Büyükşehir Belediyesinin doğrudan veya dolaylı olarak çoğunluk hissesine sahip olduğu İZENERJİ A.Ş.’nin yönetim kurulu kararları ile başka şirketler kurulduğu görülmüştür.

4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanunu’nun “Mahalli İdarelerde Özelleştirme Uygulamaları” başlıklı 26’ncı maddesinde, Belediyeler ve diğer mahalli idareler ile bunların kurdukları birlikler tarafından ticari amaçla faaliyette bulunmak üzere ticari kuruluşlar kurulması, mevcut veya kurulacak şirketlere sermaye katılımında bulunmasının Cumhurbaşkanının iznine tabi olduğu,

5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun “Şirket kurulması” başlıklı 26’ncı maddesinde, Büyükşehir belediyesinin kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabileceği, aynı Kanun’un “Diğer hükümler” başlıklı 28’inci maddesinde, Belediye Kanunu ve diğer ilgili Kanunların bu kanuna aykırı olmayan hükümlerinin ilgisine göre büyükşehir ve ilçe belediyeleri hakkında da uygulanacağı,

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun “Belediye meclisi” başlıklı 17’nci maddesinde, Belediye meclisinin belediyenin karar organı olduğu belirtilmiş, “Meclisin görev ve yetkileri” başlıklı 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tabi ortaklıklar kurulmasına veya bu ortaklıklardan ayrılmaya, sermaye artışına ve gayrimenkul yatırım ortaklığı kurulmasına karar vermek ile (j) bendinde, Belediye adına imtiyaz verilmesine ve belediye yatırımlarının yap-işlet veya yap-işlet-devret modeli ile yapılmasına; belediyeye ait şirket, işletme ve iştiraklerin özelleştirilmesine karar vermenin meclisin görev ve yetkisinde olduğu, “Belediye giderleri” başlıklı 60'ıncı maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde, Belediyenin kuruluşuna katıldığı şirket, kuruluş ve katıldığı birliklerle ilgili ortaklık payı ve üyelik aidatı giderlerinin giderler arasında sayıldığı ve <i>“</i>Borçlanma” başlıklı 68’inci maddesinde, Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin borçlanmalarında meclis kararının olması gerektiği belirtilmiştir.

Büyükşehir Belediyesinin doğrudan veya dolaylı olarak çoğunluk hissesine sahip olduğu İZENERJİ A.Ş. tarafından başka bir şirket kurulması, Büyükşehir Belediyesinin dolaylı olarak bu şirketi kurduğu anlamına gelmektedir.

Yukarıda yer verilen hükümlere göre 5393 sayılı Kanun’un 17’nci maddesine göre Belediyenin karar organının meclis olduğu, Belediye ve bağlı kuruluşlarının şirket kurması için belediye meclisinin olumlu kararını müteakip Cumhurbaşkanından izin almaları gerektiği, belediyeye ait şirket, işletme ve iştiraklerin özelleştirilmesine karar verme yetkisinin belediye meclisinde olduğu, bu şirketler tarafından borçlanma yapılabilmesi için belediye meclis kararının gerektiği, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tabi ortaklıklar kurulmasına veya bu ortaklıklardan ayrılmaya ve sermaye artışına karar verme yetkisinin belediye meclisinde olduğu anlaşılmaktadır. 5393 sayılı Kanun'un 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendine göre, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tâbi şirketler kurulmasına karar verme yetkisi Büyükşehir Belediye Meclisinin görev ve yetkileri arasında olduğuna göre, Büyükşehir Belediyesinin çoğunluk hissesine sahip olduğu şirketlerin başka bir şirket kurmasında da Meclis kararı olmalıdır. Nitekim bu şirketlerin de zarar etmesi durumunda, bu zararın hissesi oranında ana şirkete dolayısıyla Büyükşehir Belediyesine intikal edeceğine şüphe bulunmamaktadır.

4046 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi uyarınca, merkezi idareye tanınan izin yetkisinin sadece şirket kurulması ve kurulmuş ya da kurulacak şirketlere sermaye katılımında bulunması hallerinde söz konusu olduğu, kurulan şirketin başka bir şirket kurması durumunda Cumhurbaşkanlığından izin almaları gibi bir gerekliliğin anılan yasa maddesinde öngörülmediği ifade edilebilir ise de, 4046 sayılı Kanun’un “Mahalli İdarelerde Özelleştirme Uygulamaları” başlıklı 26’ncı maddesinde, Belediyeler ve diğer mahalli idareler ile bunların kurdukları birlikler tarafından ticari amaçla faaliyette bulunmak üzere ticari kuruluşlar kurulması, mevcut veya kurulacak şirketlere sermaye katılımında bulunmasının Cumhurbaşkanının iznine tabi olduğu hükmünden, Belediyenin çoğunluk hissesine sahip olduğu şirketlerinin başka bir şirket kurmasında, Büyükşehir Belediyesinin dolaylı olarak bu şirketi kurduğu dikkate alındığında Cumhurbaşkanlığından izin alınması gereklidir.

