Şirketin 2022 yılı içerisinde geçerliliğini sürdüren sözleşmelerinin incelenmesi neticesinde; 2020/660406 ihale kayıt numaralı 105.837.684,00 TL sözleşme bedelli İstanbul Geneli (İBB Sorumluluğundaki) Ana Arterlerde ve Meydanlarda, Yağmursuyu Hatları ve Açık Kanalların Temizlenmesi ile Kanal Görüntüleme, Yağmursuyu Göllennmeleri, Sel Baskınları, Kar ve Buzlanma ile Mücadele Çalışmaları İşi'nin 16.12.2020 tarihinde imzalanan ve 17.12.2020 tarihinde yürürlüğe giren 4 ay süreli sözleşmesinin mevzuata aykırı bir şekilde süre uzatımları verilmesi suretiyle 14.03.2022 tarihine kadar sürdürüldüğü tespit edilmiştir.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” başlıklı 24’üncü maddesinde iş artış ve eksilişine ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Maddenin iş eksilişine ilişkin kısmında;

“Sözleşme bedelinin % 80'inden daha düşük bedelle tamamlanacağı anlaşılan işlerde, yüklenici işi bitirmek zorundadır. Bu durumda yükleniciye, yapmış olduğu gerçek giderleri ve yüklenici kârına karşılık olarak, sözleşme bedelinin % 80'i ile sözleşme fiyatlarıyla yaptığı işin tutarı arasındaki bedel farkının % 5'i geçici kabul tarihindeki fiyatlar üzerinden ödenir.” denilmektedir.

2020/660406 ihale kayıt numaralı 105.837.684,00 TL bedelli işin sözleşmesinin “Süre uzatımı verilebilecek haller ve şartları” başlıklı 17’nci maddesinde ise;

“17.1. Mücbir sebepler nedeniyle süre uzatımı verilebilecek haller aşağıda sayılmıştır.

17.1.1. Mücbir sebepler:

1. Doğal afetler.
2. Kanuni grev.

e) Genel salgın hastalık.

ç) Kısmi veya genel seferberlik ilanı.

d) Gerektiğinde Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenecek benzeri diğer haller.

…

1. 1. İdareden kaynaklanan nedenlerle süre uzatımı verilecek haller:
      1. İdarenin sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini yüklenicinin kusuru olmaksızın, öngörülen süreler içinde yerine getirmemesi ve bu sebeple sorumluluğu yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi, bu durumun taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması ve yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş olması halinde; işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre, işin bir kısmına veya tamamına ait süre en az gecikilen süre kadar uzatılır.

…” denilmektedir.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 2020/495054 kayıt numaralı İBB Sorumluluğundaki İstanbul Geneli Ana Arterlerde ve Meydanlarda, Yağmursuyu Hatları ve Açık Kanalların Temizlenmesi ile Kanal Görüntüleme, Yağmursuyu Göllenmeleri, Sel Baskınları, Kar ve Buzlanma ile Mücadele Çalışmaları ihalesi 309.237.665,70 TL bedelle

İSFALT AŞ üzerine kalmış ve 17.11.2020 tarihli sözleşme imzalanmıştır. Sözleşme tarihi itibariyle İş'in süresi 01.12.2020 - 01.12.2023 tarihleri arası olarak belirlenmiştir. Buna göre İSFALT AŞ bu tarihler arasında İBB’ye karşı taahhüt altına girmiştir.

İSFALT AŞ'nin İBB’ye karşı söz konusu taahhüdü yerine getirmek amacıyla 4734 sayılı Kanun'un 21'inci maddesinin (b) bendi uyarınca pazarlık usulü ile 2020/660406 ihale kayıt numaralı İstanbul Geneli (İBB Sorumluluğundaki) Ana Arterlerde ve Meydanlarda, Yağmursuyu Hatları ve Açık Kanalların Temizlenmesi ile Kanal Görüntüleme, Yağmursuyu Göllennmeleri, Sel Baskınları, Kar ve Buzlanma ile Mücadele Çalışmaları İşi'ni ihale ettiği görülmüştür. Yapılan ihale sonucunda 16.12.2020 tarihli 105.837.684,00 TL bedelli ve 4 ay süreli sözleşme imzalanarak işe 17.12.2020 tarihinde başlanmıştır. Buna göre İş'in bitiş tarihi ise 16.04.2021’dir.

