Konusu; vardiyalı çalışma sisteminde Belediye sınırları içerisindeki evsel katı atıkların toplanması ve nakli, cadde, sokak, meydan, semt pazarı vb. yerlerin araç ile süpürülmesi ve yıkanması, konteynerlerin yıkanıp dezenfekte edilmesi için toplam 50 adet araç ve iş makinesi kiralanması hizmet alım işi olan, 10.03.2021 tarihli, 2021/52381 ihale kayıt numaralı, 50.703.854,56 TL yaklaşık maliyetli, 49.900.098,00 TL sözleşme bedelli, ihalede, ihale mevzuatına aykırı uygulamaların yapıldığı görülmüştür.

1. İşin Teknik Şartnamesine Rekabeti Engelleyici Hüküm Konulması

   İşin teknik şartnamesinin 15-18’inci maddeleri arasında isteklilerden; TS 12652, TS 13506, TS 13111 Hizmet Yeterlilik Belgeleri ile ISO 9001 Kalite Yönetim Sistem Belgesi ve ISO 14001 Çevre Yönetim Sistem Belgelerinin teklifleriyle birlikte İdareye sunmaları istenmiştir.

   Kamu İhale Genel Tebliği’nin 74.5, 74.6 ve 74.7’nci maddelerinde konu ile ilgili olarak; hizmet alımı ihalelerinde kalite yönetim sistem belgesi ve/veya çevre yönetim sistem belgesinin istenip istenmeyeceğinin, 74.7. maddesindeki açıklama ve aşağıdaki esaslara uygun olarak idarelerce belirleneceği hükmü yer almaktadır.

   Tebliğin 74.5.1 maddesinde; İdarelerin kendi hizmet binalarında veya diğer görev sahalarında gerçekleştirilen hizmet alımı ihaleleri (örneğin; temizlik, özel güvenlik, hasta ve ziyaretçi yönlendirme, veri işleme ve otomasyon sisteminin işletimi, yemek hazırlama ve dağıtım hizmetleri gibi) ile personel/ öğrenci taşıma hizmetleri ve araç kiralama hizmet alımı ihalelerinde kalite yönetim sistem belgesi istenmeyeceği belirtilmektedir.

   74.5.2’nci maddesinde ise; idarelerin kendi hizmet binalarında veya diğer görev sahalarında gerçekleştirilen hizmetler (örneğin; temizlik, özel güvenlik, hasta ve ziyaretçi yönlendirme, veri işleme ve otomasyon sisteminin işletimi, yemek hazırlama ve dağıtım hizmetleri gibi) ile niteliği gereği çevre yönetim sistem belgesi istenmesi uygun olmayan hizmet alımı ihalelerinde (personel ve öğrenci taşıma hizmetleri, araç kiralama, mesleki eğitim, toplantı

   
   

   ve organizasyon hizmetleri gibi) çevre yönetim sistem belgesinin istenmeyeceği hükmü yer almaktadır.

   74.6’ncı maddede; hizmet yeterlilik belgesinin kuruluş yapısı, planlama faaliyetleri ve sorumluluklar göz önünde bulundurulduğunda; idarelerin kendi hizmet binalarında gerçekleştirilen hizmetler (idarelerin hizmet binalarında, servislerce gerçekleştirilecek montaj, bakım ve onarım hizmetleri hariç) ile niteliği gereği hizmet yeterlilik belgesi istenmesi uygun olmayan (personel ve öğrenci taşıma hizmetleri, araç kiralama, mesleki eğitim, toplantı ve organizasyon hizmetleri gibi) ihalelerinde bu belgenin istenmeyeceği ve İdarelerin hizmet yeterlilik belgesine yönelik düzenlemelerinde; hizmet yeterlilik belgesinin hizmet kapsamını ve standardını açık olarak yazmaları gerekliliği belirtilmiştir.

   74.7’nci maddede ise; çöp toplama ve/veya kent temizliği hizmet alımı ihalelerinde; kalite yönetim sistem belgesi, çevre yönetim sistem belgesi ve İşyerleri-Kent Temizliği Hizmet Yeterlilik Belgesinin (TS 13111) istenebileceği hükmü yer almaktadır.