İZENERJİ A.Ş. yönetim kurulu kararları ile kurulan/ortak olunan son 3 yıl içindeki şirketlere ilişkin bilgilere aşağıda yer verilmiştir. İZENERJİ A.Ş. yönetim kurulunun;

• 20.09.2021 tarih ve 79 sayılı kararıyla; İZENERJİ A.Ş.’nin %100 oranında hakim ortak olarak 2.000.000,00 TL sermayeli İZETAŞ İzmir Elektrik Tedarik A.Ş. (İZETAŞ A.Ş.) unvanı ile yeni bir şirket kurulmasına, kurulacak yeni Şirketin yönetim kurulunda da İZENERJİ A.Ş.’nin temsilcisi olarak yönetim kurulu başkanının seçilmesine,

• 14.06.2022 tarih ve 56 sayılı kararıyla; Büyükşehir Belediyesinin Şirketleri olan İZENERJİ A.Ş. ile İZDOĞA A.Ş. arasında %50’şer ortaklık payı ile 1.000.000,00 TL sermayeli İzmir Arıtma Teknolojileri A.Ş. unvanı ile yeni bir şirket kurulmasına, kurulacak yeni Şirketin yönetim kurulunda da İZENERJİ A.Ş.’nin temsilcisi olarak yönetim kurulu başkanının seçilmesine,

• 23.01.2023 tarih ve 56 sayılı kararıyla; enerji alanında faaliyet göstermek amacıyla İzgüneş Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. şirketinin 1.000.000,00 TL sermaye ile kurulmasına, kurulacak yeni Şirketin %49 oranında hissesinin İZENERJİ A.Ş.’ye, %51 oranında çoğunluk hissesinin ise Büyükşehir Belediyesi şirketi olmayan ve özel bir şirket olan diğer … Ltd. Şti.’ye verilmesine, kurulacak yeni Şirketin yönetim kurulunda, İZENERJİ A.Ş.’nin temsilcisi olarak yönetim kurulu başkanının seçilmesine, karar verilmiştir.

İZENERJİ A.Ş. tarafından hissesinin tamamına ya da belirli oranda hissesine sahip olduğu şirketlerin kurulmasına ilişkin yapılan incelemede, bu şirketlerin kurulma aşamasında sadece İZENERJİ A.Ş. tarafından yönetim kurulu kararı alındığı görülmüştür. Şirketlerin kurulmasına ilişkin olarak, İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından alınan meclis kararı ile mevzuatta belirtilen diğer izinlerin bulunmadığı anlaşılmıştır.

İZENERJİ A.Ş.’nin 2021, 2022, 2023 yıllarında yapılan olağan genel kurul toplantıları ile 1 yıllık süre ile yönetim kurulu üyesi seçilen ve yönetim kurulu görev dağılımında da yönetim kurulu başkanı seçilen, 15.02.2024 tarihi itibariyle halen İZENERJİ A.Ş. yönetim kurulu başkanı olan kişinin, şirketlerin kurulmasına dair yukarıda yer verilen yönetim kurulu kararlarıyla yeni kurulan 3 şirkette de İZENERJİ A.Ş.’yi temsilen yönetim kurulu üyesi (İZETAŞ A.Ş.’de yönetim kurulu başkanı) seçildiği görülmüştür.

Yukarıda yer verilen şirketlerden denetimde örnek olarak alınan İZETAŞ A.Ş.’ye yönelik incelemelere aşağıda yer verilmiştir.

İZETAŞ A.Ş., elektrik tedariki konusunda hizmet vermek üzere %100 oranında hissesi İZENERJİ A.Ş.’ye ait olmak üzere yönetim kurulu kararı ile 2021 yılı Ekim ayında 2.000.000,00 TL sermaye ile kurulmuştur. 20 yıllık elektrik tedarik lisans belgesine sahip bulunmakta olup İzmir Büyükşehir Belediyesi, bağlı kuruluşları ile şirketlerine elektrik tedarik hizmeti vermektedir.

İZENERJİ A.Ş. yönetim kurulu kararları ile İZETAŞ A.Ş.’nin sermayesi kuruluşunu takiben aynı yıl 12.000.000,00 TL’ye, 2022 yılında 48.000.000,00 TL artırılarak 60.000.000,00 TL’ye, 2023 yılında da 75.000.000,00 TL artırılarak 135.000.000,00 TL’ye yükseltilmiştir. Diğer bir deyişle, İZETAŞ A.Ş.’nin kuruluşundan 31.12.2023 tarihine kadar yaklaşık 2 yıl 2 aylık sürede sermayesi 2.000.000,00 TL’den 135.000.000,00 TL’ye ulaşmış olup, sermaye artışına yönelik olarak denetim sürecinde İZENERJİ A.Ş. yetkilileri tarafından İzmir Büyükşehir Belediye Meclis kararı sunulmamıştır.

