Sermayesi belediyeye ait olan ancak kuruluş amacı personel temini olmayan şirkete her yıl sermaye artırımı yapılmak suretiyle kaynak sağlanarak şirket üzerinden kayıtdışı ve bir sözleşmeye dayanmaksızın personel çalıştırıldığı, böylece personel çalıştırılmasına yönelik kanunda öngörülen %40 limitinin uygulanabilirliğinin ortadan kaldırıldığı görülmüştür.

Bilindiği üzere 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname 24.12.2017 tarihli ve 30280 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış, böylece kamu kurum ve kuruluşlarında personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı sözleşmeleri kapsamında çalıştırılan işçilerin mahalli idare şirketlerinde işçi statüsüne geçirilmesine karar verilmiştir. Karara ilişkin 375 sayılı KHK’nın geçici 23 ve 24’üncü maddelerinin uygulanmasına dair usul ve esaslar yayınlanarak 02.04.2018 tarihi itibariyle geçiş işlemleri tamamlanmıştır. Geçiş işlemleri tamamlanan personelin maaş, özlük hakları ve bütçe ile ilişkisine yönelik Bakanlar Kurulu tarafından 28.04.2018 tarih 2018/11608 sayılı kararlar alınarak usul ve esaslar yayımlanmıştır.

Bakanlar Kurulunun 2018/11608 sayılı İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Bağlı Kuruluşları ile Bunların Üyesi Olduğu Mahalli İdare Birliklerinin Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerinin Gördürülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar’ının “Personel Giderlerinin Toplam Giderler İçindeki Payına İlişkin Üst Sınır” başlıklı 5’inci maddesinde:

“İdarelerin, şirket personeli de dahil yıllık toplam personel giderleri, idarenin gerçekleşen en son yıl bütçe gelirleri toplamının her yıl, bir önceki yıla ilişkin olarak 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılması sonucu bulunacak miktarın yüzde kırkını aşamaz. Bu oran büyükşehir belediyelerinde yüzde otuz olarak uygulanır. Yıl içerisinde aylık ve ücretlerde beklenmedik bir artışın meydana gelmesi sonucunda personel giderlerinin söz konusu oranları aşması durumunda, cari yıl ve izleyen yıllarda personel giderleri bu oranların altına ininceye kadar idare şirketlerine yeni personel alımı yapılamaz.” denilmektedir.

Yukarıda bahsi geçen 696 sayılı KHK ve buna istinaden çıkarılan usul ve esaslarda belediyelerin personel çalıştırmaya dayalı hizmet alımlarında istihdam edilen çalışanlarının belediye tarafından kurulacak şirketler aracılığı ile çalıştırılmasına izin verilerek belediyelere şirket kurma yetkisi verilmiştir. Ayrıca Bakanlar Kurulunca çıkarılan usul ve esaslardan

görüleceği üzere belediyelerin şirketleri aracılığı ile çalıştırabilecekleri personelin toplam bütçe içerisindeki payının %40’ını geçmemesi ifade edilmiş ve çalıştırılabilecek personel için bütçe bazlı bir üst sınır konulmuştur. Şayet ücretlerde beklenmeyen bir artış yaşanır ise personel giderlerinin belirlenen oranın altına inene kadar yeni personel istihdamının mümkün olmadığı belirtilmiştir.

Bu kapsamda Akçakoca Belediyesi tarafından taşeron personel istihdamı amacıyla Akçakoca Belediyesi Personel Limited Şirketi kurulmuş ve mevzuata uygun olarak taşeron personelin şirkete geçişi sağlanmıştır. Personel şirketi ile belediye bünyesinde 145 kişi istihdam edilmektedir. Belediye mevcut personeli ile KHK ile geçirilen personelin toplam giderleri ise

%38 civarına denk gelmekte ve mevzuatta öngörülen %40 sınırının altında kalmaktadır.

Ancak belediyede görev yapan personele ilişkin liste ve görevlendirmeler üzerinde yapılan kontrolde, belediye personeli dışında kurum bünyesinde görev yapan çalışanların olduğu anlaşılmıştır. Bu personelin birçoğunun kurum yönetiminde doğrudan görev aldıkları görülmektedir. İnsan kaynakları üzerinden bu personelin özlük dosyaları ve bilgileri istenildiğinde bahsi geçen çalışanların memur, sözleşmeli ve insan kaynakları şirketi üzerinden temin edilen personel olmadığı için insan kaynakları müdürlüğü nezdinde bilgi ve belgelerinin olmadığı bilgisi edinilmiştir.

Yapılan incelemelerde bu personelin belediyenin personel çalıştırmak amacı ile kurulan şirketinin dışında hibe yolu ile edindiği şirketinde istihdam edildiği, bu şirkette 180 personelin çalıştırıldığı, ancak 153 tanesinin şirket konusu ile ilgili işlerde çalışmadığı ve kayıt dışı olarak belediye hizmetlerinde gayri resmi görev aldığı anlaşılmıştır.

Belediye personel şirketi üzerinden çalıştırılan toplam personelin 145 kişi olduğu halde, diğer şirket üzerinden belediyede 153 adet daha personel çalıştırıldığı görülmüştür. Yani, belediyede personel çalıştırılması amacı ile kurulan şirketten daha fazla personel diğer şirket aracılığı ile belediyede istihdam edilmektedir. Bu şirkette istihdam edilen işçilerin belediyeye 5393 sayılı Kanun ile verilen temizlik, güvenlik, zabıta, itfaiye, su, kanalizasyon gibi temel görev ve hizmetlerde de çalıştırıldıkları anlaşılmaktadır. Şirketin gelir kaynakları bu personel maaşlarını ödemeye yetmediği ve belediye ile bir hizmet sözleşmesi de olmadığı için belediye bütçesinden sermaye artırımı yapılarak şirkete para aktarılmakta ve maaş ödemeleri dolaylı yoldan belediye tarafından karşılanmaktadır.

Görüleceği üzere belediye personel şirketinden istihdam edilen personel sayısını aşan miktarda diğer şirketten personel temin edilmekte ve kanunda öngörülen personel çalıştırılmaya ilişkin kısıtlamaların uygulanabilirliği ortadan kaldırılmaktadır. Diğer bir nokta ise şirketin istihdam ettiği personelleri çalıştırabilecek mali gücü ve kaynağı olmadığı için her yıl belediye bütçesinden sermaye artırımı yapılarak maaşlar ödenmektedir. 2020 yılında 4.960.000-TL, 2021 yılında 12.000.000-TL sermaye artırım kararı alındığı belediye meclis kararlarından anlaşılmaktadır. İşçilerin fiili olarak belediye personeli olmadığı için kurum bünyesinde yer alması birçok sakınca doğuracaktır. Belediyeyi iş mevzuatı açısından çeşitli hukuki problemlerle karşılaştırması da muhtemeldir.

Yukarıda belirtilen sebeplerle; ilgili personelin mevcut belediye şirketine geçirilmesi ve istihdamının o şirket üzerinden devam ettirilmesi, çalışanların belediye ile illiyet bağının kurulması, kamu hizmetinin kamu personeli aracılığı ile gördürülmesini temin edecek ve sermaye artırımı yolu ile Kanun’un amir hükümlerine aykırı işlem yapılmasının önlenmesi gerekmektedir.