İdareye bağlı bazı su depolarından sisteme verilen su miktarlarına ilişkin ölçümlerin yapılamadığı, su kayıplarının mevzuatın öngördüğü şekilde takip edilemediği ve su birim maliyetinin hatalı hesaplandığı görülmüştür.

Orman ve Su İşleri Bakanlığınca yayımlanan, İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği’nin “Su kayıplarının tespiti” başlıklı 8’inci maddesinde; içme suyu temin ve dağıtımı ile ilgili idarelerin su kayıp miktarlarını tespit etmekle yükümlü olduğu, bu bağlamda sisteme giren su hacmi ve debisinin sürekli olarak ölçülerek elde edilen verilerin elektronik ortamda muhafaza edilmesi ve şebekeden izinli tüketim miktarının belirlenmesi gerektiği belirtilmiştir.

Yapılan incelemede; Mersin İli sınırları içerisinde su ihtiyacını sağlamaya yönelik 1223 su deposu bulunduğu, bu depolardan 198 tanesinin SCADA’ya bağlı olarak sisteme verilen su miktarının ölçülebildiği; ancak diğer 1025 tane su deposunda, debimetre olmadığından dolayı sisteme verilen su miktarının ölçülemediği tespit edilmiştir.

13 İlçesi olan Mersin İlinin Aydıncık, Bozyazı, Gülnar ve Mut ilçelerine verilen su miktarlarının ölçümünün yapılamadığı, nüfusu 300 binden fazla olan Tarsus ilçesinde bulunan 170 depodan sadece 5 adedinden, Toroslar ilçesinde ise 162 depodan sadece 42 adedinden sisteme verilen su miktarının ölçümünün yapılabildiği tespit edilmiştir.

Aynı Yönetmelik’in “Su kayıplarının azaltılması” başlıklı 9’uncu maddesinde; “İdareler su kayıp oranlarını, bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden itibaren, büyükşehir ve il belediyelerinde 5 yıl içerisinde en fazla %30, takip eden 4 yıl içerisinde ise en fazla %25 düzeyine; diğer belediyelerde 9 yıl içerisinde en fazla %30, takip eden 5 yıl içerisinde ise en fazla %25 düzeyine indirmekle yükümlüdürler. Bu kapsamda, bu Yönetmelik uyarınca çıkarılacak Teknik Usuller Tebliğinde verilen yöntemler çerçevesinde gerekli faaliyetler yürütülür.” hükmü yer almaktadır. 08.05.2014 tarihinde yayımı ile yürürlüğe giren Yönetmelik hükmüne göre büyükşehir ve il belediyelerinin su kayıplarını 2019 yılına kadar

%30, 2023 yılına kadar da %25 düzeyine indirmekle yükümlü olduğu belirtilmiştir.

Yapılan incelemede İdarenin sisteme verilen su miktarını ölçebildiği merkez ilçeler olan Toroslar, Akdeniz, Yenişehir ve Mezitli ilçeleri kayıp ve kaçak oranının 2020 yılı sonunda %46,34, Tarsus ilçesinde %45,35 olduğu, toplam nüfusun %71’inin ve toplam abone sayısının ise %56’sının su ihtiyacının karşılandığı ve verilen suyun SCADA Merkezi tarafından ölçülebildiği, Berdan Arıtma Tesisinden sağlanan suyun ise kayıp kaçak oranının

%46,16 olduğu görülmüştür.

Debimetre olmayan 1025 adet su deposunda ise sisteme verilen su miktarı ile ilgili herhangi bir veri olmadığı için Mersin İli sınırları içerisinde toplam su kayıpları ile ilgili sağlıklı raporlamalar yapılamamaktadır.

Ayrıca, 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un “Tarife tespit esasları” başlıklı 23’üncü maddesinde; su satışı, kanalizasyon tesisi bulunan yerlerdeki kullanılmış suların uzaklaştırılması ve septik çukurların boşaltılması giderleri için ayrı tarifeler yapılacağı ve bu tarifelerin tespitinde, yönetim ve işletme giderleri ile amortismanları doğrudan gider yazılan (aktifleştirilmeyen) yenileme, ıslah ve tevsi masraflarının bir kar oranı eklenerek esas alınacağı belirtilmiştir. Bununla birlikte; tarifelerin tespiti ile tahsilatla ilgili usul ve esaslar bir yönetmelik ile belirlenir denilmiştir.

Kanun’un verdiği yetkiye istinaden çıkarılan MESKİ Tarifeler ve Abone Hizmetleri Yönetmeliği’nin “Tarife tespit esasları” başlıklı 5’nci maddesinde; Su ve atıksu tarifesinin belirlenmesinde, üretilen sudan kayıplar düşüldükten sonra tüketileceği öngörülen ölçülebilir tahmini su satış miktarının esas alınacağı, su satışı veya atıksu arıtma ve bertarafıyla ilgili olmayan tarifelerin; sistem maliyetleri ve kârlılık oranı gözetilerek belirleneceği, toplam sistem maliyetlerinin tüm tarifelere yansıtılacağı, bunların ise yönetim ve işletme giderleri,

amortismanlar, aktifleştirilemeyen yenileme, ıslah ve tevsi masrafları ve kârlılık oranı olduğu belirtilmiştir.

MESKİ Tarifeler ve Abone Hizmetleri Yönetmeliği’nde su satış tarifesi hesaplaması yapılırken, iki ana faktör üzerinde durulmuştur. Birinci ana faktör “maliyete esas toplam gider” olup, bu giderler yönetim ve işletme giderleri, amortismanlar ve aktifleştirilemeyen yenileme, ıslah ve tevsi masraflarından oluşmaktadır. İkinci ana faktörün ise, üretilen ve kayıplar düşüldükten sonra yapılacağı varsayılan “ölçülebilir tahmini su satış miktarı” olduğu ifade edilmiştir.

Mersin ili sınırları içerisinde işletilen 1223 su deposundan 1025 tanesinde debimetre olmadığından, sisteme verilen su miktarı tam olarak ölçülememektedir. Bu nedenle, suyun maliyeti hesabında ikinci ana faktör olan “ölçülebilir tahmini su satış miktarı” doğru bir şekilde hesaplanamadığı ve su birim maliyetinin gerçeği tam anlamıyla yansıtmadığı tespit edilmiştir.

Söz konusu denetim tespiti sonrasında idare tarafından; içme suyu kayıp-kaçak oranınının mevzuatta belirtilen değerlere indirebilmek için Alt Ölçüm Bölgeleri (DMA) oluşturulmaya başlandığı, 2021 yılı sonunda 30 adet Alt Ölçüm Bölgesi yapımının hedeflendiği , 2022 yılında 125 adet tesisin SCADA Merkezine aktarımının tamamlanmasının hedeflendiği ve bulgu konusu hususun hassasiyetle takip edileceği belirtilmiştir.

Suyun maliyet hesabının doğru bir şekilde hesaplanabilmesi ve su birim maliyetinin gerçeği tam anlamıyla yansıtabilmesi için son kullanıcıya verilen su miktarının gerekli teknik altyapı kurularak ölçülebilmesi gerekmektedir.