Yukarıda yer verilen bilgilerden de görüleceği üzere, İSFALT AŞ, İBB’ye karşı 3 yıllık taahhüt altına girmiş olmasına rağmen kendi ihale ettiği İş' de sözleşme süresini 4 ay olarak belirlemiştir.

05.04.2021 tarihli 1’inci süre uzatıma ilişkin Olur yazısı incelendiğinde; Bu İş'le ilgili iş kalemlerinin çoğunun 01 Aralık -31 Mart aralığındaki 4 aylık kış dönemini kapsamakta olduğu, Özel-01, Özel- 03, Özel-04 pozlarının ise 36 ay süre ile yapılacak iş kalemleri olarak öne çıktığı; Şirketin bu İş kapsamında yapılan alt yüklenici ihalesi sonucu imzalanan sözleşmenin bitiş tarihinin 16.04.2021 olduğu; iş kapsamında, asıl işveren olan İBB Yol Bakım ve Altyapı Koordinasyon Daire Başkanlığının “Özel-01 (Kombine Aracı), Özel-03 (Baca ve Izgara Temizleme Ekibi), Özel-04 (Yağmursuyu Borularının Görüntülenmesi) ile KÇ015 (Katı Sıvı Temizleme Aracı)” iş kalemlerini İş'in başlangıcında talep etmediği, ancak bu iş kalemlerine 20.02.2021 tarihi itibariyle başlanılması gerektiğini bildirdiği, söz konusu iş kalemlerine 20.02.2021 tarihinde başlanılması gerektiğini bildirmesi nedeniyle, İSFALT AŞ'nin yüklenicisi durumda olan Şirketin işe başlama tarihi olan 17.12.2020 ile 20.02.2021 tarihleri arasında 65 günlük iş kaybına uğradığının değerlendirildiği, firmanın kusuru dışında meydana gelen 65 günlük bu sürenin, süre uzatımı olarak verilmesi uygun görülerek nihai süre sonu tarihin 20.06.2021 olarak belirlendiği görülmüştür.

18.06.2021 tarihli 2’ncki süre uzatımına ilişkin Olur yazısı incelendiğinde; İBB Yol Bakım ve Altyapı Koordinasyon Daire Başkanlığının 1’inci süre uzatımında belirtilen iş kalemlerinde 20.02.2021 tarihi itibariyle işe başlanılması gerektiğini bildirdiği, ancak bu iş kalemlerinin İSFALT AŞ tarafından işe başlatılma tarihinin 08.05.2021 olduğu; İSFALT

AŞ'nin yüklenici firmasının işe başlatılma tarihi olarak bildirilen 20.02.2021 ile fiili olarak işe başlatılan 08.05.2021 tarihleri arasında 77 günlük iş kaybına uğradığının değerlendirildiği, firmanın kusuru dışında meydana gelen 77 günlük bu sürenin, süre uzatımı olarak verilmesinin uygun görülerek nihai süre sonu tarihin 05.09.2021 olarak belirlendiği görülmüştür.

Diğer süre uzatımlarına ilişkin Olur yazıları incelendiğinde ise; İSFALT AŞ'nin İBB’ye karşı yüklendiği 3 yıllık taahhütü yerine getirmek amacıyla ihaleler gerçekleştirdiği, bu ihalelerde sürecin uzadığı, yapılan ihalelerden bazılarının Kamu İhale Kurulu kararı ile iptal edildiği belirtilmiştir.

