Karar Künyesi
Su kayıplarının kontrolüne ilişkin mevzuat gerekliliklerinin tam olarak yerine getirilmediği görülmüştür.
Su Kayıp ve Kaçaklarının Sağlıklı Olarak Ölçülememesi
ESKİ tarafından su kaynakları, arıtma tesisleri, ana ve alt depolar ile terfi merkezlerinin önemli bölümünde debi ölçer cihazı bulundurulmaması nedeniyle, su kayıp ve kaçaklarının sağlıklı ölçülemediği tespit edilmiştir.
08.05.2014 tarihli ve 28994 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği’ne dayanılarak çıkarılan Teknik Usuller Tebliği ile içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki su kayıplarının kontrolü için alınması gereken tedbirler düzenlenmiştir.
İlgili Tebliğ’e göre; İdareler tarafından su temin miktarlarının hesaplanması maksadıyla su kaynaklarının çıkış boru hattı üzerine kaynağa en yakın noktaya, arıtma tesisi giriş ve çıkış boru hattı üzerine, servis deposu giriş ve çıkış boru hattı üzerine, terfi merkezleri çıkışı ve alt bölge giriş boru hattı üzerine debi ölçer cihaz takılmalıdır.
Anılan Tebliğin 10’uncu maddesine göre, içme ve kullanma suyu temin ve dağıtım sistemini kontrol edebilmek için öncelikle şebekenin nispeten küçük ve izole edilmiş ve kontrol edilebilecek şekilde alt bölgelere ayrılması, bu bölge girişlerinde sisteme verilen su miktarı, su basıncı ve su kalitesinin izlenmesiyle arıza tespiti yapılarak su kayıplarının önlenmesi gerekmektedir. Su üretiminde alt bölgeleme ile su kayıplarının yüksek olduğu yerler ve öncelik verilecek bölgelerin tespit edilmesi, aktif kayıp kaçak kontrolü yapılarak borulardaki sızıntılara erken müdahale edilmesi ile su kayıp ve kaçaklarının önlenmesi ve güvenli su dağıtım sistemi kurulması amaçlanmıştır.
Yapılan incelemede; detayları aşağıdaki tabloda da verildiği üzere, su kaynaklarının çıkış, bazı arıtma tesislerinin giriş ve çıkış boru hattı üzerine, ana ve alt depoların giriş ve çıkış boru hatları üzerine debi ölçer takılmadığı, dolayısıyla 3 merkez ve 17 merkez dışındaki ilçe belediyelerinden on dört ilçede kaynak ve alt bölgeler bazında su kayıp kaçaklarının ölçülemediği görülmüştür.
Tablo 10:İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıp Kaçak Oranları
Su Verileri /Yıl
Üretilen Su Miktarı (M3 /Yıl)
Faturalandırılan Su Miktarı (M3/Yıl)
Kayıp Kaçak Oranı (%)
Merkez
56.858.847
26.858.837
47,24
Aşkale
3.949.920
1.231.830
31,18
Çat
449.309
Hınıs
717.439
Horasan
3.732.480
906.420
24,28
İspir
585.326
Karaçoban
489.938
Karayazı
833.120
274.430
32,94
Köprüköy
374.278
Narman
668.060
Oltu
1.638.012
Olur
278.000
Pasinler
1.224.196
Pazaryolu
97.021
Şenkaya
439.951
Tekman
215.632
Tortum
569.494
Uzundere
487.011
TOPLAM
65.374.367
37.505.184
Su kaynağı ve depolarda debi ölçer cihazı bulunmadığı için su kayıp kaçağı, kaynaktan alınan su ile alt bölge bazında ölçülememekte yalnızca tesisten depolara verilen su miktarı ile fatura miktarı karşılaştırılarak tespit edilmektedir. Dolayısıyla bu on dört ilçenin ayrı ayrı su kayıp ve kaçağı ölçülememektedir.
Yapılan açıklamalar uyarınca su kaynaklarının çıkışı, ana ve alt depoların giriş ve çıkış boru hattı üzerine debi ölçer cihaz takılarak su kayıp kaçaklarının etkili ölçüleceği, kayıpların fazla olduğu alt bölgelerin tespit edilmesi ile kayıp ve kaçakların önlenmesinde daha az maliyetli ve daha etkili mücadele edilerek su tasarrufu sağlanacağı değerlendirilmektedir.
Su Kayıpları Teknik Usuller Tebliği’nde Öngörülen Bazı Uygulamalarda Eksikler Bulunması
İdare tarafından içme ve kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki idari ve fiziki su kayıplarının önlenmesi amacıyla ilgili mevzuatta belirlenen düzenlemelere yönelik çalışmaların tamamlanmadığı görülmüştür.
İçme ve kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki su kayıplarının kontrolü için alınması gereken tedbirleri belirlemek amacıyla “İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliği” yayımlanmıştır.
Tebliğ’in 5’inci maddesinde; idarelerin, içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki idari ve fiziki su kayıplarının önlenmesi için, idari ve fiziki su kayıplarının ölçüme dayalı olarak belirlenmesini, şebekenin ve sistemin şartnamelere ve uygulama projelerine uygun yapılmasını, kullanılan malzemelerin standartlara uygun olarak temin edilmesini, sistemde ana basınç bölgesi ve alt bölgelerin oluşturulmasını, şebekede etkili bir basınç ve debi yönetimi ile optimum işletme şartlarının sağlanmasını, sistemin izlenmesi ve kayıt altına alınmasını ve etkili bir su yönetim sistemini sağlamakla yükümlü oldukları belirtilmiştir.
Aynı Tebliğ’in 6’ncı ve devamı maddelerinde ise, su kayıplarının önlenmesi, kullanılacak malzemeler, abonelik hizmetleri ve izinsiz su kullanımı konularında su ve kanalizasyon idarelerinin yapacağı iş ve işlemler hakkında ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir.
Kurumun saha uygulamalarının anılan Tebliğ’de yer alan bölüm başlıkları temelinde incelenmesi neticesinde;
SCADA sistemi tarafından takibi yapılan toplam 11 adet su deposu tesisinin hiçbirinde debimetre bulunmadığı,
Mevcut olan 3 adet paket arıtma tesisinden hiçbirine debi ölçer cihazı takılmadığı,
Merkez üç ilçe ve merkez dışındaki 17 ilçenin 13 tanesinde SCADA sisteminin kullanılmadığı,
SCADA sistemi tarafından takibi yapılan toplam 1 adet içme suyu terfi tesisinden şebekeye su veren 11 adet depoda debimetre bulunmadığı,
Veri kontrol ve izleme sistemi (SCADA) kurulmasına rağmen SCADA sistemi bulunmayan yerlerin mevcut olduğu,
İçme-kullanma suyu tedariki için kullanılan 152 adet sondaj kuyusu ve bunlara ait terfi merkezlerinde debilerin ölçülmesine yönelik cihazların bulunmadığı,
Tespit edilmiştir.
Kamu idaresi tarafından verilen cevapta özetle; bulgu konusu edilen hususun yerine getirilmesi adına gerekli çalışmaların yapılacağı ifade edilmiştir.
Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri ve açıklamalar çerçevesinde, içme-kullanma suyuna ilişkin temin ve dağıtım sistemlerindeki kayıpların kontrol altına alınması adına Tebliğ hükümleri doğrultusunda uygulamaya geçilmesi ayrıca su tüketimine yönelik fayda ve maliyet analizlerinin hazırlanması ve Kuruma ait stratejik planda su kayıplarını azaltıcı yöntemlere yer verilmesi gerekmektedir.