   Söz konusu mevzuat hükümlerine göre, kamu idarelerinin araç kiralama hizmet alımlarında, kalite yönetim sistem belgesi, çevre yönetim sistem belgesi ve hizmet yeterlilik belgelerinin istenmeyeceği, bu belgelerin ancak çöp toplama ve/veya kent temizliği hizmet alımı ihalelerinde istenebileceği anlaşılmaktadır.

   Yapılan incelemede, adı geçen ihalenin araç kiralama hizmet alımı ihalesi olmasına rağmen isteklilerden hizmet yeterlilik belgesi, kalite yönetim sistem belgesi ve çevre yönetim sistem belgelerinin istendiği tespit edilmiştir. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62’nci maddesi birinci fıkrasının e bendine 696 sayılı KHK’nin 83’üncü maddesi ile eklenen hüküm gereği, mahalli idare veya şirketlerinin bütçelerinden yapılan, yıl boyunca devam eden, niteliği gereği süreklilik arz eden ve haftalık çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı park ve bahçe bakım ve onarımı ile çöp toplama, cadde, sokak, meydan ve benzerlerinin temizlik işlerine ilişkin alımlar personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı olarak kabul edilmekte ve bu işlerin ihale ile piyasaya yaptırılması yasaklanmaktadır. Bu minvalde, ihale konusu işin niteliği itibariyle çöp toplama hizmet alımı değil, araç kiralama hizmet alım işi olduğu değerlendirilmektedir.

   Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından, İşin teknik şartnamesinin 15’inci maddesinde istenen TS 12652 ve 16’ncı maddesinde istenen TS 13506 Hizmet Yeterlik Belgelerinin sözleşme aşamasında, diğer TS 13111, ISO 9001 VE ISO 14001 Kalite ve Çevre

   
   

   Yönetim Belgelerinin teklifleri ile beraber istendiği; ihale araç kiralama işi gibi gözükse bile teknik şartnamede araçların bakım, onarım, temizlik ve dezenfektan işlerinin yüklenici tarafından yapılacağı ve kademe şantiyesi oluşturarak yüklenicinin personellerinin sürekli burada araçlara hizmet vereceği düşünüldüğünde, işin kapsamının sadece araç kiralama hizmet alımı işi olmadığı ve bir şantiye yönetim tecrübesi istediği göz önüne alındığında, daha önce KİK kararlarında bu hususlar belirtildiği üzere bu konuda şikâyet unsurlarının yersiz olduğu, İdarece değerlendirme bu şekilde yapıldığından bu belgelerin istendiği bildirilmiştir.

   Ancak, bulguda belirtildiği gibi 696 sayılı KHK’nin 83’üncü maddesinde belirtilen işlerin piyasaya yaptırılması yasaklanmakta ve bahse konu işin araç kiralama hizmet alım işi olduğu değerlendirilmektedir.

   Netice olarak söz konusu uygulamanın, ihale mevzuatıyla örtüşmediği ve rekabeti engelleyici nitelik taşıdığı düşünülmektedir.

2. İşin Teknik Şartnamesinde Yaklaşık Maliyeti Etkileyebilecek ve Fiyat Kalemi Olabilecek Bir Unsurun Muğlak Bırakılması

   İşin Teknik Şartnamesinin Şantiye Alanı başlıklı 12’nci maddesinde aynen;

   
   