Öncelikle belirtmek gerekir ki; birim fiyatlı sözleşme ile yürütülen hizmet alımı işlerinde ihale öncesi ihtiyaçlara göre belirlenen iş kalemlerinin bazılarının yapımından sözleşmenin yürütülmesi sırasında ihtiyaçların değişmesi vb. sebeplerle vazgeçilebilmektedir. Bu husus yer teslimi yapılamaması, idareden kaynaklı iş kaybına uğranılması değil, 4735 sayılı Kanun’da düzenlenen iş eksilişi düzenlemesinin bariz bir örneğidir. Zira burada işyeri teslimi yükleniciye yapılmış, işin yapılmasına başlanmış, ancak bazı iş kalemlerine ihtiyaç duyulmadığından bu işlerin yapımından vazgeçilmiştir. Bu durum gerek ihale mevzuatında gerekse de yüklenici ile imzalanan sözleşmede süre uzatımı verilebilecek haller arasında yer almamaktadır.

Böyle bir durumda yapılması gereken, 4735 sayılı Kanun’un 24’üncü maddesinin yukarıda yer verilen hükmü uyarınca işin sözleşmesinde belirtilen sürede bitirilmesinin sağlanması ve sözleşme bedelinin % 80'inden daha düşük bedelle tamamlanacağı anlaşılan işlerde yükleniciye, yapmış olduğu gerçek giderleri ve yüklenici kârına karşılık olarak, sözleşme bedelinin % 80'i ile sözleşme fiyatlarıyla yaptığı işin tutarı arasındaki bedel farkının

% 5'i geçici kabul tarihindeki fiyatlar üzerinden ödenmesidir.

Bununla birlikte; asıl işveren niteliğinde olan İBB’ye karşı 3 yıllık taahhüt altına giren İSFALT AŞ'nin, taahhüdü altındaki işi alt işverene vermek için yapmış olduğu ihalede sözleşme süresini 4 ay ile sınırlı tutması hatalı planlama yapıldığının önemli bir göstergesidir. Zira 4 aylık süre içerisinde Şirket yeni bir ihale yapmamış, taahhüdü altında bulunan işleri gerçekleştirebilmek amacıyla ancak 18.08.2021 tarihinde 2 farklı ihaleye çıkmıştır. Söz konusu ihaleler de 08.09.2021 tarihinde Kamu İhale Kurulunca iptal edilmiştir.

Buna göre; İSFALT AŞ'nin söz konusu iş kapsamında 6 defa süre uzatımı vererek sözleşme süresini toplam 349 gün uzatmasında hukuki bir dayanak bulunmamaktadır.

Tablo 3: Süre Uzatımlarına İlişkin Tablo

	Sözleşmenin Bitiş Tarihi	Uzatılan Süre	Süre Uzatımı Sonrası Sözleşmenin Bitiş Tarihi
1. Süre Uzatımı	16.04.2021	65 gün	20.06.2021
2. Süre Uzatımı	20.06.2021	77 gün	5.09.2021
3. Süre Uzatımı	5.09.2021	60 gün	4.11.2021
4. Süre Uzatımı	4.11.2021	30 gün	4.12.2021
5. Süre Uzatımı	4.12.2021	30 gün	3.01.2022
6. Süre Uzatımı	3.01.2022	87 gün	31.03.2022
TOPLAM SÜRE UZATIMI	349 Gün

Hakedişler üzerinde yapılan incelemede; 15.03.2022 tarihinde 14 numaralı son hakedişin düzenlendiği; bu hakkedişle birlikte sözleşme fiyatlarıyla yapılan işler toplamının 100.589.166,40 TL olduğu görülmüştür. Sözleşmenin normal bitiş tarihi olan 16.04.2021 tarihinden sonra yapılan imalatlar toplamı ise 23.573.407,94 TL’dir. Buna göre sözleşme süresi içerisinde 77.015.758,46 TL’lik imalat yapılmış olup, bu tutar toplam sözleşme bedeli olan 105.837.684,00 TL’nin %72,77’sine tekabül etmektedir.

16.04.2021 tarihinden sonra yapılan imalatlar toplamı olan 23.573.407,94 TL’nin 16.120.955,91 TL’lik kısmının süre uzatımlarına konu edilen KÇ.ÖZEL-1, KÇ.ÖZEL-3 ve KÇ.ÖZEL-4 iş kalemlerine ait olduğu, 7.452.452,03 TL’lik kısmının ise, yeni birim fiyat yapılması suretiyle sözleşmeye sonradan eklenen nakliye dahil tuz alımı işinden kaynaklandığı görülmüştür.

