Belediyelerin önemli gelir kaynaklarından olan harçlara ilişkin detaylı belirlemeler 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun ikinci kısmında yer almış, söz konusu Kanun’un ilgili maddelerinde mezkûr harçlar için temel hususlar ile birlikte uygulanabilecek asgari ve azami tutarlara yer verilmiştir. Bu kapsamda Ek Madde 1 ile Ek Madde 6 arasında bina inşaat harcı, 80 ve 84’üncü maddelerde ise yapı kullanma izni harcı düzenlenmiştir.

Mezkûr Kanun’un 95’inci maddesinde belediyelerin nüfusları ile ekonomik ve sosyal gelişme durumlarına göre Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığının görüşü alınarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca (önceleri İçişleri Bakanlığı) beş gruba ayrılacağı ve söz konusu hususun Resmi Gazete'de ilan olunacağı ifade edilmiştir.

Bu kapsamda çeşitli tarihlerde İçişleri Bakanlığınca tebliğler yayımlanmış, belediyeler nüfuslarına göre beş gruba ayrılmış ve nüfusu 100.001 ve yukarı olan belediyelerin en üst grup olan 1. Grupta yer alacağı belirtilmiştir.

2464 sayılı 96’ncı maddesinde ise aynen;

“Cumhurbaşkanı, bu Kanunda en az ve en çok miktarları gösterilen vergi ve harçların tarifelerini belediye grupları itibarıyla tayin ve tespit eder” hükmüne yer verilerek Kanun’da en az ve en çok tutarları belirlenen vergi ve harçların belediye grupları itibariyle uygulama tutarlarının bizzat Cumhurbaşkanı tarafından (önceleri Bakanlar Kurulu) tespit edileceği açıkça belirtilmiş, bu kapsamda belediye meclisleri ile belediyenin diğer birimlerinin tutar tespiti konusunda herhangi bir yetkileri olmadığı zımnen ifade edilmiştir.

Mezkûr hükme dayanarak Bakanlar Kurulu tarafından çeşitli tarihlerde kararlar yayımlanmış, Kanun’da asgari ve azami tutarları belirlenen vergi ve harçların belediye grupları itibariyle uygulanacak tutarları tespit edilmiştir.

Kurum gelir hesapları ve tarife cetvelleri üzerinde yapılan incelemelerde bina inşaat harcı ve yapı kullanma izni harcı tespitinde BKK ile tespit edilen tutarlara dikkat edilmediği, bu tutarların üzerinde mevzuata aykırı tahakkuk ve tahsilatlar yapıldığı görülmüştür.

Aşağıdaki tabloda 13.04.2005 tarih ve 2005/8730 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1.grupta yer alan belediyeler için tespit edilen ve Kurum tarafından uygulanması gereken bina inşaat harç tutarlarına ve Kurum tarafından 2018 yılında uygulanan hatalı tarifeye yer verilmiştir:

Tablo 7: Bina İnşaat Harcına İlişkin Kıyaslama Tablosu

Yukarıdaki tablodan da rahatça görüleceği üzere Kurum tarafından bina inşaat harcının tüm dilimleri BKK ile tespit edilen ve uygulanması gereken tutarların ortalama %44 üzerindedir.

Bina inşaat harcında hal böyle iken 2464 sayılı Kanun’un “Çeşitli Harçlar” başlıklı sekizinci bölümünde yer alan harçlardan olan Yapı Kullanma İzni Harcı (iskân harcı) uygulamasında da benzer hatalı uygulamaya rastlanmıştır.

Yapı kullanma izni harcı 13.04.2005 tarih ve 2005/8730 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1. grupta yer alan belediyeler için 0,09 TL/m2 (konut) ve 0,11 TL/m2 (ticaret) tespit edilmesine rağmen tarife cetvelleri ve gelir kayıtları üzerinde yapılan incelemeler neticesinde söz konusu tutarların sırasıyla 0,11 TL/m2 ve 0,15 TL/m2 olarak uygulandığı tespit edilmiş, söz konusu harçta da ortalama %30’a yakın hatalı uygulama olduğu görülmüştür.

Kanun’da en az ve en çok hadleri belirtilen ve belediye grupları itibariyle alınacak tutarların doğrudan Cumhurbaşkanınca tespit edildiği harçların belediye meclis kararı ve uygulamalar ile belirtilen değerlerin üzerine çıkarılması mümkün değildir. Kurum tarafından kanuni dayanağı olmadan gelir toplanamayacağı gibi kanunlarda ve kanunların verdiği yetkiye dayanılarak yapılan tespitlerde belirtilen değerlerin aşılarak gelir toplanması da mümkün değildir. Bu nedenle hatalı uygulamalara son verilerek tarife cetvellerinin tümüyle

gözden geçirilmesi, kanuni düzenlemelere ve daha önceden yayımlanmış Bakanlar Kurulu kararlarına aykırı hususların düzeltilmesi tahakkuk ve tahsilatlarda hukuka uyarlık açısından önem arz etmektedir.

Kamu idaresi cevabında; özetle Kurum tarafından uygulanan harç tutarlarının 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda belirtilen en az ve en çok tutarlarla uyumlu olduğu, ancak aynı Kanun’un 96’ncı maddesi gereği çıkarılan 13.04.2005 tarih ve 2005/8730 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile farklılıkların olduğu, Kurum tarafından uygulanan tutarlar ile söz konusu Bakanlar Kurulu Kararının uyumlu olmasının gerektiği, bu nedenle gerekli düzeltmelerin yapılması için ilgili müdürlüğe yazı yazıldığı, gerekli düzeltmelerin yapılarak belediye tarafından uygulanan harçların Bakanlar Kurulu Kararı ile uyumlu hale getirildiği ve uygulanmaya başlandığı belirtilmiştir.

Sonuç olarak kamu idaresi cevabında bulgu konusu hususun esasına ilişkin herhangi bir itirazda bulunulmamış, harç tutarlarının Bakanlar Kurulu Kararı ile uyumlu hale getirildiği bildirilmiş olduğundan bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.