İhale mevzuatı uyarınca belli istisnalar dışında isteklilerin ihaleye katılabilmesi için ihale konusu işle ilgili iş deneyimi belgesi sunmaları zorunludur. İstekliler, ihale konusu işle ilgili iş deneyimine sahip değillerse, idarelerin ihale öncesinde belirleyerek idari şartnamede yer verdikleri benzer iş tanımına uygun olan işlerle ilgili iş deneyim belgelerini yeterlik belgesi olarak sunabilmektedirler.

Burada önemli olan idare tarafından ihale öncesinde benzer iş olarak kabul edilecek işlerin tespitinin doğru bir şekilde yapılması, ihalede rekabet ortamını oluşturacak, en geniş katılımı sağlayacak benzer iş tanımlarının belirlenmesidir. Benzer iş tanımı ne kadar dar, eksik veya hatalı yapılırsa ihaleye katılabilecek iş deneyimine sahip istekli sayısı azalacak ve ihalede rekabet ortadan kalkacaktır.

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde “Benzer iş” tanımının “ihale konusu iş veya işin bölümleriyle nitelik ve büyüklük bakımından benzerlik gösteren, aynı veya benzer usullerle gerçekleştirilen, teçhizat, ekipman, mali güç ve uzmanlık ile personel ve organizasyon gerekleri bakımından benzer özellik taşıyan işleri” ifade edeceği belirtilmiştir.

Anılan Yönetmelik’in “Değerlendirmeye ilişkin esaslar” başlıklı 28’inci maddesinde;

“(1) İhale konusu iş veya benzer işlerle ilgili tek sözleşmeye dayalı olarak iş deneyimini gösteren belgeler değerlendirmeye alınır. Birden çok iş deneyimini gösteren belge hiçbir şekilde toplanamaz.

(2) İş deneyimini gösteren belgelerde yer alan ancak, ihale konusu iş veya benzer iş kapsamında bulunmayan işlerin tutarları iş deneyiminde değerlendirmeye alınmaz.

…” hükmü yer almaktadır.

Yapılan incelemede, İdare tarafından yapılan bazı ihaleler için benzer iş tanımının rekabeti azaltıcı, ihaleye katılımı engelleyici olacak nitelikte dar olarak tespit edildiği görülmüştür.

Park ve Bahçeler Müdürlüğü, Fen İşleri Müdürlüğü ve Temizlik İşleri Müdürlüğünce yapılan araç kiralama ihalelerinde benzer iş tanımının hatalı yapıldığı, bu suretle ihalelerde rekabet ortamının oluşmasına engel olunduğu tespit edilmiştir.

Tablo 22: Çeşitli ihalelerde benzer iş tanımları

Yukarıda ayrıntısına yer verilen işler, kamuoyunda taşerona kadro getiren düzenleme olarak da bilinen 696 sayılı KHK öncesinde personel çalıştırmasına dayalı hizmet alımı, araç kiralama hizmet alımı, mal alımı ve bakım onarıma ilişkin yapım işleri şeklinde karma işlerden oluşmakta iken, 696 sayılı KHK sonrasında bu işlerde çalışan personeller belediye şirketinde kadroya geçirilmiş, iş kapsamında kullanılan mallar mal alım ihalelerinin konusu

haline gelmiş, nihayetinde söz konusu işlerde kullanılacak araçların kiralanması işi de tipik bir araç kiralama hizmet alımı işine dönüşmüştür.

Tipik bir araç kiralama hizmet alımı işi için bakım-onarım işlerinin veya kent temizliği, çöplerin toplanması ve nakli işleri gibi işlerin benzer iş olarak kabul edilmesi, piyasada araç kiralama işleri ile iştigal eden firmaların ihaleye katılmasını engellemekte, yalnızca bakım onarım işi ile çöp toplama işi konusunda iş deneyim belgesine sahip olan firmaların ihaleye katılmasına sebep olmaktadır.

Yukarıda da değinildiği üzere Belediye söz konusu hizmetlerini artık kendi personelleri eliyle yürütmekte, kullanacağı mal ve malzemeyi ayrı bir mal alım ihalesi ile temin etmektedir. Söz konusu işleri yürütmek için kullanılacak araçların kiralanması hususunda “içerisinde araç kiralama hizmeti bulunan işlerin” benzer iş olarak tanımlanmış olması piyasada araç kiralama işleri ile iştigal eden firmaların ihaleye katılmasının önündeki engelleri kaldırarak ihalelerin daha rekabetçi hale gelmesini sağlayacaktır.

