Kemalpaşa Belediyesince iş yeri olarak kiraya verilen yerlerin kira dosyalarında yapılan incelemeler sonucunda; kira şartnamesinde ve sözleşmesinde yer alan hükümlerin tam olarak yerine getirilmediği tespit edilmiştir.

Belediyece düzenlenen kira şartnamelerinin özel şartlar bölümünde “Kira sözleşmesi tarihinden itibaren 1 ay içerisinde İşyerine, İşyeri açma ve Çalıştırma Ruhsatı almak zorundadır.” hükmü yer almaktadır. Kiralanan yerlerden 145 tanesinin Belediyeden ruhsat alarak faaliyet göstermesi gerektiği tespit edilmiş olup Ruhsat Denetim Müdürlüğünden alınan aktif ruhsatlı iş yerleri listesinde yapılan incelemede bu iş yerlerinden yalnızca 39 tanesinin ruhsatının olduğu görülmüştür.

Kira şartnamelerinde ve sözleşmelerinde, iş yerinde kullanılacak olan elektrik, su, telefon vb. bedellerin kiracılara ait olduğu ve taşınmaza ait tüm aboneliklerin kiracıların kendi üzerine alınması gerektiği kararlaştırılmıştır. Ayrıca, aboneliklerin kiracılar tarafından kendi üzerine alınmaması durumunda yer tesliminin yapılmayacağı belirtilmiştir. Ancak, Belediye tarafından yapılan kiralamalarda bu duruma tam olarak uyulmadığı, taşınmaza ilişkin tüm abonelikler kiracılar tarafından kendi üzerine alınmadan yer tesliminin yapıldığı taşınmazların mevcut olduğu görülmüştür. Ek olarak, Kemalpaşa Belediyesinin ortağı olduğu şirkete yapılan taşınmaz kiralamalarında ise bazı aboneliklerin hala Belediyenin üzerinde olduğu anlaşılmıştır.

Yapılan taşınmaz kiralamalarında, iş yerlerinin mahalli idarelere, Sosyal Güvenlik Kurumuna, vergi dairelerine ödenmesi gereken vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülüklerden dolayı Belediyenin sorumluluğunun olmadığı, bu yükümlülüklerin kiracılar

tarafından karşılanacağı sözleşme ile hüküm altına alınmıştır. Yukarıda belirtildiği üzere, ruhsatsız faaliyet gösteren kiracıların ruhsat almaması nedeniyle iş yeri açma izni harcı ödemedikleri tespit edilmiştir. Ayrıca, kiralanan iş yerlerinden 147 tanesinin çevre temizlik vergisi mükellefi olmasına rağmen yalnızca 17 iş yerine çevre temizlik vergisi tahakkuk ettirildiği görülmüştür. Yani, kiracıların çok büyük bir kısmı çevre temizlik vergisi ödememektedir. Aynı zamanda, bazı kiracıların faaliyetlerinin eğlence vergisine tabi olduğu ancak Belediye tarafından 2018 yılı içinde eğlence vergisi tahakkuk ve tahsilinin hiç yapılmadığı tespit edilmiştir. Son olarak, kiracılardan ulusal bayram günlerinde faaliyet gösterenlerin tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcı ödemeleri gerekmektedir. Ancak, Belediye tarafından ilçe genelinde bu harcın takip ve tahsilatı yapılmamaktadır.

Kira şartnamelerinin incelenmesi sonucunda kiralamaların genelinde, “Belediyeye Arsa, Arazi, Bina, Çevre Temizlik Vergisi, Su Borcu, Par Cezası, Kira Borcu, İlan Reklam Vergisi Borcu olanlar … doğrudan veya dolaylı olarak ihaleye katılamazlar.” ifadesine yer verilmiştir. Bu durumun tespiti, ihaleye katılacak kiracının Mali Hizmetler Müdürlüğünden Belediyeye borcu olmadığına dair bir yazı alması ile yapılmaktadır. Ancak, incelenen kira dosyalarında bu yazı ile nadiren karşılaşılmış olup kira şartnamesinde belirtilen bu hükmün tam olarak yerine getirilmediği tespit edilmiştir. Kaldı ki, kira süresi bittikten sonra yeniden aynı taşınmazın ihalesine katılan çoğu kiracının bu hüküm gereği ihaleye katılamaması gerekmektedir. Çünkü bir önceki paragrafta belirtildiği üzere çoğu kiracı çevre temizlik vergisi mükellefi olmasına rağmen beyanname vermedikleri için Belediyeye borcu yokmuş gibi görünmektedir. Ancak, kiracıların fiili olarak bir iş yeri çalıştırmaları nedeniyle Belediyeye çevre temizlik vergisi borçları bulunmaktadır.