2023 yılında İZETAŞ A.Ş.’de 2 kişi yönetim kurulu üyesi olarak (3. kişi olan yönetim kurulu üyesinin görev süresi 29.04.2023 tarihinde bitmiştir.) görev yapmıştır. Yönetim kurulunda üye olarak görev yapan 2 kişi de İZENERJİ A.Ş. yönetim kurulu üyesidir. İZENERJİ A.Ş. ve İZETAŞ A.Ş. yönetim kurulu başkanı aynı kişidir.

İZETAŞ A.Ş.’nin 2022 yıl sonunda 1 personeli bulunmakta olup, 2023 yıl sonu itibariyle çalışan personeli bulunmamaktadır. İZETAŞ A.Ş. faaliyetlerini İZENERJİ A.Ş.’nin bünyesinde istihdam edilen personel eliyle yürütmektedir. İZENERJİ A.Ş. tarafından 31.12.2023 tarihinde tek fatura olarak 2023 yılı için (2022 yılı için fatura edilen tutar bulunmamaktadır.) 4 çalışan personele ait 2.344.905,00 TL personel temin faturasını İZETAŞ A.Ş.’ye düzenlenmiştir. Şirketler arasında personel teminine yönelik bir sözleşme bulunmamakta olup, 2023 yılı denetim sürecinde yapılan sorgulamalar kapsamında anılan faturanın kesildiği anlaşılmaktadır.

2021 yılında kurulan ve 2023 yılında 2 adet yönetim kurulu üyesi ile faaliyetlerini yürüten, personeli bulunmayan İZETAŞ A.Ş.’nin 2021, 2022 ve 2023 yıllarına ait gelir tablosunun bazı kalemleri ile bilançoda yer alan özkaynak tutarları enflasyon düzeltmesi uygulanmadan önce aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

‌Tablo 5: İZETAŞ A.Ş. Gelir Tablosu ve Özkaynak Kalemleri

Yukarıda yer alan tablodan görüleceği üzere, İZENERJİ A.Ş.’nin %100 hissesine sahip olarak yönetim kurulu kararı ile kurduğu İZETAŞ A.Ş.;

-2021 yılında satış gerçekleştirmemiş olup, 2021 yılını 159.279,55 TL dönem net zararı ile kapatmıştır.

-2022 yılında 1.015.131.471,76 TL’ye aldığı elektrik enerjisini 1.013.664.979,95 TL’ye satması sonucu, diğer bir deyişle elektrik enerjisini satın aldığı bedelden daha düşük bedele satması sonucu asıl faaliyet konusu olan elektrik enerjisi satışından 1.466.491,81 TL brüt satış zararı elde etmiştir. Diğer gelir ve gider tutarlarının eklenmesi sonucunda da 2022 yılını 30.892.290,50 TL dönem net zararı ile kapatmıştır.

-2023 yılında da 242.058.020,46 TL’ye aldığı elektrik enerjisini 187.537.151,16 TL’ye satması sonucu, diğer bir deyişle elektrik enerjisini satın aldığı bedelden daha düşük bedele satması sonucu asıl faaliyet konusu olan elektrik enerjisi satışından 54.520.869,30 TL brüt satış zararı elde etmiştir. Diğer gelir ve giderlerin eklenmesi sonucunda da 2023 yılını 64.160.090,19 TL dönem net zararı ile kapatmıştır.

6102 sayılı Kanun’un 376’ncı maddesinde “…Son yıllık bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşıldığı takdirde, derhâl toplantıya çağrılan genel kurul, sermayenin üçte biri ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar vermediği takdirde şirket kendiliğinden sona erer…” hükmüne yer verilmiştir.

İZETAŞ A.Ş. 2022 ve 2023 yıllarında elektrik enerjisini satın aldığı bedelden daha düşük bedele satması sonucunda 31.12.2023 tarihli bilançosunun öz kaynaklar bölümünde enflasyon düzeltmesi uygulanmadan önce toplam 95.211.660,24 TL zarar meydana gelmiştir.

Anılan Kanun maddesi çerçevesinde, İZETAŞ A.Ş.’nin 2023 yıl sonu bilançosunda enflasyon düzeltmesi uygulanmadan önce sermaye tutarı olan 135.000.000,00 TL’nin üçte ikisi tutarı olan 90.000.000,00 TL, 2023 yıl sonu bilançosunda meydana gelen toplam 95.212.185,44 TL zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşılmaktadır.

Diğer yandan, 15.06.2024 tarih ve 32577 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Enflasyon Düzeltmesi Uygulayan Şirketlerde Esas Alınacak Finansal Tablolara İlişkin Tebliğ’in “Esas alınacak finansal tablolar” başlıklı 4’üncü maddesinin 2’nci fıkrasının (a) bendinde “…sermaye artırımı ve azaltımı, birleşme, bölünme, tür değişikliği işlemleri ile sermaye kaybı ve borca batık olma durumlarının tespitinde enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolar”ın esas alınacağı belirtilmiştir. Enflasyon düzeltmesi sonrası İZETAŞ A.Ş.’nin 2023 yıl sonu bilançosunda da sermaye tutarı 135.000.000,00 TL’nin üçte ikisi tutarı olan 90.000.000,00 TL, 2023 yıl sonu bilançosunda meydana gelen toplam 93.875.213,31 TL zarar sebebiyle de karşılıksız kalmıştır.

