Belediye sınırları içerisinde yer alan bazı işletmelerin işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmadan faaliyette bulundukları görülmüştür.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun “İşyeri açma izni harcı” başlıklı 81'inci maddesinde; belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde bir işyerinin açılmasının işyeri açma izni harcına tabi olduğu belirtilmiştir.

14.07.2005 tarihli ve 2005/9207 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik'te belediyeler yetkili idare olarak tanımlanmış olup, söz konusu Yönetmelik’in “İşyeri açılması” başlıklı 6'ncı maddesi ile yetkili idarelerden usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri açılamayacağı ve çalıştırılamayacağı hüküm altına alınmıştır. Yine aynı maddede işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan işyerlerinin yetkili idareler tarafından kapatılacağı ifade edilmiştir.

Anılan Yönetmelik, belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde yetkili idareyi belediye olarak tanımlamaktadır. Dolayısıyla belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde işyeri açma ve çalışma ruhsatlarının ilgili belediye tarafından verilmesi, ruhsatsız faaliyette bulunan işyerlerinin ise kapatılması gerekmektedir.

Söz konusu hususa, 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da, “Belediye sınırları içerisinde faaliyet gösteren işyeri sayısına ilişkin olarak Karşıyaka, Yamanlar ve Bornova Vergi Dairesi Müdürlüklerinden bilgi talep edilmiş olup; ilçe sınırları içerisinde faal işyeri sayısının 24.105 adet olduğu tarafımıza bildirilmiştir. Bahse konu müdürlüklerden alınan bu işyeri sayısı içerisinde avukatlık büroları, eczaneler, doktor muayenehaneleri, muhasebe büroları, özel eğitim kurumları, noterler gibi belediyeden ruhsat almak zorunda olmayan işyerleri de bulunmaktadır.

Ruhsat ve Denetim Müdürlüğünden alınan verilere göre ise; Belediye sınırları içerisinde toplam 4.618 adet işyerinin Belediyeden işyeri açma ve çalışma ruhsatı aldığı görülmüştür. Faal işyeri sayısının 24.105 olduğu göz önünde bulundurulduğunda, ruhsat verilen 4.618 adet işyeri dışında geriye kalan 19.487 adet işyerinin tamamının Belediyeden işyeri açma ve çalışma ruhsatı almaktan muaf işyeri olamayacağı kanaatine varılmaktadır.” şeklinde yer verilmiştir.

2022 yılında yapılan incelemede, Belediye sınırları içerisinde toplam 4.707 adet işyerinin Belediyeden işyeri açma ve çalışma ruhsatı aldığı görülmüştür.

Kamu İdaresi cevabında, İzmir adliyesinin ilçe sınırında olması nedeniyle, Belediye hizmet bölgesinde yoğun olarak avukatlık bürolarının faaliyet gösterdiği bunun yanında eczane, doktor muayenehaneleri, eğitim kurumları ve muhasebeciler gibi serbest meslek faaliyeti yürüten işyerlerinin Belediyeden işyeri açma ve çalışma ruhsatı almadığı, aynı şekilde kendi nam ve hesabına ikamet adresinde faaliyet göstererek e-alışveriş sitelerinden satış yapanlar ile sosyal medya platformlarından elde edilen gelirler nedeniyle vergi dairesine kayıtlı ancak belediyeden işyeri açma ruhsatı alma zorunluluğu bulunmayan mükelleflerin vergi dairesi kayıtları ile belediye kayıtları arasında fark oluşturduğu, buna rağmen bulguda belirtilen hususlar dikkate alınarak, işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmaksızın faaliyet gösteren işyerlerinin tespitine ilişkin denetim çalışmalarının başlatıldığı ifade edilmiştir.

Kamu İdaresi cevabı değerlendirildiğinde, 2021 yılında 4.618 adet işyeri açma ve çalışma ruhsat sayısının 2022 yılında 4.707 adede çıktığı görülmekle beraber bu sayının vergi dairelerden alınan 24.105 adet mükellef sayısı ile karşılaştırıldığında düşük kaldığı görülmektedir.

Sonuç olarak, işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmaksızın faaliyet gösteren iş yerlerinin tespitine ilişkin mekanizmaların ve kurum içi koordinasyonun güçlendirilerek gelir kaybının en aza indirilmesi yönünde çalışmalara devam edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.