Belediyede şoför dahil iş makinası ve kamyon kiralama ihalelerine ilişkin yaklaşık maliyet hesapları, analizlere dayalı olarak yapılmayıp, çalışılacak gün hesabına göre yapılmıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 9'uncu maddesinde yaklaşık maliyetin hazırlanması ile ilgili olarak; "Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere yaklaşık maliyet belirlenir ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilir. Yaklaşık maliyete ihale ve ön yeterlik ilânlarında yer verilmez, isteklilere veya ihale süreci ile resmî ilişkisi olmayan diğer kişilere açıklanmaz." Denilmektedir.

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin 8'inci maddesinde ise: “İdareler, yaklaşık maliyetin hesaplanabilmesi için öncelikle ihale konusu hizmeti oluşturan iş kalemlerini veya gruplarını ve bunlara ilişkin miktarları tespit ederler. Bu amaçla, idare tarafından gerek duyulduğunda, aşağıda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde miktar araştırması da yapılabilir.

Yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde;

1. Kamu kurum ve kuruluşlarınca işin niteliğine göre belirlenmiş fiyatlar,

   
   

2. İhaleyi yapan idare veya diğer idarelerce gerçekleştirilmiş aynı veya benzer işlerdeki fiyatlar,

3. İlgili odalarca belirlenmiş fiyatlar,

   
   

   ç) İhale konusu işi oluşturan iş kalemlerine veya gruplarına ilişkin olarak piyasadan yapılacak fiyat araştırması kapsamında elde edilecek fiyat tekliflerinin aritmetik ortalaması alınmak suretiyle ya da konusunda uzman bilirkişi ve ekspertizlerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar,

4. İhale konusu işe ilişkin olarak Bütçe Uygulama Talimatlarında ve/veya Sağlık Uygulama Tebliğinde yer alan fiyatlardan KDV veya farklı nitelikteki diğer giderler indirilmek suretiyle bulunan fiyatlar, esas alınır.

İdareler yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde, (a), (b), (c), (ç) ve (d) bentlerinde belirtilen fiyatların birini, birkaçını veya tamamını herhangi bir öncelik sırası olmaksızın kullanabilirler.

Fiyat araştırması için yapılan çalışmalarda fiyat sorulacak kişi ve kuruluşlara yazılan yazıda fiyatı tespit edilecek iş grubu veya iş kaleminin ayrıntılı özelliklerine yer verilir. Fiyat istenecek kişi ve kuruluşlara aynı koşulları taşıyan yazılarla başvurulur ve fiyatlar KDV hariç istenir. İstenen özellikleri taşımayan veya gerçek piyasa rayiçlerini yansıtmadığı düşünülen fiyat bildirimleri ve proforma faturalar değerlendirmeye alınmaz ve buna ilişkin gerekçeler yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterilir.

Özelliği bulunan hizmet alımlarında; önceki yıllarda bitirilmiş benzer nitelikteki işlerde oluşan fiyatların piyasa fiyatları ile karşılaştırılması suretiyle bulunan fiyatlar veya benzer nitelikteki hizmetlerde uzmanlık ve deneyimini kanıtlamış kamu ve özel sektör kuruluşları ile gerçek kişilerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar kullanılabilir. Yapılan her türlü araştırmaya rağmen fiyatın tespit edilemediği veya tespit edilen fiyatların rayiçleri yansıtmadığının anlaşıldığı durumlarda; idarece re 'sen fiyat belirlenir ve gerekçesi yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterilir." Hükmü bulunmaktadır.

Belediye Fen İşleri Müdürlüğünce, kamyon ve iş makinası kiralama ihalelerinde birim olarak ay alınmış ve bir aylık çalışmaları karşılığı birim fiyatları da 19.520,00 TL olarak belirlenmiştir. Bu ihalede, her ay için ne kadar çalışıldığına bakılmaksızın, teklif birim fiyatlar üzerinden hakediş düzenlenmiş ve yükleniciye ödeme yapılmıştır. İş makinaları ve kamyonlar için Bayındırlık Bakanlığınca (Şehircilik Bakanlığı) belirlenen ve analizlere dayanan birim fiyatlar bulunmaktadır. İhaleye çıkılmadan önce, yaklaşık maliyet hesapları, işin özelliğine göre, Bakanlıkça belirlenen bu birim fiyatlara dayanılarak yapılıp bunun üzerinden ihale yapılması gerekmektedir.