Diğer bir deyişle, İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından kurulmasına dair kararın bulunmadığı ve diğer mevzuatta belirtilen izinler alınmadan İZENERJİ A.Ş.’nin yönetim kurulu kararıyla kurulan İZETAŞ A.Ş., 6102 sayılı Kanun’un 376’ncı maddesine göre 31.12.2023 tarihli bilançosuna göre borca batık durumdadır. Denetim tarihi 15.02.2024 itibariyle de, 6102 sayılı Kanun’un 376’ncı maddesine göre borca batık olma durumundan İZETAŞ A.Ş.’nin kurtarılmasına yönelik olarak %100 hissesinin sahibi İZENERJİ A.Ş.’nin herhangi bir karar almadığı yönetim kurulu kararlarının incelenmesinden anlaşılmıştır.

İZETAŞ A.Ş. Büyükşehir Belediyesi ile Belediyenin bağlı kuruluşları ve şirketlerine de elektrik enerji tedarik hizmeti vermektedir. İZSU ile İZETAŞ A.Ş. arasında İZSU’nun elektrik enerjisi alımı ihtiyaçlarının karşılanması için 05.01.2022 tarihinde sözleşme imzalanmıştır. Ancak 05.09.2022 tarihinde İZETAŞ A.Ş. tarafından İZSU’ya gönderilen yazıda özetle; “Elektrik fiyatlarında gerçekleşen artışlar sebebiyle nakit akışında yaşanan olumsuzluklar sebebiyle elektrik tedarik lisansının iptal olmaması adına İZSU’ya elektrik tedarikinin durdurulduğu” ifade edilerek, İZETAŞ A.Ş. nakit akışını sebep göstererek sözleşmeyi tek taraflı olarak feshetmiştir. Bu fesih nedeniyle İZSU tarafından İZETAŞ A.Ş.’ye 15.002.905,91 TL tutarında ceza kesilmiştir.

İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin 15.12.2021 tarih ve 1451 sayılı kararıyla; İZETAŞ A.Ş.’nin faaliyetlerinde kullanmak için 50.000.000,00 TL gayri nakdi, 50.000.000,00

TL nakdi kredi kullanabilmesi amacıyla İzmir Büyükşehir Belediyesinin garantör olmasına 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 68/e bendi gereği karar verilerek, kredilerle ilgili her türlü iş ve işlemler için münferiden işlem yapmak üzere İzmir Büyükşehir Belediye Başkanına yetki verilmiştir. Anılan meclis kararı İZETAŞ A.Ş.’nin kurulmasından yaklaşık 2 ay sonra alınmıştır. İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından İZETAŞ A.Ş.’nin kurulmasına dair bir karar alınmazken, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 68/e bendi gereğince bankalardan borçlanmasına garantör olduğu anlaşılmıştır.

İZETAŞ A.Ş.’nin 2021, 2022 ve 2023 yılı mizanları incelendiğinde bankalardan nakit kredi kullanmadığı, 2022 yılı Faaliyet Raporunun incelenmesinde ise anılan Belediye Meclis Kararında verilen garantörlük kapsamında bir Banka ile 50.000.000,00 TL’lik kredi genel sözleşmesi imzaladığı, ayrıca İZENERJİ A.Ş.'nin Vakıflar Bankası ile imzalamış olduğu kredi kefalet sözleşmesi limitlerinden de 22.478.000,00 TL limit aktarımı yapıldığı görülmüştür.

İZETAŞ A.Ş.’nin faaliyetleri için kısa vadeli nakdi kredi ihtiyacını Bankalardan sağlamak yerine İZENERJİ A.Ş.’den karşıladığı anlaşılmaktadır. Bu kapsamda, kurulduğu 2021 yılı Ekim ayından 15.02.2024 tarihine kadar yaklaşık 2 yıl 4 aylık sürede İZENERJİ A.Ş. yönetim kurulu kararları ile İZETAŞ A.Ş.’ye finansman ihtiyacı için toplam 214.492.928,54 TL borç verilmiş, bu borç için 22.980.240,64 TL faiz hesaplanmış, 227.033.456,76 TL alacak tahsilatı yapılarak (2023 yılında İZETAŞ A.Ş.’nin sermayesi 75.000.000,00 TL artırılarak 135.000.000,00 TL’ye çıkarılmış olup, verilen borç tutarının 65.407.619,33 TL’si artırılan 75.000.000,00 TL sermaye alacağından mahsup edilmiştir), 15.02.2024 tarihi itibariyle 10.439.712,42 TL alacak tutarı kalmıştır.

Diğer yandan yönetim kurulu kararlarıyla kurulan diğer şirketler olan;

• İzmir Arıtma Teknolojileri A.Ş.’nin 31.12.2023 tarihli gelir tablosuna göre 827.120,44 TL dönem net zararı elde ederek önceki yıl dönem net zararı ile birlikte toplam zararı 947,314,83 TL’ye ulaşmıştır. Diğer bir anlatımla, Şirketin 1.000.000,00 TL sermayesi kurulduktan yaklaşık 1,5 yıllık süre içinde %95 oranında karşılıksız kalmış olup 6102 sayılı Kanun’un 376’ncı maddesine göre borca batık durumdadır.