   “Sözleşme sonrası oluşturulacaktır. Araçlar Maltepe İlçesi’nde, çöp toplama ve nakletme, konteyner yıkama, moloz toplama ve nakletme, cadde ve sokak yıkama, araç ile cadde ve sokak süpürme işlerinde kullanılacaktır. Araçlar 24 (yirmi dört) saat İdarede kalacak şekilde, gece veya gündüz, hafta sonu veya hafta içi, resmi tatil günleri de dâhil olmak üzere kullanılacaktır. Araçlar, gece ve gündüz kullanılmayan saatlerde şantiye alanında park ettirilecektir. Şantiye alanı, hizmetin daha kısa sürede hizmet alıcılara sunulması, kent trafiğini hafifletmek amacı ve tasarruf kriteri düşünülerek Maltepe İlçesi Sınırları İçerisinde bulunması öngörülmüştür. Şantiye alanı idarenin belirleyeceği (idare herhangi bir yer belirleyemediği durumda) veya yüklenici firmanın belirleyeceği (idarenin onayı olması şartıyla) Şantiye alanına ait kurulum masrafları yüklenici firma tarafından karşılanacaktır. Cins ve miktarları belirtilen hizmet araçlarının sevk idaresi, park edilmesi, yıkanması, bakım onarımının yapılması amacıyla kullanılacak olan şantiyenin, İdare çalışanları ve ziyaretçilerinin; barınma, çalışma, yeme içme ve benzeri günlük ihtiyaçlarını karşılayacak olan alanlarının her türlü vergi, resmi harç, sigorta, kasko, elektrik, su vb. giderleri idareye ait olmak üzere gerekli hizmet işlerinin yürütülmesinde kullanılacak araç park ve bakım onarım şantiyesinin özellikleri aşağıdaki gibi olacaktır.

   
   

   1- Şantiye alanı idare yer belirleyemediği durumda yüklenici firma en az 10.000 m2 alan yer belirleyecektir…” hükmü yer almaktadır.

   Teknik Şartname düzenlemeden de anlaşıldığı gibi bu kadar büyük bir şantiye alanının ya idare tarafından ya da yüklenici tarafından karşılanacağına ilişkin düzenlemenin net olarak ortaya konulmaması, yaklaşık maliyetin uygun belirlenmesi ve fiyat tekliflerinin sağlıklı olarak hazırlanmasına engel olmaktadır.

   Yapılan denetim neticesinde, yüklenicinin şantiye alanı olarak kullandığı alanın Gülsuyu Mahallesi 16237 Ada 34 Pafta 3 Adada bulunan 47.686 m2’lik bir arsa olduğu, arsa üstünde dört şahıs, bu şahıslardan birine ait şirket, Maltepe Belediyesi, bir Vakıf ve Hazine Hazinesinin hissesinin olduğu ve fakat belediyenin şantiye olarak kullandığı arsa için yalnızca Vakfa aylık 25.202,00 TL kira bedeli ödediği tespit edilmiştir.

   Bu itibarla, şantiye alanının nasıl, nerede ve kim tarafından temin edileceğine ilişkin düzenlemenin uygun yaklaşık maliyet bulunması ve fiyat tekliflerinin sunulmasını sağlayacak şekilde net olmasının, rekabet ve eşit muamele ilkelerinin bir gereği olduğu düşünülmekte ve bahsi geçen durumun söz konusu ihale ilkeleriyle bağdaşmadığı değerlendirilmektedir.

   Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından;

   
   

   İşin teknik şartnamesinde belirtilen şantiye alanının 16237 ada 3 parsele ait tapu kaydı gereği bahse konu parsel hem şantiye alanı hem de pazar yeri olarak kullanılmaktayken 22.10.2019 tarih 1119812 sayılı müdürlük yazısı ile bahse konu parsele ait işgaliyet nedeniyle idari işlemler başlatılmış olup 22.01.2020 tarih ve 1174710 sayılı Zabıta Müdürlüğünün yazısı ile işgaliye ile ilgili tebliğler yapılarak bahse konu parselde bulunan şantiye alanıyla ilgili işlemlerin tamamlandığı bildirilmiştir.