Kurum tarafından benzer iş tanımları belirlenirken ihaleye katılımı engelleyecek veya daraltacak tanımlamalardan kaçınılarak, işin muhtevasına uygun ve piyasada faaliyet gösteren tüm araç kiralama firmalarının katılımını sağlayacak tanımlamalar yapılması, ihalelerde daha rekabetçi bir ortam ve fiyatın oluşmasına katkı sağlayacaktır.

Kamu idaresi cevabında özetle;

• Temizlik İşleri Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen ihaleye ilişkin olarak;

  
  

  Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nde yer alan “benzer iş” ve “İş deneyim belgesi” tanımlarına yer verilerek aynı Yönetmelik’in “İş deneyimini gösteren belgeler” başlıklı 39’uncu maddesinde, iş deneyimini gösteren belgelerin istenildiği ihalelerde, bedel içeren tek bir sözleşme kapsamında taahhüt edilen ihale konusu iş veya benzer işlere ilişkin olarak hizmet alımlarıyla (işleriyle) ilgili iş deneyimini gösteren belgelerin istenilmesinin zorunlu olduğunun hüküm altına alındığı ifade edilmiştir.

  Ayrıca 696 sayılı KHK çerçevesinde çöplerin toplanması ve kent temizliği hizmet alımlarının da kapsama alındığı, buralarda çalışan personellerin belediye şirketlerine geçirildiği, bu nedenle araç, makine ve teçhizat çalıştırılması için ihale yapılmasına ihtiyaç duyulduğu,

  
  

  Kullanılacak araçların tipik bir araç kiralama ihalesi olarak görülmemesi gerektiği, bakım ve onarım işlerinin istekli tarafından yapılmasının zorunlu olduğu, herhangi bir teknik arıza durumunda tamir ve bakımın yeterli bilgi, birikim ve tecrübe gerektirmesi hususlarının göz önüne alınarak benzer iş tanımı yapıldığı,

  Ayrıca ihaleye katılmayı arttırmaya yönelik 4 ayrı benzer iş tanımı yapıldığı, sadece çöp toplama işi konusunda iş deneyimine sahip firmalar değil çöplerin toplanması ve taşınması ile diğer kent temizlik hizmetinde kullanılan araç ve ekipmanların kiralanması işi yapan firmaların da katılımının sağlanacağı benzer iş tanımları yapıldığı, ihale dokümanında benzer iş tutarı olarak sadece makine ve ekipmanlara ait tutarların hesaplamaya dahil edildiği,

  Kamu İhale Kurumu'nun 2018/UH.II-902 sayılı Kararı’nda benzer bir olayda Araç ve İş Makinaları ile Yapılan Kent Temizliği İşleri ve/veya Çevre Temizlik Hizmetlerinde Kullanılmak Üzere Her türlü Araç Kiralama İşlerinin benzer iş olarak kabul edilmesinin hukuka uygun görüldüğü, idare tarafından ihale konusu iş ve benzer işin, işin amacına uygun olarak belirlendiğine Kurul tarafından karar verildiği ifade edilmiştir.

• Park ve Bahçeler Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen ihaleye ilişkin olarak;

  
  

  Benzer işin Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’ne uygun yapıldığı, söz konusu işin; park, bahçe, yeşil alan ve süs havuzlarının her türlü bakım onarım hizmetlerine ilişkin olduğu, bu nedenle araç tiplerinin de buna göre istenmesinin ihalede kısıtlamaya sebep olmayacağı,

  İşin niteliğinden dolayı her araç kiralama içeren hizmet alım işinin benzer iş olarak değerlendirilemeyeceğini, böyle değerlendirilmesi durumunda aksaklıklara sebep olunacağı, park, bahçe, yeşil alan ve süs havuzlarının her türlü bakım onarım hizmet alım işlerinin tamamının benzer iş olarak değerlendirildiği, herhangi bir kısıtlamaya yer verilmediği ifade edilmiştir.