• İzgüneş Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin 31.12.2023 tarihli gelir tablosuna göre, 949.560,43 TL dönem net zararı elde ederek, kurulduğu yıl olan 2023 yılı sonunda 1.000.000,00 TL sermayesi %95 oranında karşılıksız kalmış olup 6102 sayılı Kanun’un 376’ncı maddesine göre borca batık durumdadır.

  Yukarıda yer verilen mevzuat ve incelemeler değerlendirildiğinde,

• Belediyenin doğrudan veya dolaylı olarak çoğunluk hissesine sahip olduğu İZENERJİ A.Ş.’nin yönetim kurulu kararlarıyla başka şirketler kurmasının yeterli olmadığı, söz konusu yönetim kurulu kararının yanında Büyükşehir Belediye Meclis kararı ile Cumhurbaşkanlığından izin alınması gerektiği,

  -İZENERJİ A.Ş. yönetim kurulu üyeleri her yıl yapılan olağan genel kurul kararları ile

  1 yıllığına seçildiği, seçilen yönetim kurulu üyesinin tekrar seçilme zorunluluğunun bulunmadığı, esas sözleşmesine göre Şirketin süresiz olarak kurulduğu ve atanan yönetim kurulu üyelerinin bireysel kararlarından bağımsız bir yapılanmasının mevcut olduğu,

• İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından İZETAŞ A.Ş.’nin kurulmasına dair bir kararı bulunmamasına karşın, kurulmasından yaklaşık 2 ay sonra 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 68/e bendi gereğince bankalardan borçlanmasına garantör olduğu,

• 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 14'üncü, 5216 sayılı Kanun'un 7'nci maddesinde belediyelerinin görev ve sorumluluklarına ilişkin belirleme yapıldığı, anılan Kanun maddelerinde belediyelere elektrik sektörüne ilişkin olarak herhangi bir görev ve sorumluluk verilmediği,

• İZGÜNEŞ A.Ş.’nin kurulması sürecinde %51 oranında çoğunluk hissesinin Büyükşehir Belediyesi şirketi olmayan özel bir şirkete verilmesine ilişkin kararın nasıl ve neden alındığına dair bir bilgi ve belgenin şirket tarafından denetim sürecinde sunulmadığı,

• İZENERJİ A.Ş. yönetim kurulu başkanının yeni kurulan İZETAŞ A.Ş.’de de yönetim kurulu başkanı olduğu, diğer 2 şirkette de İZENERJİ A.Ş.’yi temsilen yönetim kurulu üyesi olduğu,

• 2023 yılında İZETAŞ A.Ş.’de 2 adet (bir başkan, bir üye) yönetim kurulu üyesinin bulunduğu ve bu üyelerin de aynı zamanda İZENERJİ A.Ş. yönetim kurulu üyesi olduğu ve bu kişilerin elektrik sektöründe tecrübelerinin bulunduğuna dair denetim sürecinde Şirket tarafından belge sunulamadığı,

• İZETAŞ A.Ş.’nin elektrik enerjisini satın aldığı bedelden daha düşük bedele satması sonucu asıl faaliyet konusu olan elektrik enerjisi satışından sürekli olarak zarar ettiği,

• İZETAŞ A.Ş.’nin kuruluş tarihi olan 2021 yılı Ekim ayından 31.12.2023 tarihine kadar yaklaşık 2 yıl 2 aylık sürede sermayesinin 2.000.000,00 TL’den 135.000.000,00 TL’ye artırılmasına ilişkin İzmir Büyükşehir Belediye Meclis kararının bulunmadığı,

• İZETAŞ A.Ş.’nin 2022 yıl sonunda 1 personelinin bulunduğu, 2023 yıl sonu itibariyle çalışan personelinin bulunmadığı, İZETAŞ A.Ş.’nin faaliyetlerini İZENERJİ A.Ş.’nin istihdam ettiği personel eliyle yürüttüğü, 2023 yılı denetim sürecinde yapılan incelemeler devam ederken 31.12.2023 tarihinde tek fatura ile 4 çalışan işçi için personel maliyet faturasının İZENERJİ A.Ş.’den İZETAŞ A.Ş.’ye düzenlenmesine rağmen, Şirketler arasında personel teminine yönelik bir sözleşmenin bulunmadığı,

