Onikişubat Belediyesi gelir işlemlerinin incelenmesi sonucunda; Belediye gelirlerinin tebliğ, tahakkuk ve takibi için gerekli süreçlerin tam işletilmediği, bazı gelir kalemlerinde tahsilat oranının çok düşük düzeylerde kaldığı ve gelirlerinden tahsil edilemeyen tutarların yıllar itibari ile arttığı tespit edilmiştir.

6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un “Ödeme emri” başlıklı 55’inci maddesi ilk fıkrasına göre amme alacağını vadesinde ödemeyen mükelleflere, 15 gün içinde borçlarını ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları gerektiği bir “Ödeme emri” ile tebliğ olunur. Aynı maddenin ikinci fıkrasında ise; “Ödeme emrinde borcun asıl ve ferilerinin mahiyet ve miktarları, nereye ödeneceği, müddetinde ödemediği veya mal bildiriminde bulunmadığı takdirde borcun cebren tahsil ve borçlunun mal bildiriminde bulununcaya kadar üç ayı geçmemek üzere hapis ile tazyik olunacağı, gerçeğe aykırı bildirimde bulunduğu takdirde hapis ile cezalandırılacağı kayıtlı bulunur. Ayrıca, borçlunun 114 üncü maddedeki vazifeleri ve bu vazifeleri yerine getirmediği takdirde hakkında tatbik edilecek olan ceza bu ödeme emrinde kendisine bildirilir.” denilerek ödeme emrinde bulunması gereken unsurlar sıralanmıştır.

Mevzuat uyarınca; kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu mükellef, 15 gün içinde borcunu ödemek veya ödememe durumunda ise mal bildiriminde bulunmak zorundadır. Kendisine ödeme emri tebliğ edildiği halde 15 gün içinde borcunu ödemeyen ve mal bildiriminde de bulunmayan borçlu mükellefler hakkında, 6183 sayılı Kanun'un 60’ıncı maddesi uyarınca hapsen tazyik talebinde bulunulur. Borçlunun hapsen tazyiki için, Belediyece bir yazı ile icra mahkemesine başvurulur. Bu şekilde alınan hapsen tazyik kararları, infaz için derhal yetkili Cumhuriyet Savcılığına gönderilir.

Yine mevzuat hükümleri gereği, kendisine ödeme emri tebliğ edildiği halde 15 gün içerisinde borcunu ödemeyen borçlular hakkında cebren tahsil, haciz işlemleri yapılmalıdır. Bu aşamada adı geçen Kanun’un 62’nci maddesine göre borçlunun, mal bildiriminde gösterilenlerden, Belediyece tespit edilen borçlu veya üçüncü şahıslar elindeki menkul mallarından, gayrimenkullerinden veya alacak ve haklarından kamu alacağına yetecek miktarı belediyece haczolunmalıdır.

Haciz işlemlerinin ilk aşaması haciz varakalarının tanzim edilerek onaylanmasıdır. 6183 sayılı Kanun’un “Haciz varakası” başlıklı 64’üncü maddesine göre haciz işlemleri, Belediyece düzenlenen ve mahallin en büyük memuru veya vekalet vereceği memur tarafından tasdik edilen haciz varakalarına dayanılarak yapılır. Belediyelerde haciz varakasını imzalama yetkisi esas itibariyle kaymakam veya valilerde olmakla birlikte bu yetki belediye başkanına devredilmektedir.

Belediyeye borçlu mükelleflerin gayrimenkul, araç, nakit değeri bulunup bulunmadığını araştırmak için ilgili birimlere haciz bildirisi tebliğ edilir. 6183 sayılı Kanun’un 77’nci maddesine göre menkul malların haczi, 88’inci maddesine göre gayrimenkul malların haczi, 79’uncu maddesine göre ise üçüncü şahıslardaki menkul malların, alacak ve hakların haczi gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu madde hükmüne göre Belediye, doğrudan banka şubelerine veya belli tutarın üstündeki alacaklar için bankaların genel müdürlüklerine de haciz bildirimini tebliğ edebilir.

