Gerçek tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olmamasına rağmen fiyat araştırması yapılmadan doğrudan temin suretiyle mal alımı yapıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Doğrudan temin” başlıklı 22’nci maddesinin (b) bendinde, sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması durumunda ihtiyaçların ilan yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temin usulü ile alınabileceği belirtilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliğinin “İhtiyacın özel bir hakka sahip gerçek veya tüzel tek kişiden temini” başlıklı 22.3’üncü maddesinde, “4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (b) bendi sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili bilimsel, teknik, fikri veya sanatsal

v.b. nedenlerle özel bir hakka sahip olmasını ifade etmektedir. Bu nedenle, ihale konusu mal veya hizmet, bilimsel, teknik, fikri veya sanatsal v.b. nedenlerle ve münhasır hakların korunması nedeniyle sadece belirli bir mal tedarikçisi veya hizmet sunucusu tarafından sağlanabiliyorsa, ilan yapılmaksızın anılan madde hükmüne göre doğrudan temin yoluyla ihtiyaçların karşılanması mümkün bulunmaktadır. Örneğin idarelerin diğer usullerle temini mümkün olmayan bilimsel yayın, fikir ve sanat eseri, belirli bir akademik kişiden eğitim v.b. mal veya hizmetler bu bent kapsamında temin edilebilecektir. İdareler, 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (b) bendinin uygulamasında, (Tek Kaynaktan Temin Edilen İhtiyaçlara İlişkin Standart Formu-KİK022.0/M ve KİK021.0/H) kullanarak ihtiyacın neden sadece özel bir hakka sahip gerçek veya tüzel tek kişiden karşılanabileceğini detaylı olarak yazacak, fiyat araştırması yapacak, ihtiyaç konusu mal veya hizmetin niteliklerini tarif edecek ve bu hususlara ilişkin bütün belgeleri standart forma ekleyeceklerdir.” denilmiştir.

Tebliğe göre 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin (b) bendine göre yapılacak alımlarda gerçek tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması gerekir. Bu özel hak sadece belirli bir hizmet sunucusu tarafından sağlanabiliyorsa o zaman ilan yapılmadan madde hükmüne göre doğrudan temin yoluyla ihtiyaçların karşılanması mümkündür. Doğrudan teminin bu bendine göre yapılan alımlarda “Tek Kaynaktan Temin Edilen İhtiyaçlara İlişkin Standart Formuyla” ihtiyacın neden sadece özel bir hakka sahip gerçek tek kişiden karşılanabileceğinin detaylı olarak yazılması ve fiyat araştırılmasının yapılması gerekmektedir.

Selçuklu Belediyesi Kültür İşleri Müdürlüğü 516.103,43 TL, 300.925,93 TL, 119.106,41 TL, 107.071,60 TL, 79.200,00 TL ve Basın Yayın Müdürlüğü 205.000,00 TL,

118.811,88 TL’lik kitap alımlarını 4734 sayılı Kanunun 22’nci maddesinin b fıkrası kapsamında değerlendirerek doğrudan yayıncısından ihale yapmaksızın aldığı tespit edilmiştir. Yayınevleri kitabın yayımı konusunda özel bir hakka sahip olmakla birlikte söz konusu kitaplar yalnız ilgili yayınevleri tarafından satılmamakta birçok kitapçı bu kitapları yayınevinden tedarik ederek satabilmektedir.

4734 sayılı Kanununun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinin 1’inci fıkrasında; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” hükmüne, “Yasak Fiil ve Davranışlar” başlıklı 17’nci maddesinin (b) bendindeise “İsteklileri tereddüde düşürmek, katılımı engellemek, isteklilere anlaşma teklifinde bulunmak veya teşvik etmek, rekabeti veya ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak.” hükmüne yer verilmek suretiyle eşit muamele ve rekabetin temel ilke olduğu ve bu ilkeyi zedeleyecek fiil ve davranışların yasak olduğu vurgulanmıştır.

Tüm bu sebeplerle toplam 1.446.219,25 TL’lik kitabın ihalesiz ve piyasa fiyat araştıması yapılmadan mevzuata aykırı şekilde alındığı düşünülmektedir.