• İZETAŞ A.Ş.’nin faaliyetleri sonucunda Şirketin sürekli zarar etmesi sonucu nakit yaratma kapasitesinin bulunmaması nedeniyle kısa vadeli nakdi kredi finansman ihtiyacını Bankalardan sağlayamadığı, bunun yerine İZENERJİ A.Ş.’nin finansman kaynaklarını kullandığı, İZSU’nun elektrik enerjisi ihtiyacının karşılanmasına ilişkin imzalanan sözleşme de yükümlülüklerini “nakit akışında yaşanan olumsuzluklar sebebiyle” yerine getirememesinin bunun bir göstergesi olduğu, ticari hayatın olağan akışına aykırı olarak sürekli biçimde ortaklar arasında borç para alışverişinin yapılmasının ayrı tüzel kişilikleri olan İZETAŞ A.Ş ile İZENERJİ A.Ş. arasında ticari iş ve işlemlerin sağlıklı bir biçimde yürütülmediğini gösterdiği,

• İZETAŞ A.Ş.’nin 2022 ve 2023 yıllarında elektrik enerjisini satın aldığı bedelden daha düşük bedele satması sonucunda 31.12.2023 tarihli bilançosunun öz kaynaklar bölümünde toplam 95.211.660,24 TL zarar meydana geldiği, 6102 sayılı Kanun’un 376’ncı maddesi çerçevesinde İZETAŞ A.Ş. 2023 yıl sonu bilançosunda sermaye tutarı olan 135.000.000,00 TL’nin üçte ikisi tutarından fazla zarar sebebiyle sermayesinin karşılıksız kaldığı, anılan Kanun maddesine göre borca batık durumda olduğu, 15.02.2024 itibariyle de İZETAŞ A.Ş.’nin 6102 sayılı Kanun’un 376’ncı maddesine göre borca batık olma durumundan kurtarılmasına yönelik İZENERJİ A.Ş. tarafından bir karar alınmadığı,

• Yönetim kurulu kararları ile kurulan İZETAŞ A.Ş. ile diğer şirketlerin faaliyetleri sonucu sürekli zarar etmesi sebebiyle bu zararın hissesi oranında İZENERJİ A.Ş.’ye ve dolayısıyla şirketlerin asıl sahibi olan Büyükşehir Belediyesine intikal edeceği,

• 6102 sayılı Kanun’un 376’ncı maddesine göre, Şirketlerin borca batık olma durumundan kurtarılması için hissedar olan İZENERJİ A.Ş. tarafından sermayesinin artırılmasının gerektiği dikkate alındığında, sermaye artışının İZENERJİ A.Ş. tarafından sağlanması gerektiği, Şirketin finansal sıkıntı içinde bulunmasından dolayı 31.12.2023 tarihli bilançosunda vadesi geçmiş 839.335.780,47 TL vergi borcu ile 1.408.694.278,76 TL SGK prim borcunun bulunduğu,

• Söz konusu şirketlerin faaliyetlerinin finansmanı için büyük ölçüde kamu kaynaklarını kullandığı ve yönetim kurulu üyelerinin belirlenmesinde Büyükşehir Belediyesinin yetkili olduğu dikkate alındığında, Büyükşehir Belediyesinin doğrudan veya dolaylı olarak çoğunluk hissesine sahip olduğu şirketlerin yönetim kurulu kararıyla başka bir şirket kurmalarının tek başına yeterli olmadığı,

düşünülmektedir.

Sonuç olarak, yukarıda bahsedilen mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, belediyeler tarafından ticari amaçla faaliyette bulunmak üzere ticari kuruluşlar kurulması, mevcut veya kurulacak şirketlere sermaye katılımında bulunulmasının Belediye Meclis kararını takiben Cumhurbaşkanı iznine tabi olduğu, belediye şirketlerinin kuruluşu için Belediye meclisinin kararı sonrasında Cumhurbaşkanı izni gerekli olduğu dikkate alındığında belediye şirketleri tarafından yönetim kurulu kararları ile şirket kurulmasının mevzuat açısından doğru bir yaklaşım olmadığı değerlendirilmektedir. Belediye şirketleri, sermayelerini belediye veya belediyenin ortağı olduğu diğer şirketlerden sağlayarak kamu kaynağı kullanan şirketlerdir. Dolayısıyla ilgili şirketlerin yönetim kurulu kararları vasıtasıyla yeni şirketler kurarak sermaye taahhüdü altına girmesi, halihazırda kendi şirket personelinin prim ve vergi borçlarını dahi ödeyemeyen Şirketin kendisine mevzuatla yüklenilmeyen alanlarda şirketler kurması ve bu faaliyetlerinden de zarar etmesi sonucu sermayesinin azalmasına ya da yok olmasına sebep olmakta ve Şirket sermayesinde meydana gelen azalma ya da yok olma durumu Belediye bütçesinden gerçekleştirilen sermaye artırımı yoluyla giderilmektedir. Bu durum Belediye Meclisi’nin kurulmasına onay vermediği, Şirketin yönetim kurulu kararı ile kendisine mevzuatla görev yüklenilmeyen alanlarda kurduğu şirketlerin zararlarının Belediye kaynakları ile finanse edilmesi sonucunu yaratmaktadır. Ayrıca mevcut şirketlerin kendi yönetim kurulu kararları ile yeni şirket kurması, mevcut şirketlerin birleşerek yeni şirket kurması veya belediye şirketi dışında var olan bir şirket ile birleşerek şirket kurulması durumlarında yeni kurulan şirketlerin yönetiminin kurucu şirketin ortaklarından oluşması, hukuki sorumluluğun doğması halinde şirketlerin ve yöneticilerin birbirini ibra etmesi sonucunu ortaya çıkarabilmekte, dolayısıyla hatalı ve kusurlu yönetim sonucunda doğabilecek zararların göz ardı edilebilmesi riski meydana gelmektedir.