Taşınmaz ve taşınır satışı, kira ve ücret gelirleri gibi belediye gelirlerinden zamanında ödenmeyenlerin takibi için ise 6098 sayılı Borçlar Kanunu ve 2004 sayılı İcra İflas Kanunu hükümleri uyarınca hukuk servisine gerekli bildirimlerin yapılması ve hukuk servisince icra takibinin yapılması gerekmektedir.

Yapılan incelemelerde, 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsilinin yapılması gereken gelir kalemlerinin bir kısmında borçlu mükelleflere ödeme emri gönderme, sonrasında ise gayrimenkuller için Tapu Müdürlüğüne, taşıtlar için ise ilgili kurumlara haciz şerhi konulma ve bankalara haciz bildiriminde bulunma işlemlerinin yapılmadığı tespit edilmiştir. Devreden dosya sayısı, 2019 yılında 1828, 2020 yılında 3597, 2021 yılında ise 4788 adet olduğu, ertesi yıla devreden dosya sayısının sürekli arttığı görülmüştür. Devreden tahakkuk tutarı 2019 yılında 252.861.956,84 TL, 2020 yılında 272.535.174,83 TL ve 2021 yılında yaklaşık 55.500.500,00 TL artışla 327.962.394,32 TL olmuştur.

Kaçak inşaat nedeniyle 2016-2021 yılları arasında kesilen bazı idari para cezalarının ilgili kişilere tebliğ edilmediği, bu nedenle söz konusu gelir kaleminin tahakkukunun yapılamadığı tespit edilmiştir. Belediye gelir takip programından alınan verilerde, 3.806.554,61 TL tahsil edilmeyen idari para cezası olduğu, ancak Gelir Kesin Hesap Cetvelinde ertesi yıla devreden diğer idari para cezalarının 311.439,43 TL olduğu görülmüştür. İki tutarın arasındaki fark olan 3.495.114,98 TL’nin tebliğ edilmeyen idari para cezalarından kaynaklandığı anlaşılmıştır. Ayrıca yap işlet devret modeli ile yaptırılan lunapark, restoran ve hobi evleri için

de yaklaşık 500.000,00 TL gelir tahakkuku yapılmadığı görülmüştür. Söz konusu hususun birimler arası koordine eksikliğinden kaynaklandığı belirlenmiştir.

Yukarıda Kanun maddelerinde açıklandığı üzere bazı mükellefler için mal bildiriminde bulunma aşamasının takip edilmediği, bildirimde bulunmayanlara hapsen tazyik talebinde bulunulmadığı, banka şubelerine veya genel müdürlüklerine haciz tebliğinin bildirilmediği, Kanun’un 114’üncü maddesindeki yaptırımların tam uygulanmadığı tespit edilmiştir.

Belediye gelirlerinin tebliğ, tahakkuk, tahsil ve takip süreçlerinde yaşanan aksaklıklar, tahakkuku yapılan belediye gelirlerinin tahsilat oranlarının düşük düzeylerde kalmasına neden olmuştur. Tahsilat oranları; Bina Vergisinde %58,84 oranında, Arsa Vergisinde %61,92 oranında, Arazi Vergisinde %10,13 oranında, İlan ve Reklam Vergisinde %35,82 oranında, İşyeri ve Diğer Şekillerde Kullanılan Binalara Ait Çevre Temizlik Vergisinde %35,46 oranında, Diğer Taşınmaz Kira Gelirlerinde %42,28 oranında, Yukarıda Tanımlanmayan Diğer Çeşitli Gelirlerde %43,48 oranında ve Diğer İdari Para Cezalarında %22,21 oranında kalmıştır.