Süre uzatımlarına konu edilen KÇ.ÖZEL-1, KÇ.ÖZEL-3 ve KÇ.ÖZEL-4 iş kalemleri için toplam imalat tutarının 16.120.955,91 TL olması, 349 günlük süre uzatımının toplam sözleşme bedeli içerisinde %15,23’lük bir işin gerçekleştirilmesi için verildiğini göstermektedir.

İş'in süre uzatımları ile birlikte 2022 yılının Mart ayına kadar devam ettirilmesi ihale mevzuatında yapılan yeni düzenlemeler nedeniyle “ek fiyat farkı” ve “artırımlı fiyat farkı” uygulamalarına tabi olmasına da sebep olmuştur. Zira İş'in sözleşme süresi, mevzuat hükümlerine aykırı bir şekilde verilen süre uzatımları ile uzatılmış olmasaydı “ek fiyat farkı” ve “artırımlı fiyat farkı” düzenlemelerine tabi olmayacak, bu düzenlemeler nedeniyle yükleniciye ek ödemede bulunulmayacaktı.

Süre uzatımları sebebiyle; gerek KÇ.ÖZEL-1, KÇ.ÖZEL-3 ve KÇ.ÖZEL-4 iş kalemleri gerekse yeni birim fiyat yapılarak sözleşme kapsamında alınan YFZ.TUZ.01 iş kalemi için

ödenen “ek fiyat farkı” ile artırımlı fiyat farkı” toplamı 3.672.124,65 TL olarak gerçekleşmiştir.

4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi uyarınca idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması halinde pazarlık usulü ile ihale yapılabilir. Pazarlık usulü, idarece öngörülemeyen bir durumun varlığında kamu hizmetlerinin aksamaması için ihalenin ivedi bir şekilde yapılmasını içeren bir ihale yöntemidir. Bu sebeple öngörülemez durum ortadan kalktığında söz konusu kamu hizmetinin bütün istekli olabileceklerin katılımına açık olacak şekilde rekabetin sağlandığı açık ihale ile gördürülmesi gerekmektedir.

Pazarlık usulü ile yapılan ihale sonucunda imzalanan sözleşmenin süresinin süre uzatımı verilmesi yoluyla uzatılması pazarlık usulünün ruhuna da aykırılık teşkil etmektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, Şirket tarafından;

• 05.04.2021 tarihli 1 ’inci süre uzatıma ilişkin Olur yazısından da görüleceği üzere; ilgili iş kalemlerinin büyük bir kısmının 01 Aralık -31 Mart arasındaki 4 aylık kış dönemini kapsamakta olduğu, Özel-01, Özel- 03, Özel-04 pozlarının ise 36 ay süre ile yapılacak iş kalemleri olarak öne çıktığı,
• Şirketin bu iş kapsamında yapılan alt yüklenici ihalesi sonucu imzalanan sözleşmenin bitiş tarihinin 16.04.2021 olduğu;
• İş kapsamında, asıl işveren olan İBB Yol Bakım ve Altyapı Koordinasyon Daire Başkanlığının “Özel-01 (Kombine Aracı), Özel-03 (Baca ve Izgara Temizleme Ekibi), Özel-04 (Yağmursuyu Borularının Görüntülenmesi) ile KÇ015 (Katı Sıvı Temizleme Aracı)” iş kalemlerini işin başlangıcında talep etmediği, ancak bu iş kalemlerine 20.02.2021 tarihi itibariyle başlanılması gerektiğini bildirdiği,
• Söz konusu iş kalemlerine 20.02.2021 tarihinde başlanılması gerektiğinin bildirmesi nedeniyle, İSFALT A.Ş.'nin yüklenicisi durumda olan Şirketin işe başlama tarihi olan 17.12.2020 ile 20.02.2021 tarihleri arasında 65 günlük iş kaybına uğradığının değerlendirildiği ve firmanın kusuru dışında meydana gelen