Şirket cevabında, 4046 Sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun’un "Mahalli İdarelerde Özelleştirme Uygulamaları" başlıklı 26. maddesinde, merkezi idarenin şirket kurması ve kurulmuş yada kurulacak olan şirketlere sermaye katılımında bulunması hallerinde izin alınması gerektiği, serbest piyasa şartlarında ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'na göre faaliyet gösterecek olan bu şirketlerin, sermayeye iştirak etmek, ortak olmak veya bedelsiz şirket edinmek gibi hallerde izin almaları gibi bir gereklilik anılan yasa maddesinde yer almadığı, ayrıca, bu konu ile ilgili olarak Danıştay'ın 8. Dairesinin 2008/4976 esas, 2010/1108 no'lu kararının mevcut olduğu, bulguda İZENERJİ A.Ş. ve ortaklığı bulunan şirketlerin mali açıdan içinde bulunduğu olumsuz şartların düzeltilmesi yönünde çalışmaların başlatıldığı, belirtilmiştir.

Şirket cevabı değerlendirildiğinde;

4046 sayılı Kanun’un "Mahalli İdarelerde Özelleştirme Uygulamaları" başlıklı 26'ncı maddesinde, merkezi idarenin şirket kurması ve kurulmuş yada kurulacak olan şirketlere sermaye katılımında bulunması hallerinde izin alınmasının belirtildiği bu nedenle de mahalli idare olan Belediye'nin şirketi İZENERJİ A.Ş.'nin başka şirketlerin sermayesine iştirak etmek, ortak olmak veya bedelsiz şirket edinmek gibi hallerde izin almaları gibi bir gerekliliğin anılan yasa maddesinde yer almadığı belirtilmiş, ancak 4046 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesinde, Belediyeler ve diğer mahalli idareler ile bunların kurdukları birlikler tarafından ticari amaçla faaliyette bulunmak üzere ticari kuruluşlar kurulması, mevcut veya kurulacak şirketlere sermaye katılımında bulunmasının Cumhurbaşkanının iznine tabi olduğu, açık olarak belirtilmiştir. Dolayısıyla, Şirket mahalli idare olan İzmir Büyükşehir Belediyesinin bir şirketi olup merkezi idarenin şirketi olarak kabul edilmemektedir. Bu kapsamda Şirketin verdiği cevabın hukuki bir dayanağı bulunmamaktadır.

Ayrıca Danıştay'ın 8. Dairesinin 2008/4976 esas, 2010/1108 no'lu kararında ise, İçişleri Bakanlığı tarafından “İl Özel İdareleri, Büyükşehir Belediyeleri, Diğer Belediyeler ile Bunların Kurdukları Birlikler Tarafından veya Bu Kuruluşların Sermayesine Ortak Olduğu Şirketlerin Sermaye Şirketi ile Kurulacak veya Ortak Olunacak Şirketlerle İlgili Usul ve Esaslar”a ilişkin 07.02.2007 gün 2007/18 sayılı Genelge çıkarılmıştır. İçişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan 21.04.2008 gün ve 2008/31 sayılı Genelge ile 2007/18 sayılı Genelge yürürlükten kaldırılmıştır. 2008/31 sayılı Genelgeyle ilgili Danıştay Sekizinci Dairesinin E. 2008/4976 K. 2010/1108 sayılı kararında, 4046 sayılı Yasa'nın 26’ncı maddesi uyarınca, merkezi idareye tanınan izin yetkisinin sadece şirket kurulması ve kurulmuş ya da kurulacak şirketlere sermaye katılımında bulunulması hallerinde söz konusu olduğu, serbest piyasa koşullarında ve Ticaret Yasası hükümlerine göre faaliyet gösterecek olan bu şirketlerin, sermayeye iştirak etmek, ortak olmak veya bedelsiz şirket edinmek gibi hallerde İçişleri Bakanlığı kanalıyla Cumhurbaşkanının iznini almaları gibi bir gerekliliğin anılan yasa maddesinde öngörülmediği ifade edilmiştir. Danıştay Kararına göre, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tabi ortaklıklar kurulması veya bu ortaklıklardan ayrılma ve sermaye artışına karar verme yetkisi belediye meclisinde olup