Kamu idaresi cevabında; “4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Doğrudan Temin” Başlıklı 11’nci maddesinin (b) bendinde, sadece gerçek ve tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması durumunda ihtiyaçların ilan yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temin usulü ile alınabileceği belirtilmektedir.

Bulguda belirtilen Kültür İşleri Müdürlüğünün; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Doğrudan Temin” Başlıklı 11’nci maddesinin (b) bendi kapsamında yapılan yayın alımları, tek kaynaktan temin edilen ihtiyaçlara ilişkin standart formu – KİK022.0/M ve KİK 021,0/H formu kullanılarak yapılmış olup, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda ifade edilen ve tüm telif ve kullanım haklarına sahip tüzel kişilik olan eser sahibi yayıncılardan temin edilmiştir.

Kültür İşleri Müdürlüğü:

1. 516.103,43 TL; (... Yayınları) Tek kaynak olup eserlerin tüm telif ve kullanım haklarına sahip tüzel kişiliktir, temin edilen 15 adet farklı yayından 9 adedinin diğer kitapçılarda satışı yoktur.

2. 300.925,93 TL (... Yayıncılık) Tek kaynak olup eserin tüm telif ve kullanım haklarına sahip tüzel kişiliktir, diğer kitapçılarda satışı yoktur.

   
   

3. 119.106,41 TL (... Yayınları) Tek kaynak olup, eserin tüm telif ve kullanım haklarına sahip tüzel kişiliktir.

4. 107.071,60 TL (... Yayınları) Tek kaynak olup eserin tüm telif ve kullanım haklarına sahip tüzel kişiliktir.

5. 79.200,00 TL (...- ... - ...) Tek kaynak olup eserlerin tüm telif ve kullanım haklarına sahip tüzel kişiliktir, diğer kitapçılarda satışı yoktur.

   Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü:

6. 205.000,00 TL; (... MATBAACILIK ) Temin edilen toplam 30.000 adet farklı 2 kitap, Tek kaynak olup eserlerin tüm telif ve kullanım haklarına sahip tüzel kişiliktir,

7. 118.811,88 TL (... NEŞRİYAT) Tek kaynak olup, talep edilen 10.000 adet Özel Resmi Osmani Orta Boy Kuran-ı Kerim kitabının tek seferde yayıncının kendisinden alınmış olup diğer kitapçılarda satışı yoktur.

Söz konusu alımlar, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Doğrudan temin” başlıklı

22. Maddesinin (b) bendine uygun yapılmış olup, bulgu 14 te belirtilen yayınlardan birçoğunun diğer kitapçılarda satışı yoktur. Diğer kitapçılarda satışının yapılıyor olması da bu eserlerin, yayımla ilgili özel bir hakka sahip olan tüzel kişiliğe sahip yayıncıdan temin edilmesine engel mevzuatta bir hüküm bulunmamaktadır.

Bulguda belirtildiği gibi, yayın alımları açık ihale yapılarak temin edilmek istendiği takdirde, eserlerin önemli bir bölümü (%60) tek yayınevine (... Yayınları) ait olduğu için ihaleyi bu firmanın alması kaçınılmaz olacak, kamu zararı oluşacak ve rekabet koşulları ortadan kalkacaktır. Nitekim 2015 yılında; aynı şekilde yayın alımları için açık ihale yapılmak istenmiş, yayınevleri ve kitapçılar rekabet koşullarının sağlanamayacağı düşüncesi ile yaklaşık maliyet vermedikleri için ihale yapılamamış ve 22/b maddesine göre işlem yapılmıştır.” denmiştir.

Sonuç olarak kamu idaresi cevabında özetle kitapları yayıncısından 4734 sayılı Kanunun 22/b hükmü çerçevesinde doğrudan alınabileceğini belirtmiştir. Yayıncı 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu çerçevesinde kitabın satışını yalnız kendi yapacağı şekilde sınırlandırma hakkına sahiptir. Bu sebeple kitapçılarda satışı olmayan ve yalnız ilgili yayın evinin satışını yaptığı kitapların alımı 4734 sayılı Kanun’un 22/b maddesi kapsamda değerlendirilebilir. Fakat hem yayın evi hem de diğer kitapçılarda satışı olan kitapların bu kapsamda alınamayacağı açıktır. Söz konusu kitap alımlarının ihale ile alınması gerektiği düşünülmektedir.