Üniversitenin %99,88 oranında ortak olduğu Sınırlı Sorumlu Dokuz Eylül Eğitim, Öğretim, Bilimsel Araştırma, Proje ve İşletme Kooperatifine kantin/kafeterya vb. taşınmaz kiralamalarının yapıldığı, kira bedellerini ödemeyen diğer kiracılar hakkında hukuki işlem tesis edilirken kantin/kafeterya vb. yerleri kiralayan ve 2017 yılından günümüze kadar Üniversiteye yüksek tutarlı kira, elektrik ve su borcu bulunan Kooperatif hakkında herhangi bir işlem yapılmadığı tespit edilmiştir.

Kooperatifin üniversiteye olan borçları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

‌Tablo 9: Üniversite Kooperatifinin Kuruma Olan Borçları

Kooperatifin 2019 yılında Üniversiteye olan kira borcu toplamı 2.522.537,99 TL iken, 2020 yılında borç tutarı %57 oranında artarak 3.961.693,39 TL’ye ulaşmıştır.

Kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu hizmetlerini veya personelini desteklemek üzere kurulan dernekler ve Türk Medenî Kanununa göre kurulan vakıflar ile bunların kamu kurum ve kuruluşları ile ilişkilerini düzenlemek maksadıyla hazırlanan ve 29/1/2004 tarih ve 25361 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları İle İlişkilerine Dair Kanun’un (5072 sk.) “Temel İlkeler” başlığını taşıyan 2’nci maddesinin (ı) fıkrasında aynen:

“ı) İhaleyi yapan kurum ve kuruluş bünyesinde bulunan veya bu kurum ve kuruluşlarla ilgili her ne amaçla kurulmuş olursa olsun vakıf ve dernekler ile bunların sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketler, bu kurum ve kuruluşların 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa göre yapacakları ihalelere katılamazlar.” denilmiş,

“Cezalar” başlıklı 3’üncü maddesinde; dernek tüzüğü veya vakıf senedi bu Kanuna aykırı olan veya bu Kanuna aykırı işlemleri tespit edilen dernek ve vakıfların genel hükümlere göre kapatılacağı,

Geçici Madde 1’de de bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce kurulan dernek ve vakıfların 31.12.2005 tarihine kadar, dernek tüzüklerini veya vakıf senetlerini bu Kanun hükümlerine uygun hale getirecekleri, dernek tüzüğünü veya vakıf senedini altı ay içinde bu Kanuna uygun hale getirmeyen veya bu Kanuna aykırı işlemleri tespit edilen dernek ve vakıfların genel hükümlere göre kapatılacağı hüküm altına alınmıştır.

5072 sayılı Kanun yürürlüğe girdikten sonra, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının 09.02.2009 tarih ve 35 sayılı Oluru ile kurulan Sınırlı Sorumlu Dokuz Eylül Eğitim, Öğretim, Bilimsel Araştırma, Proje ve İşletme Kooperatifi ile Üniversite arasındaki ilişkiler zamanla gelişmiş, mülkiyeti Üniversiteye ait olan/Hazine tarafından Üniversitenin kullanımına tahsis edilen yerlerde bulunan taşınmazlar Kooperatife 51/g yöntemiyle kiralanmış, Kooperatifin 2017 yılından bu yana kiraladığı kantin/kafeterya vb. yerlerin kira/elektrik/su giderleri karşılığı Üniversiteye yüksek tutarlı borcunun bulunduğu anlaşılmıştır.

