alım şekli olan (21/f) pazarlık usulü uygulamasına idarelerin daha sınırlı hallerde başvurmalarının istendiği ve söz konusu alımlara üst limit sınırı getirilmesine ilişkin düzenlemelerin de bu amaca uygun olarak yapıldığı anlaşılmaktadır.

Ancak, yapılan incelemede; yukarıdaki mevzuat hükümlerine aykırı hareket edilerek mal ve hizmet alımlarında Kurul’dan uygun görüş alınmadan 2023 yılı bütçesine bu amaçla konulan ödeneğin %10’unu aşacak şekilde doğrudan temin (22/d) usulüyle alım yapıldığı görülmüştür. Mal ve hizmet alımları için Belediye 2023 yılı bütçesine konulan ödenek ve ek ödenek toplamı yaklaşık olarak 172.098.600,00 TL; bu ödenek toplamının %10’u ise 17.209.860,00 TL’dir. Belediye’nin 2023 yılı içinde pazarlık usulüyle (21/f ) yaptığı harcamalar hariç olmak üzere, sadece doğrudan temin (22/d) kapsamında yaptığı harcama tutarı toplamı ise yaklaşık 64.988.988,00 TL olarak hesap edilmiştir. Bu itibarla, anılan Kanun hükmünde öngörülen yıllık %10’luk harcama sınırı Kurul'un uygun görüşü alınmadan yüksek oranda aşılmıştır.

Kamu İdaresi cevabında, bulgu konusu husus kabul edilerek, anılan Kanun’da öngörülen yıllık %10'luk azami harcama sınırının Kurul’un uygun görüşü alınmadan aşılmasının açıklanan mevzuat hükümlerine aykırı olduğu ve ilgili kamu görevlilerinin sorumluluğu olduğu ifade edilmiştir.

Bu nedenle, anılan Kanun’da öngörülen yıllık %10’luk azami harcama sınırının Kurul'un uygun görüşü alınmadan aşılması açıklanan mevzuat hükümlerine aykırıdır ve ilgili kamu görevlilerinin sorumluluğunu gerektirmektedir.