Kira şartname veya sözleşmelerine göre kiralanan taşınmazın, üzerindeki bağımsız bölümleri de gösterecek şekilde Belediyece hazırlanan bir tutanakla kiracıya teslim edilmesi gerekmektedir. Kemalpaşa Belediyesi tarafından kiraya verilen taşınmazlara ait kira dosyalarının incelenmesi sırasında Belediyece hazırlanması gereken yer teslim tutanaklarının nadiren düzenlendiği görülmüştür.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun kapsam maddesinden anlaşılacağı üzere, belediyelerin yapmış olduğu taşınmaz kiraya verme işlemlerinde bu Kanun hükümleri uygulanacaktır. Bahsi geçen Kanun’un 62’nci maddesinde;

“Sözleşme yapıldıktan sonra 63 üncü maddede yazılı hükümler dışında müteahhit veya müşterinin taahhüdünden vazgeçmesi veya taahhüdünü, şartname ve sözleşme hükümlerine

uygun olarak yerine getirmemesi üzerine, idarenin en az 10 gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen aynı durumun devam etmesi halinde, ayrıca protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın kesin teminatı gelir kaydedilir ve sözleşme feshedilerek hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir.

Gelir kaydedilen kesin teminat, müteahhit veya müşterinin borcuna mahsup edilemez.” denilmektedir.

Aynı Kanun’un “İdarelerce ihalelere katılmaktan geçici yasaklama” başlıklı 84’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında ise;

“Üzerine ihale yapıldığı halde usulüne göre sözleşme yapmayan istekliler ile sözleşme yapıldıktan sonra taahhüdünden vazgeçen ve mücbir sebepler dışında taahhüdünü sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirmeyen müteahhit veya müşteriler hakkında da, ihaleyi yapan bakanlık veya ilgili bakanlık tarafından, bir yıla kadar ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilir ve bu kararlar Resmi Gazete'da ilan ettirildiği gibi ilgililerin müteahhitlik sicillerine işlenir.” hükmü yer almaktadır.

Kira şartname ve sözleşmesine aykırı uygulamalara ilişkin tespitlerimize yukarıda yer verilmiş olup bunlardan bir kısmına kamu idaresi sebep olurken bir kısmına ise kiracılar sebep olmaktadır. Kiracılar tarafından kira şartnamesinde ve sözleşmesinde belirtilen yükümlülüklerin tam olarak yerine getirilmemesi durumunda Belediyenin yapması gereken işlemler Devlet İhale Kanunu’nun 62’nci ve 84’üncü maddelerinde açıklanmıştır. Ancak, denetlenen kamu idaresi tarafından Kanun’un bu maddelerine göre yukarıda belirtilen durumlarda bir işlem tesis edilmediği görülmüştür.

Kemalpaşa Belediyesi tarafından kiralanan taşınmazlara ilişkin sözleşme ve şartnamelerde yer alan hükümlerin uygulanmasında gereken hassasiyetin gösterilmesinin ve kurum içi koordinasyonun sağlanarak bu hataların giderilmesinin Belediye kaynaklarının daha etkili kullanılması açısından önemli olduğu değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında; “Mülkiyeti Belediyemize ait taşınmazların kiraya verilmesinde gerek işyeri açma ve çalıştırma ruhsatı gerekse Çtv ve İlan Reklam vergisi yönünden ilgili müdürlükler arasında gerekli koordinasyon yapılacak olup, kiraya verilen yerlerle ilgili yapılması gereken elektrik, su ve doğalgaz abonelikleri gibi abonelikler yapılmadan anahtar ve yer teslimi yapılmaması hususunda ilgililer uyarılmış olup, bu hususun takibi titizlikle yapılacaktır.” denilmektedir.

Sonuç olarak kamu idaresi tarafından belediyeye ait kiraya verilen taşınmazlardan iş yeri olarak kullanılanlardan alınması gereken vergi ve harçlara ilişkin ilgili birimlerin koordinasyonunun sağlanarak gerekli çalışmaların ve takibin yapılacağı belirtilmiş olup kamu kaynaklarının etkili ve verimli kullanımı açısından kiralanan taşınmazlara ilişkin sözleşme ve şartnamelerde yer alan hükümlerin uygulanmasında gereken hassasiyetin gösterilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.