  65 günlük bu sürenin, süre uzatımı olarak verilmesinin uygun olacağının değerlendirildiği,

• Diğer süre uzatımlarına ilişkin Olur yazıları incelendiğinde ise; İSFALT A.Ş.'nin İBB’ye karşı yüklendiği 3 yıllık taahhüdü yerine getirmek amacıyla ihaleler gerçekleştirdiği, bu ihalelerde sürecin uzadığı, yapılan ihalelerden bazılarının Kamu İhale Kurulu kararı ile iptal edildiğinin görüleceği,
• Her ne kadar süre uzatımı verilmek durumunda kalınmışsa da süre uzatımları sebebiyle ödenen fiyat farkı bedelleri de dahil edildiğinde, iş kalemleri kapsamında ödenen birim fiyat ve fiyat farkı bedelleri toplamının gerek 2021 yılı içerisinde yapılan ancak iptal edilen ihaleler gerekse 2022 yılı içerisinde sözleşmeye bağlanan ihale kapsamında oluşan birim fiyatlardan daha az maliyetli olduğunun görüldüğü, bu açıdan Şirketin ek mali külfete katlanmadığının anlaşıldığı,

ifade edilmiştir.

Yukarıda da ifade edildiği üzere, Şirket, yüklenicisi olduğu 36 ay süreli hizmet alımı işini alt yükleniciye gördürmek üzere yalnızca 4 ay süreli pazarlık usulü ile ihale yapmış, bu süre içerisinde sözleşmenin geri kalan süresinde işin alt yükleniciye gördürülmesi için ihale yapılması hususunda bir girişimde bulunulmamıştır. Asıl işveren konumundaki İBB’nin 36 aylık sözleşme süresi göz önünde bulundurulduğunda bazı iş kalemlerinin yapılmasını hemen sözleşme süresinin başında istemesi, bazı iş kalemlerinin yapılmasını ise sözleşme sürecinin devamında istemesi gayet olağandır. Şirketin, bu hususu öngörerek işin alt yüklenici çalıştırılmasına ilişkin ihalesini de bu duruma uygun olarak kurgulaması gerekirken böyle bir uygulamaya gidilmemesi bulgu konusu hususun ortaya çıkmasına sebebiyet vermiştir.

İsfalt AŞ’nin, alt yüklenicisi ile imzalamış olduğu sözleşme kapsamındaki bazı iş kalemleri için İBB’den işe başlanılması yönünde bir talep gelmemesi nedeniyle yaptırmamış olması hizmet alım işlerindeki iş eksilişlerinin tipik bir örneğidir. Sözleşme süresinin sonuna kadar yapılmasına ihtiyaç duyulmayan iş kalemleri için iş eksilişi yapılır ve sözleşme bu şartlar altında tamamlanır. Şirketin bu yolu tercih etmeyerek, İBB’den iş kalemlerinin yapılması yönünde talep geldikçe çalışılmayan gün hesabı yapılarak bu süre kadar süre uzatımı vermek suretiyle sözleşme süresinin uzatılması mevzuat hükümlerin uygun düşmemektedir.

Şirket tarafından uygulanan yöntemin Şirketi ek maddi külfete sokmadığı ifadesi yönündeki ifade de mevzuata aykırı uygulamanın gerekçesi olarak görülemez. Bu sebeple mevzuat hükümlerine sıkı sıkıya uymak –bazen ek maddi külfete sebep olsa dahi- hukuk devleti olmanın bir gereğdir. Şirketin ek mali külfete katlanmamış olması kanunlara uymak ve kanunları uygulamak zorunluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.

Bu itibarla, yukarıda yer verilen açıklamalar ve mevzuat hükümleri gereğince Şirketin ihale mevzuatına tabi olan tüm iş ve işlemlerini mevzuat hükümlerine göre yürütmesi yasal

zorunluluktur. Uygun olmayan yöntemlerle sözleşme sürelerinin uzatılması mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.