   İdare değerlendirmesinde ayrıca, Müdürlüğün görev ve yetkileri kapsamında bulunan evsel katı atıkların toplanması ve nakli ile cadde ve sokakların süpürülmesi için ihalesi yapılan işin idari şartnamesinin 25’inci maddesi ve Hizmet İşleri Genel Şartnamesi gereği araçların bakım, onarım, tamirat işlerinin yüklenici firmanın uhdesinde bulunduğu, şantiye alanına ait bahse konu şartnamede istenilen şartların sehven belirtilmiş olduğu, bir önceki yüklenici firmaya şantiye alanı için tebligat gönderilmesine rağmen boşaltılmadığından, olası bir şantiye alanı temini problemi yaşanabilir düşüncesi ile yeni şantiye sahası yapılması için prefabrik yapı yapılmasının iş bitiminde yüklenici tarafından kaldırılacağından bir sakınca olmadığı

   
   

   kanaatiyle uygun görüldüğü, bulguda tespit edilen konulara bundan sonraki ihalelerde azami özen gösterileceği bildirilmiştir.

   Sonuç olarak, şantiye alanının temine ilişkin hükümlerin muğlak bırakılması sonucunda yüklenicinin rekabet dışı avantaj sağladığı değerlendirilmekte ve bundan sonraki ihalelerde konuyla ilgili azami özen gösterilmesi gerektiği düşünülmektedir.

3. İşin Sözleşme Tasarısında Fiyat Tekliflerini Etkileyecek Bazı Hükümlerin Muğlak Bırakılması

İşin sözleşme tasarısının 11.1.2 maddesinde kesin teminat mektubunun süresinin boş bırakıldığı görülmüştür.

Hizmet Alımlarına Ait Tip Sözleşmenin 18’inci dipnotunda, “kesin teminat mektubunun süresi, ihale konusu işin kabul tarihi, garanti süresi öngörülen işlerde ise garanti süresi dikkate alınmak suretiyle idare tarafından belirlenecektir.” hükmü yer almaktadır.

Bu itibarla, kesin teminat mektubu süresinin ihale mevzuatına uygun olarak belirlenmesi gerekmektedir.

Aynı şekilde işin sözleşme tasarısının “İş ve işyerinin korunması ve sigortalanması” başlıklı 21.1’inci maddesinde; “iş ve işyerlerinin korunmasına ilişkin sorumluluk Genel Şartnamenin 19’uncu maddesinde düzenlenen esaslar dâhilinde yükleniciye aittir” hükmü yer almasına rağmen sigorta türleri ile teminat kapsamı ve limitleri kısmı boş bırakılmıştır.

Hizmet Alımlarına Ait Tip Sözleşme’nin 35’inci dipnotunda ise; “21.1. maddesinde işin ve/veya işyerlerinin yüklenici tarafından sigortalattırılacağı belirtilmişse, işin nitelik ve özelliğine göre, sigorta türleri ile teminat kapsam ve limitleri tereddüde yer bırakmayacak şekilde burada belirtilecektir.” hükmü yer almaktadır.

Bu itibarla, işin nitelik ve özelliğine göre sigorta türleri ile kesin teminat kapsam ve limitlerinin belirlenmesi gerekmektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından,

Hizmet İşleri Genel Şartnamesi’nin 51’inci maddesine göre, kesin teminat süresinin; işin kabul tarihi itibariyle (İdareye ve Sosyal Güvenlik Kurumuna borcu olmaması durumunda) sona ermesinden dolayı sözleşme tasarısı hazırlanırken sözleşme tarihinde alınmak üzere boş bırakıldığı; işin süresinin (518 Gün) ardından kesin kabul ile kesin teminatın iadesinin

yapılmasında bu hususun fiyat tekliflerini etkileyebileceği için düşünülmediği; ayrıca diğer sigorta giderleri ile ilgili teknik şartnamenin 5'inci maddesindeki “Genel Hükümler” başlıklı bölümün 2’nci ve 13’ncü fıkralarında sorumluluğun ve yükümlülüğün yükleniciye ait olduğu ve verilecek tekliflerin bu giderler konularak yapılması gerektiğinin açıkça belirtildiği bildirilmiştir.

Sonuç olarak, bahsi geçen her iki durumun isteklilerin fiyat tekliflerini oluşturmasında etkili olduğu ve saydamlık ve güvenilirlik ilkeleri bakımından ihale mevzuatına aykırı olduğu değerlendirilmektedir.