Araç ve iş makinası çalıştırılmasına ilişkin olarak Bayındırlık Bakanlığınca analizlere dayalı olarak düzenlenmiş birim fiyatlar bulunmaktadır. Bu birim fiyatlarda, iş makinası birim fiyatı bütün girdileriyle saatlik olarak hesaplanmaktadır. Kamyon ve nakliye birim fiyatları ise taşınan malzemenin ağırlığı ve taşıma mesafesiyle belirlenmektedir. Oysa, belediyece düzenlenen birim fiyatlarında bir aylık çalışma süresi esas alınmıştır. Bu birim fiyat belirleme usulü ise, çalışılan süre ve yapılan iş esas alınmadığından, gerçekçi olmayacaktır.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerine rağmen idarenin, yaklaşık maliyeti, sadece piyasada faaliyet gösteren firmalardan kdv hariç fiyat teklifi alıp, alınan teklif fiyatlarının aritmetik ortalamasını esas almak suretiyle tespit ettiği anlaşılmaktadır.

Ancak bu şekilde hesaplanan bir yaklaşık maliyetin, ihale konusu işte gerçek maliyetlere karine teşkil edebilecek ve diğer teklifler ile üzerinde kıyaslama yapılabilecek bileşenleri içeren nitelikte bir yaklaşık maliyet olmadığından ihale konusu işin özelliği gereği bileşenler üzerinden bir hesaplama yapılarak yaklaşık maliyetin oluşturulması gerekmektedir.

Bu usule göre hesaplanan yaklaşık maliyet sebebi ile bir aşırı düşük teklif tespiti yapılamayacağı gibi, ihaleye sunulan tekliflerin de sağlıklı şekilde değerlendirilmesi mümkün olamayacaktır.

İş makinası ve kamyon kiralama ihalesinde yaklaşık maliyet alınan tekliflerin ortalaması alınarak belirlenmiş bunun üzerinden ihaleye çıkılmıştır.

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin 8'inci maddesinde hizmet alımlarında kamu kurum ve kuruluşlarınca işin niteliğine göre belirlenmiş fiyatların esas alınması gerektiği istenilmektedir. Bu nedenle de iş makinası ve kamyon kiralama

ihalelerinde yaklaşık maliyet teklif alınarak belirlenmeyip, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının bu işler için analizlere dayanarak hazırladığı birim fiyatların kullanılası gerekirdi.

Bu itibarla, 4734 sayılı Kanun'un "Temel ilkeler" başlıklı 5'inci maddesinde, idarelerin, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu; "Yaklaşık maliyet" başlıklı 9'uncu maddesinde mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere yaklaşık maliyetin belirleneceği ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterileceği hüküm altında olmasına rağmen bu ilkelere aykırı hareket edilmiştir.

Kamu idaresi cevabında; Bundan sonra yapılacak olan kiralama ihalelerinde 4734 sayılı kanunun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesine göre yapılacak olan maliyet hesabı dikkate alınacaktır.

Sonuç olarak Belediyede şoför dahil olarak yapılan iş makinası ve kamyon kiralama ihalelerinde, yaklaşık maliyet hesapları, analizlere dayalı olarak yapılması gerektiği halde böyle yapılmayarak çalışılacak gün üzerinden yapılmış, bu yaklaşık maliyet hesabına dayanılarak ta ihaleye çıkılmıştır. Kurum cevabında, bundan sonraki işlemlerin yapılmasında bulguda belirtilen hususların dikkate alınacağı belirtilmektedir. İş makinası kiralama ihalelerine çıkılırken, yaklaşık maliyet hesabının, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununda belirtilen esaslara göre yapılmaması sonucu, bu Kanun hükümlerine aykırı hareket edilmiştir.