Yenişehir Belediyesi tarafından Mersin Büyükşehir Belediyesine mevzuatta yeri olmadığı halde, 2019 yılı sonu itibariyle toplam 3.254.625,77 TL katı atık bertaraf ücreti ödendiği görülmüştür.

Katı atık bertarafına ilişkin görev ve sorumluluklar, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7’nci maddesinin (i) ve (z) bentlerinde düzenlenmiştir. Anılan madde hükmüne göre;

“i) … büyükşehir katı atık yönetim plânını yapmak, yaptırmak; katı atıkların kaynakta toplanması ve aktarma istasyonuna kadar taşınması hariç katı atıkların ve hafriyatın yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek, bu amaçla tesisler kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek;…” büyükşehir belediyesinin görevleri arasındadır. Aynı maddenin z bendinden sonraki kısmında ilçe belediyelerinin görev ve yetkileri düzenlenmiştir. 7’nci madde (z) bendine göre; “b) Büyükşehir katı atık yönetim plânına uygun olarak, katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonuna taşımak.” ilçe belediyelerinin görev alanındadır.

Katı atık bertarafına ilişkin genel çerçeve, 2782 sayılı Çevre Kanunu ile belirlenmiştir.

Çevre Kanunu’nun 2’nci maddesinde; “Bu Kanunda geçen terimlerden; …

Kirleten: Faaliyetleri sırasında veya sonrasında doğrudan veya dolaylı olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel kişileri,

Katı atık: Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile özellikle çevrenin korunması bakımından, düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereken katı atık maddeleri,

Evsel katı atık: Tehlikeli ve zararlı atık kapsamına girmeyen konut, sanayi, işyeri, piknik alanları gibi yerlerden gelen katı atıkları, … ifade eder” hükmüne ve “İlkeler” başlıklı 3’üncü maddesinin (g) bendinde de; “g) Kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için yapılan harcamalar kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından karşılanır. Kirletenin kirlenmeyi veya bozulmayı durdurmak, gidermek veya

azaltmak için gerekli önlemleri almaması veya bu önlemlerin yetkili makamlarca doğrudan alınması nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan gerekli harcamalar 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre kirletenden tahsil edilir” hükmü ile tanımlara yer verilmiştir.

Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik ile Kanun’daki tanımlara açıklık getirilmiş ve 4’üncü maddesinde; “Bu Yönetmeliğin uygulanmasında; …

c) Atık üreticisi: Faaliyetleri sonucu atık oluşumuna neden olan kişi ve/veya atığın bileşiminde veya yapısında bir değişikliğe neden olacak ön işleme, karıştırma veya diğer işlemleri yapan herhangi bir gerçek veya tüzel kişiyi,

e) Evsel katı atık idareleri: Büyükşehir belediyelerini, diğer belediyeleri ve belediye birliklerini,

h) Kirleten: Faaliyetleri sırasında veya sonrasında doğrudan veya dolaylı olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel kişileri,

ı) Kirleten öder ilkesi: Atıkların oluşturduğu veya oluşturması muhtemel çevresel kirlenme ve bozulmayı önlemek, sınırlandırmak, gidermek ve çevrenin iyileştirilmesini sağlamak için yapılan ve/veya yapılacak tüm yatırımların ve harcamaların kirletenler veya bozulmaya neden olanlar tarafından karşılanacağı ilkesini, … ifade eder” denilmiştir.

Yukarıda belirtilen yasal düzenlemelere göre; evsel katı atıkların toplanması ve aktarma istasyonuna taşınmasına yönelik işlerin ilçe belediyelerince, aktarma istasyonundan sonraki aşamada bertaraf edilmesini kapsayan artık yönetimi hizmetlerinin de büyükşehir belediyeleri tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir.

2782 sayılı Çevre Kanunu ve Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’te yer verilen tanımlamalardan açıkça anlaşılacağı üzere; atık yönetimi dolayısıyla ortaya çıkan maliyetlerin “kirleten öder” ilkesi gereği faaliyetleri sırasında veya sonrasında doğrudan veya dolaylı olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel kişilerce karşılanması gerektiği açıktır.

İlgili mevzuatta yer verilen tanımlamalar ve ilkeler uyarınca ilçe belediyeleri, yükümlü oldukları atık hizmetlerini yerine getiren evsel katı atık idareleridir. Dolayısıyla kirleten veya başka herhangi bir sıfatla, büyükşehir belediyelerince atık yönetimi hizmetlerine dair katlanılan

maliyetlerin finansmanından sorumlu değillerdir.

Yapılan incelemede; Mersin Büyükşehir Belediyesine aşağıdaki tabloda gösterildiği üzere, katı atık bertaraf ücreti adı altında çeşitli yıllarda toplam 3.254.625,77 TL ödeme yapıldığı görülmüştür.

Tablo 6: Yıllar İtibariyle Ödenen Katı Atık Bertaraf Ücretleri

Mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde, evsel katık atık bertaraf ücretlerinin kirletenler yerine, ilçe belediyelerinden talep edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle, katı atık bertaraf ücreti olarak ödenen 3.254.625,77 TL’nin Yenişehir Belediyesine iadesine yönelik, gerekli iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesi uygun olacaktır.