Belediye şirketlerinin sermaye iştiraki ile kurulacak, ortak olunacak veya bedelsiz şirket ediniminde Cumhurbaşkanının iznini almaları gerekmediği sonucuna ulaşılabilmektedir.Genelge’nin iptali istemiyle açılan davada Danıştay Sekizinci Dairesinin Belediye şirketlerinin sermaye iştiraki ile kurulacak şirketler için Cumhurbaşkanlığından izin almamaları gerektiği kararına 4046 sayılı Kanun gereğince katılmak mümkün değildir. Düzenleyici işleme ilişkin olan kesinleşmiş Mahkeme kararı ancak davacı ve davalı açısından sonuç içerir. Davanın taraflarının Mahkeme kararına uyması gerekir. Anayasa Mahkemesi kararları ile Mahkemelerin yetkili organları tarafından verilen içtihadı birleştirme kararları ise herkes tarafından uyulması gereken kararlardır. Anayasa Mahkemesi kararları ile Mahkemelerin yetkili organları tarafından verilen içtihadı birleştirme kararları haricindeki kararları bakımından, aynı Mahkemenin aynı konuda birbirinden çok farklı kararlarının olduğu ülkemizde, her hangi bir olaya özgü verilen Mahkeme kararını esas alarak genel düzenleyici işlem tesisi mümkün değildir. Düzenleyici işlem Kanun ve ilgili mevzuat esas alınarak tesis edilmelidir.

Yukarıda yer verilen hükümlere göre 5393 sayılı Kanun’un 17’nci maddesine göre Belediyenin karar organının meclis olduğu, Belediye ve bağlı kuruluşlarının şirket kurması için belediye meclisinin şirket kurulmasına ilişkin olumlu kararını müteakip Cumhurbaşkanından izin almaları gerektiği, belediyeye ait şirket, işletme ve iştiraklerin özelleştirilmesine karar verme yetkisinin belediye meclisinde olduğu, bu şirketler tarafından borçlanma yapılabilmesi için belediye meclis kararının gerektiği, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tabi ortaklıklar kurulmasına veya bu ortaklıklardan ayrılmaya ve sermaye artışına karar verme yetkisinin belediye meclisinde olduğu anlaşılmaktadır. 5393 sayılı Kanun'un 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendine göre, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tâbi şirketler kurulmasına karar verme yetkisi Büyükşehir Belediye Meclisinin görev ve yetkileri arasında olduğuna göre, Büyükşehir Belediyesinin çoğunluk hissesine sahip olduğu şirketlerin başka bir şirket kurmasında da Meclis kararı olmalıdır. Nitekim bu şirketlerin de zarar etmesi durumunda, bu zararın hissesi oranında ana şirkete dolayısıyla Büyükşehir Belediyesine intikal edeceğine şüphe bulunmamaktadır.

İZENERJİ A.Ş., İzmir Büyükşehir Belediyesinin doğrudan ya da dolaylı olarak hisselerinin tamamına sahip olduğu belediye şirketi statüsüne sahiptir. Diğer bir deyişle, kamu sermayesi ile kurulmuş İzmir Büyükşehir Belediyesinin hakim ortak olduğu bir Şirkettir. Şirket 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre faaliyetlerini yürütmekte olup, bu faaliyetlerini yürütürken 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun, 5216 sayılı

Büyükşehir Belediye Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu ve diğer yasal mevzuatın gerektiği hükümlere uyarak faaliyetlerini yürütmesi, kurduğu/kuracağı şirketler için anılan mevzuatın gerektirdiği izinlerin alınmasının gerektiği ilgili mevzuatın gereğidir. Kamu kaynağı kullanan belediye şirketleri, yerel halka yerinde ve etkili hizmet sunma amacıyla kurulmuş ticari şirket statüsünde tüzel kişiliklerdir. Dolayısıyla belediye şirketlerinde yaşanan mali sorunlar, sıradan bir ticari şirkette olduğu gibi, sadece şirket ortaklarının ve belediye yönetiminin kişisel menfaatini değil, kamunun genel menfaatini etkilemektedir. Kamu menfaatinin; kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması ile korunduğu hesaba katıldığında, belediye şirketlerinin, nihai olarak kamu yararı amacına uygun hareket etme zorunlulukları ortaya çıkmaktadır.

Ancak, İZENERJİ A.Ş.’nin kurduğu, ortak olduğu şirketler için İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclis kararı dahi alınmadan, yönetim kurulu üyelerinin aldığı kararlar ile şirketler kurulmuştur. İZENERJİ A.Ş.'nin 08.05.2024 tarihinde yapılan Olağanüstü Genel Kurul Toplantısında yönetim kurulunda görev yapacak üye sayısı 11 kişiden 5 kişiye düşürülmüştür. Dolayısıyla bulgu konusu hususları imzalayan 8 adet yönetim kurulu üyesinin görevleri 08.05.2024 tarihinden itibaren sona erdirilmiştir. Bu durumda Şirketin süresiz olarak kurulduğu ve atanan yönetim kurulu üyelerinin her yıl değişebileceği ve Şirketin yönetim kurulu üyelerinin bireysel kararlarından bağımsız bir yapılanmasının mevcut olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla kamu kaynağı kullanan Şirketin yapacağı iş ve işlemlerde kamu hukukuna uygun davranması gerekmektedir.

Bu bağlamda, 6102 sayılı Kanun’un 369’uncu maddesi uyarınca İZENERJİ A.Ş. yönetim kurulu üyelerinin görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmediği değerlendirilmektedir.