Bütçe Gelir Kesin Hesap Cetvelinde yer alan “Yukarıda tanımlanmayan diğer para cezaları”nda tahsilat oranı %87,92 görünmekte ancak tahakkuk kaydı yapılmayan 3.495.114,98 TL dikkate alındığında tahsilat oranı %40’ın altına inmektedir. Bu verilere göre, Gelir Kesin Hesap Cetveli doğru veri sunamamaktadır. Ayrıca “Taşınmaz satış gelirleri” tahakkukunun 2021 yılına devir tutarının 222.164.372,12 TL olduğu, yılı içinde 96.961.188,75 TL artışla 319.125.560,87 TL’ye yükseldiği, tahsilat oranının %17,52 oranında olduğu görülmüştür. Söz konusu rakamlar yanlış tahakkuktan kaynaklanmış olup Gelir Kesin Hesap Cetveli bu haliyle doğru bilgi yansıtmamaktadır.

Gelirlerin takibinde yaşanan aksaklıların, kurumun mali yapısında bozulmaya yol açacağı, bu durumun yatırımlar ile diğer belediye hizmetlerinin yerine getirilmesinde aksamalara neden olacağı değerlendirilmektedir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun "Belediye başkanının görev ve yetkileri" başlıklı 38'inci maddesine göre belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etme görevi belediye başkanına verilmiş ve bu konuda belediye başkanı birinci derecede sorumlu kılınmıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun "Gelirlerin toplanması sorumluluğu" başlıklı 38’inci maddesinde "Kamu gelirlerinin tarh, tahakkuk, tahsiliyle yetkili ve görevli olanlar, ilgili kanunlarda öngörülen tarh, tahakkuk ve tahsil işlemlerinin zamanında ve eksiksiz olarak yapılmasından sorumludur." denilmektedir. Gelirlerin tahakkuk ve takip

görevi, aynı Kanun’un “Mali hizmetler” başlıklı 60’ıncı maddesinde Mali Hizmetler Birimine, gelirlerin tahsil görevi ise "Muhasebe hizmeti ve muhasebe yetkilisinin yetki ve sorumlulukları" başlıklı 61’inci maddesinde Muhasebe Yetkilisine verilmiştir. Kanun maddesi hükümlerine göre, ilgili kamu görevlileri Belediye gelirlerinin tahakkuk, tahsil ve takip süreçlerini yürütmekle yükümlüdürler.

Belediye tarafından verilen cevapta; Covid-19 salgınından dolayı mükelleflerin ekonomik durumları göz önünde bulundurularak bu dönemde alacakların tahsil edilmesi konusunda zorlama yapılmadığı, mükelleflere SMS yoluyla hatırlatma yapıldığı, E-Devlet Platformu üzerinden 67.406 mükellefe borç bildiriminde bulunulduğu ve kesilen cezalarla ilgili birimin kurulmuş olup tahsilat takibi için çalışmaların devam ettiği belirtilmektedir.

Belediye tarafından gönderilen cevap değerlendirildiğinde; idari para cezaları ile ilgili birim kurulduğu ve çalışmalara devam edildiği belirtilmiş olup, Belediyece bu hususla ilgili gerekli çalışmaların yapılmaya başlandığı anlaşılmaktadır. Bulguda yer alan diğer gelir kalemlerinin tahsilat miktarları ve oranlarının artırılması için bulguda açıklanan idari ve yasal takip süreçleri işletilmelidir.

Sonuç olarak; idari para cezalarında tebliğ, tahakkuk, tahsil süreçlerinin işletilmesi, vergi, harç, katılma payı ve idari para cezaları gibi belediye gelirlerinden zamanında ödenmeyenlerin takibi için 6183 sayılı Kanun’un yukarıda açıklanan madde hükümleri; satış, kira ve ücret gelirlerinden zamanında ödenmeyenlerin takibi için ise 6098 sayılı Borçlar Kanunu ve 2004 sayılı İcra İflas Kanunu hükümlerinin uygulanması, gelirlerin tahakkuk, tahsil ve takibini yapan birimler arasında etkin bir koordinasyonun sağlanması gerekmektedir.