• Fen İşleri Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen ihaleye ilişkin olarak;

Benzer iş tanımının Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’ne uygun olarak yapıldığı, söz konusu iş; yol, bakım, onarım işini kapsaması ve araç tiplerinin de buna göre istenmesinden dolayı iş tanımının bu şekilde oluşturulduğu, herhangi bir kısıtlamaya yer verilmediği, her türlü yol bakım onarım hizmet işinin kabul edildiği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Bulguda da belirtildiği üzere 696 sayılı KHK öncesinde yukarıda

sayılan işler, yüklenicilerin kendi personeli, malzemesi, araç, gereç ve ekipmanlarıyla yürütülmekteydi. Bu sebeple ihaleye katılacak olan isteklilerden yapacakları işlerde deneyimli olduklarını gösterir belgeleri ihale öncesinde sağlamaları istenmekteydi.

Söz konusu KHK’nın yürürlüğe girmesinden sonra İdare tarafından çöp toplama, yol bakım onarım ile park ve bahçelerin bakım ve onarım işleri belediye şirketinde kadroya geçen İdare personelleri eli ile yürütülmekte, bu işlerde kullanılacak araç ve ekipmanlar ise piyasadan kiralanmaktadır.

696 sayılı KHK sonrasında söz konusu işler kapsamında çalıştırılacak olan çöp kamyonu, iş makineleri vb. araçların kiralanması hususunda yalnızca bu işlerde deneyim sahibi firmaların ihaleye katılımına yönelik bir takım kısıtların getirilmesi piyasada aynı araçları sağlayacak, ancak geçmişte bu işlerle iştigal etmemiş firmaların ihaleye katılmasını engellemektedir.

İdarenin bulguya vermiş olduğu cevapta yer alan teknik arıza durumunda tamir ve bakımın yeterli bilgi, birikim ve tecrübe gerektirmesi hususlarının göz önüne alınarak benzer iş tanımının yapıldığı yönündeki düşüncesine katılmak ise mümkün değildir. Zira, Avcılar Belediyesi, İstanbul gibi otomotiv sanayii ile otomotiv yan sanayiinin gelişmiş olduğu bir şehirde kurulu bulunmaktadır. Kiralanan araçların tamiri ve bakımı konusunda, geçmişte benzer işlerde iştigal etmiş bulunan firmaların tecrübe ve deneyim sahibi olduğu, bunun dışındaki firmalar ile sıkıntı yaşanacağı iddiası bu yönüyle mesnetsizdir.

Belediye hizmetlerinde kullanılmak üzere kiralanacak araçların temini hususunda bulguda belirtilen benzer iş tanımlarının yapılması, bu surette söz konusu işlerin sadece geçmişte yapılan sözleşmeler kapsamında çöp toplama hizmeti, yol bakım ve onarımı hizmeti ile park ve bahçelerin bakım ve onarımı hizmetinde çalışmış firmalardan temin edilmeye çalışılması rekabeti kısıtlamaktadır.

Örneğin, Fen İşleri Müdürlüğünde kullanılacak kazıcı ve yükleyicinin “Yol bakım ve onarımı” konusunda deneyim sahibi firmadan, Park ve Bahçeler Müdürlüğünde kullanılacak bir arazözün “Park ve bahçelerin bakım ve onarımı” konusunda deneyim sahibi bir firmadan, Temizlik Hizmetleri Müdürlüğünde kullanılacak damperli kamyonun “Kent temizliği” konusunda deneyim sahibi firmadan temin edilmesinde bir gereklilik bulunmamaktadır.

Söz konusu araçların, aracı temin ederek sözleşme kapsamında İdareye teslim edebilen ve ihale ayrımı yapmaksızın bu tür araçların kiralanması konusunda deneyimi bulunan her

türlü firmadan kiralanması ne işin yapılışında ne de işin yürütülmesinde farklılığa yol açacaktır. Bu nedenle benzer iş tanımları yapılırken geçmişte ifa edilen işler ile bağlantı kurmak yerine alınacak hizmeti ifa edebilecek tüm firmaların katılımını sağlayacak tanımlamalara yer verilmesi rekabet ve ihtiyacın uygun şartlarda temini konusunda önem arz etmektedir. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.