Trabzon Büyükşehir Belediyesi ticari taksi ve dolmuş ihalelerine ilişkin tip idari şartnamesinde açıklık ve rekabetin sağlanmasını engelleyen hükümlere yer verilmiştir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanununu İlkeler başlıklı 2’nci maddesinde “Bu Kanunun yürütülmesinde, ihtiyaçların en iyi şekilde, uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve ihalede açıklık ve rekabetin sağlanması esastır;” İhaleye katılabilme şartlarını başlıklı 5’inci maddesinde “Bu Kanuna göre yapılacak ihalelere katılabilmek için kanuni ikametgah sahibi olmak, gerekli nitelik ve yeterliği haiz bulunmak, istenilen teminat ve belgeleri vermek zorunludur.”; Şartnameler başlıklı 7’nci maddesinde “İhale konusu işlerin her türlü özelliğini belirten şartname ve varsa ekleri idarelerce hazırlanır. Bu şartnamelerde işin mahiyetine göre konulacak özel ve teknik şartlardan başka genel olarak aşağıdaki hususların da gösterilmesi zorunludur.”; İhalenin ilanı başlıklı 17’nci maddesinde “Gazete ile yapılacak ilk ilan ile ihale günü arası 10 günden, son ilan ile ihale günü arası 5 günden az olamaz” hükümlerine yer verilmiştir.

Trabzon Büyükşehir Belediyesi Ticari Taksi ve Dolmuş Yönetmeliğinin Tahsis belgesine başvuranlardan istenen evraklar başlıklı 23’üncü maddesinde

“d) Şoförlük mesleğini tek geçim kaynağı olarak seçmiş olduğunu beyan ettiğine dair noterden taahhütname. (Şoförlük mesleğini tek geçim kaynağı olarak icra ettiğimi, kendi adıma bir işyeri bulunmadığını, SGK kapsamında farklı herhangi bir işte çalışmadığımı, aksinin sonradan ispatı halinde almış olduğum ticari taksi-dolmuş-minibüs plakasının iptal edileceğinin noter huzurunda beyan ve taahhüt ettiğine dair.)

ı)Sosyal Güvenlik Kurumu belgesi veya vergi dairesi mükellefiyeti belgesi (belge ve mükellefiyete dair süreler UKOME tarafından belirlenir.)”

isteneceği düzenlenmiştir.

Yönetmeliğe istinaden hazırlanan Tip İdari Şartnamenin 2’nci maddesinde “l)Vergi dairesi mükellefiyet kaydı (aslı)(üzerinde herhangi bir işyeri ve ticari araç bulunmadığına dair)

m)SGK kaydı (aslı)(herhangi bir işte aktif olarak çalışmadığına dair)”; 8.maddesinde “İhaleye katılacak istekliler 2.maddede belirtilen isteklilerde aranacak şartlarda istenilen kurum imzalı evrakların tarihi, ihale tarihi ile beraber geriye dönük 30 (otuz) gün içerisinde olmak zorundadır. 30 günden eski tarihli belgeler geçersiz sayılacaktır.”; 14.maddesinde “Ticari plaka tahsisi yapılan kişilerin söz konusu plakaları ihale tarihinden itibaren 6 (altı) ay içerisinde kullanmamaları halinde plaka tahsisi iptal edilerek yatırılmış olan plaka bedeli irat kaydedilir.” denilmiştir.

İdari şartname ile vergi mükellefi veya SGK kaydı olanlar ihale dışı bırakılmıştır. Oysa Yönetmelikte bu konuda açık bir kısıtlama bulunmamakta, bu anlamda yorumlanabilecek SGK ve vergi dairesi belgesinden bahsedilmektedir. İhalenin ilk ilanı ile ihale günü arası 10 gün olduğundan bu sürede SGK ve vergi kaydının kapatılması mümkün değildir. Bu durum ihaleye katılımı azaltmakta ve ihaleye sadece hiçbir işi, geliri olmayan çalışmayanların katılabilmesine neden olarak ihalede açıklık ve rekabetin oluşmasına engel olmaktadır.

Kamu idaresi cevabında; "Trabzon Valiliği İl Trafik Komisyonu Başkanlığının 02.11.2000 tarih ve 2000/30 sayılı kararında; Şoför mesleğini tek geçim kaynağı olarak icra ettiğini veya kendi adına bir işyeri bulunmadığını, SGK ve Bağ-kur kapsamında bir işte çalışmadığını, aksinin sonradan ispatı halinde almış olduğu ticari taksi-dolmuş-minibüs plakasının iptal edileceğini noter huzurunda kabul ve beyan eden kişilere tahsis belgesi düzenlenmesi yönünde karar alınmıştır. Mevcut ihale şartnamelerinde bu karar dikkate alınarak geçimini şoförlük mesleğiyle sağlayacak olanlara yönelik idari şartname hazırlanmış olup, haksız kazanç oluşturmak amacıyla plaka alınarak askıda bekletilmesi engellenerek vatandaşların ulaşım ihtiyaçlarının aksamaması amaçlanmıştır. Söz konusu ihalelerle ilgili Trabzon İdare Mahkemesinin 01.03.2017 tarih ve 2017/277 Karar ve 01.03.2017/ tarih ve 2017/278 Karar sayılı mahkeme kararlarında, İhale şartnamesinin iptali istemine ilişkin olarak yapılan değerlendirmede ihale şartnamesinde hukuka aykırılık bulunmadığı belirtilmiştir." denilmektedir.

Sonuç olarak Kamu idaresi cevabında belirtilen “..ihale şartnamelerinde bu karar dikkate alınarak geçimini şoförlük mesleğiyle sağlayacak olanlara yönelik idari şartname hazırlanmış olup, haksız kazanç oluşturmak amacıyla plaka alınarak askıda bekletilmesi engellenerek vatandaşların ulaşım ihtiyaçlarının aksamaması amaçlanmıştır.” ifadesi bulgunun amacı ile tamamıyla örtüşmektedir. Trafik komisyonu kararında yer alan “şoför mesleğini tek geçim kaynağı olarak icra etmek” SGK ve Bağ-kur kapsamında olmadan nasıl yapılacaktır. Bulguda bu tür amaç/hedef ve düzenleme arasındaki mantıki çelişkilere vurgu yapılarak bu durumun ihaleye katılımı azalttığı ihaleye sadece hiçbir işi, geliri olmayan çalışmayanların katılabilmesine neden olunduğu, ihalede rekabetin engellendiği, Yönetmelik'te kapsam daraltıcı açık bir düzenleme olmadığı, bunun uygulamadan kaynaklandığı, Tip şartnamenin 2'nci maddesinde amaç/hedef sağlamaya yönelik düzenleme ve ceza düzenlemesi bulunduğu ifade edilerek tip şartnamenin üst hukuk normlarına ve hayatın olağan akışına uygun düzenlenmesi gerektiği ifade edilmiştir.