Bazı mal ve hizmet alımlarının, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde öngörülen şartlar oluşmamasına rağmen pazarlık usulüyle ihale edildiği görülmüştür. 

Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinde hangi nitelikteki işlerin pazarlık usulü ile ihale edilebileceği maddeler halinde sayılmış, birinci fıkrasının (b) bendi de aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir: 

“b) Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması” 

Buna göre ihalenin 21/b maddesi uyarınca yapılabilmesi için aşağıda dört madde halinde belirtilen şartlardan birinin gerçekleşmesi gerekmektedir. 

1-Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen haller, 

2-Yapım tekniği açısından özellik arz eden haller, 

3-Yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen haller, 

4-İdare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması. 

Mal ve hizmet alımı ihaleleri genellikle birinci veya dördüncü maddede belirtilen şartlar kapsamında değerlendirilebilir. Ancak aşağıdaki tabloda yer alan ihalelere bakıldığında, ani ve beklenmeyen veya önceden öngörülemeyen bir olay ortaya çıkmış ve ihalelinin ivedi olarak yapılmasını zorunlu kılmış bir durumun olmadığı görülmektedir. 

Bununla birlikte, pazarlık usulü uygulaması idarenin istekli seçimini kolaylaştırmak ve bu süreçte ona inisiyatif sağlamak amacıyla getirilmiş bir yöntem değildir. Bu yöntem, ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkardığı, ihalenin ivedilikle yapılma ihtiyacı nedeniyle idarenin ilan yapmaya dahi (pazarlık usulünde ihale tarihinden en az 25 gün önce ilan yapılır) zamanının bulunmadığı haller için öngörülmüştür. 

Kamu İhale Kanunu’nun "Temel İlkeler" başlıklı 5’inci maddesinde idarelerin bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu oldukları ve ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu, diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği belirtilmiştir. 

Kamu İdaresi cevabında, hayvan yemi alımına ilişkin ihalelerin istekli olmadığı için iptal edildiği, hayvanların bakım ve beslenmelerinin aksamaması adına yemlerin ivedilikle temin edilebilmesi için Kamu İhale Kanununun 21/b bendine göre ihale edildiği, huzurevi yaşlı bakım hizmetlerinin Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına devredilmesi süreci başlatıldığı için açık ihaleye çıkılmadığı, diğer iki alım için açık ihale usulü sürecinin işletmesi halinde ihale sürecinin uzayacağı ve projelerin gecikeceği belirtilmiştir. 

Ancak hayvan yemi alımlarının daha önce açık ihale konusu yapıldığına ilişkin Kamu İdaresi tarafından herhangi bir bilgi ve belge gönderilmemiş, portatif havuz alımı ve festival organizasyonu hizmet alımlarının açık ihale yapılmasına engel teşkil eden gerekçeler ise mevzuatta belirtilen "idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılması" şartını taşımadığı değerlendirilmiştir. 

Bu itibarla, Kurumun belirtilen şartlar oluşmadan ve sıklıkla pazarlık usulüne başvurması, Kanun’da sayılan saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlik, gizlilik, kamuoyu denetimi, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkelerine aykırılık oluşturacaktır. Kamu İhale Kanunu’na göre yapılacak ihalelerde, açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulünün temel usul olarak kullanılması; diğer ihale usullerinin ise, Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılması gerekmektedir.