Karar Künyesi
İdarenin yapmış olduğu birden çok mal kaleminden oluşan birim fiyatlı mal alımlarında, bazı iş kalemlerinde %20’den fazla iş artışı yapabilmek amacıyla diğer iş kalemlerinde
%20’den fazla iş eksilişi yapıldığı görülmüştür.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 24’üncü maddesinde;
“Mal ve hizmet alımlarıyla yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan iş;
Sözleşmeye esas proje içinde kalması,
İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması,
Şartlarıyla, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin
% 10'una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal ve hizmet alımlarıyla yapım işleri sözleşmelerinde ise % 20'sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabilir.
…”
Denilmektedir.
Kamu İhale Genel Tebliği’nin 26’ncı maddesinin üçüncü fıkrasında ise;
“Birden çok mal kaleminden oluşan mal alımlarında 4735 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi çerçevesinde iş artışı ve iş eksilişinde aşağıdaki hususların esas alınması gerekmektedir:
İş artışı veya iş eksilişinde temel kural her bir kalemde kalem tutarının %20’si oranına kadar iş eksilişi veya iş artışı yapılmasıdır.
Alıma konu bazı mal kalemi veya kalemlerinde bu kalemlerin her birinin tutarının
%20’sinden çok olmamak üzere iş eksilişi yapılmış olması ve sözleşme tutarının da aşılmaması şartıyla diğer mal kalemi veya kalemlerinde söz konusu kalem tutarının %20’sinden fazla iş artışı yapılabilir.”
Hükmü yer almaktadır.
Bu hükümlere göre birim fiyatlı mal alımlarında iş artışı ve eksilişinde temel kural, her bir kalemde kalem tutarının %20’si oranına kadar iş eksilişi veya iş artışı yapılmasıdır. Ancak nihai olarak toplam sözleşme tutarının %20 oranını geçmemesi şartı ile kalem bazında %20 oranından fazla iş artışı yapılması mümkündür. Bununla beraber toplam sözleşme bedelinin
%20’sinin aşılmaması şartı ile kalem bazında %20 oranının aşılabilmesi için diğer iş kalemlerinde %20 oranın üzerinde iş eksilişi yapılmaması gerekmektedir.
Yapılan incelemede; 2022/609121 ihale kayıt numaralı “2022 Yılı 2’nci Dönem İhtiyaç Malzemeleri Mal Alımı” işinde ihale konusunu oluşturan 164 farklı mal kaleminin 21’inde
%100, 13’ünde %99-%80, 29’unda %79-%60, 30’unda %58 ile %40, 21’inde %25 ile %38 arasında olmak üzere, toplamda 114 iş kaleminde %20 oranından daha fazla iş eksilişi yapılmış, 32 mal kaleminde ise %20’den fazla iş artışı yapılmıştır.
Aşağıdaki tabloda bu kalemlerinden bazılarına örnek mahiyetinde yer verilmiştir:
Tablo 12: Birden Fazla Mal Kaleminden Oluşan İhale Kapsamında Mal Kalemlerinde Yapılan İş Artışı ve İş Eksilişi Oranları
Malın Cinsi | Birimi | Sözleşmeye Göre Alınacak Miktarı | Gerçekleşen Alım Miktarı | Değişim Oranı (%) |
Duvar saati | Adet | 500 | 0 | -100 |
Led TV 40 inç / 102 cm | Adet | 5 | 0 | -100 |
Fotoselli Cam Kapı 210*80 cm | Adet | 3 | 0 | -100 |
Kollu Bariyer | Adet | 3 | 0 | -100 |
Plastik Sandalye | Adet | 500 | 4 | -99 |
Meyve Suyu | Adet | 5.000 | 1.108,00 | -77 |
Laminant Parke | M2 | 200 | 50 | -75 |
Naylon Poşet 4 renk Baskılı 45*65*30 cm | Adet | 50.000 | 30.000 | -40 |
İç Yönlendirme Tabela | Adet | 50 | 347,00 | 594 |
Tahta Karıştırıcı | Adet | 10.000 | 53.000,00 | 430 |
Ahşap Sandalye | Adet | 30 | 137 | 356 |
Kafe Koltuk | Adet | 15 | 62 | 313 |
Elektrikli Isıtıcı | Adet | 15 | 40,00 | 166 |
Toplantı Masası 210*110*75h cm | Adet | 5 | 11 | 120 |
Personel Çalışma Koltuğu | Adet | 120 | 230 | 91 |
Yukarıda yer alan denetim üzerine İdare tarafından; mal alım ihalelerinin önceki yıl ihale dosyasında talep edilen ürünler baz alınarak belirlenen ürünler üzerinden ihale edildiği, ancak yıl içinde diğer müdürlüklerden ve başkanlık makamından talep edilen ürünler nedeniyle
sözleşme sürecinde değişiklik olabildiği, mal alım ihalelerinde iş artışlarına mevzuatla getirilen sınırlamalara sözleşme süresince azami ölçüde uyulmakta olduğu ve gerekli özenin gösterileceği, bulguda belirtilen hususların mevzuata uygun olarak gerçekleştirileceği ifade edilmiştir.
Öncelikle mal alım işlerinde mal kalemlerinin önceki dönemlerde yapılan alımlara göre oluşturulması İdare tarafından ihtiyaç planlaması yapılmadığını ve mal kalemlerinin tahmini olarak oluşturulduğunu göstermektedir. Bulguda da belirtildiği üzere mal kalemleri arasında meydana gelen mevzuatla belirlenen sınırların çok üzerinde yapılan iş eksiliş ve artışları bu durumu kanıtlar niteliktedir.
Ayrıca İdare tarafından başkanlık makamı ile diğer müdürlüklerden gelen talepler üzerine sözleşme sürecinin değiştiği belirtilmiştir. Ancak mal alım ihalelerinde iş artışları mevcut sözleşme kapsamındaki mallar üzerinden yapılabilmekte, bunun haricinde başlangıçta sözleşme kapsamında olmayan yeni bir mal sözleşme kapsamına dâhil edilememektedir. İdarenin yapmış olduğu uygulama sonucunda ihalesiz olarak mevcut yükleniciye iş yaptırılarak ihale mevzuatı hükümleri bertaraf edilmektedir.
Sonuç olarak; İdare tarafından ihtiyaçlar en uygun şekilde planlanmalı, ihtiyaç dâhilinde olmayan mallar ihale konusu yapılmamalı ve mal alımlarında iş artışlarına mevzuatla getirilen sınırlamalara uyulmalıdır.