Üniversite ile Kooperatif arasında imzalanan tip sözleşmelerin “Kira bedeli” başlıklı 4’üncü maddesinin son cümlesinde; vadesinde ödenmeyen kira, elektrik ve su bedellerine 21.07.1953 tarih ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Hakkında Kanun’un 51’inci maddesi gereği gecikme faizi uygulanacağı, “Tahliye yükümlülüğü ve fesih” başlıklı 11’inci

maddesinin son paragrafında da; kiracının, kira, elektrik, su ve yakıt bedellerini düzenli ödemediği takdirde, 2886 sayılı Yasanın 62’nci maddesinde verilen süre içinde birikmiş borcunu faiziyle birlikte ödemediği takdirde kira sözleşmesinin İdarece tek taraflı olarak feshedileceği, ödenmeyen borç bedellerine 6183 sayılı Kanun’un 51’inci maddesinde belirtilen oranda gecikme faizi uygulanmak suretiyle 2004 sayılı İcra İflas Kanun’u hükümlerine göre tahsili yoluna gidileceği şeklinde düzenlemeler yapılmıştır.

Kiraladıkları yerler nedeniyle Üniversiteye borcu bulunan diğer kiracılar hakkında gecikmeli de olsa yukarıdaki sözleşme hükümleri uygulanırken Üniversiteye en yüksek tutarlı borcu bulunan Kooperatife bu düzenlemeler kapsamında İdarece herhangi bir işlem tesis edilmemiş, kira borcu bulunan yerler kira sözleşmesinin bitiminde yeniden ilgili Kooperatife kiralanmıştır.

Kamu İdaresi tarafından gönderilen cevapta; 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “İhaleye katılamayacak olanlar'" başlıklı 6’ncı maddesi ile; aynı Kanun’un 74’üncü maddesine dayanılarak çıkarılan “Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik” in İhalelere katılamayacak olanlar başlıklı 9’uncu maddesinde Üniversite Kooperatifinin Üniversite tarafından yapılacak ihalelere katılamayacakları şeklinde bir düzenleme olmadığı, Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından çıkarılan 10.11.2004 tarih ve 2004/23 sayılı Genelgede de kooperatiflere ilişkin bir kısıtlama bulunmadığı şeklinde beyanda bulunulmuştur.

Bulguya konu husus; Kooperatifin Üniversitenin yaptığı ihalelere katılıp katılmaması değil, Üniversiteye ait bazı taşınmazların 2886 sayılı Kanun’un 51/g maddesine göre ihalesiz olarak Kooperatife kiralanması hususudur. Kamu idaresi tarafından gönderilen cevap ile bulgudaki tespit arasında herhangi bir bağlantı bulunmamaktadır.

Kooperatifin kira, elektrik ve su bedellerini ödememe gibi tutum içerisinde olmadığı şeklindeki açıklamaya gelince; kooperatife kiralanan yerlerin kira bedelleri ile elektrik ve su giderlerinin tahsilatı ile ilgili sorunlar 2019 yılı denetimlerinde tespit edilip raporlandıktan sonra kooperatifin geçmiş dönemlere ilişkin borçlarının ve gecikme cezalarının tahsilatı konusunda çaba sarfedilmeye başlanmıştır. Ancak; ilgili kooperatifin 2019 yılında Üniversiteye olan kira borcu toplamı 2.522.537,99 TL iken, 2020 yılında borç tutarının %57 oranında artarak 3.961.693,39 TL’ye ulaştığı hususu dikkate alındığında; Üniversitenin Kooperatiften olan geçmiş tarihli kira alacaklarının tahsilatı konusunda yeterince başarılı olamadığı açıktır.

Gelinen noktada; kamuya ait taşınmazlar ihale yapılmaksızın pazarlık usulü ile

Kooperatife kiralanmış, kira bedellerinin büyük kısmı tahsil edilememiş, sarf ettikleri elektrik ve su giderleri özel bütçeden ödendiği halde bunların da büyük kısmı geri alınamamış, kamu kaynakları israf edilmiştir.

Kamu kaynaklarını kullanarak gelir elde eden Üniversite Kooperatifinin kira borçları için diğer kiracılardan farklı işlem tesis edilmesinin uygun olmadığı, bulgu konusu hatalı uygulamaların kamu kaynaklarının verimli, etkin ve ekonomik olarak kullanılmasını engellediği değerlendirilmiştir.