Tahakkuku tahsiline bağlı olmayan faaliyet alacaklarının muhasebeleştirilmesinde tahakkuk esaslı muhasebe uyarınca yapılması gereken alacağa ilişkin tahakkuk kayıtlarının alacağın tahakkuk ettiği zamanda yapılmadığı, yılı tahakkukların alacağın tahsil edilmesiyle birlikte yapılıp akabinde tahsilata ilişkin muhasebe kaydıyla kapatıldığı, yılı gelirlerinden tahsil edilmeyenlerin tahakkuklarının ise yılsonunda toplu bir şekilde yapıldığı görülmüştür.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 50’nci maddesine, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 4’üncü maddesinin (ff) bendine ve Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesine göre tahakkuk esası; bir ekonomik değerin yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilmesini ifade etmektedir. Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin “Faaliyet sonuçları tablosu ilkeleri” başlıklı 6’ncı maddesine göre kamu idarelerinin faaliyetlerine ilişkin gelir ve gider işlemlerini, tahakkuk esasına dayalı olarak gelir ve gider hesaplarında izlemesi zorunludur.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabının niteliğini ve işleyişini düzenleyen 86 ila 88’inci maddelerine göre; mevzuatı gereğince tahakkuk ettirilen alacakların ilgili servislerce tahakkuk bilgileri ile birlikte muhasebe birimine bildirilmesi ve muhasebe birimince 120 Gelirlerden Akacaklar Hesabına borç, 600 Gelirler Hesabına alacak kaydedilerek tahakkuk kayıtlarının yapılması gerekmektedir. Aynı Yönetmelik’in 89’uncu maddesine göre 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı, mevzuatı gereğince tahakkuk ettirilen faaliyet alacaklarından takibe alınan tutarların izlenmesi için kullanılmaktadır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 38’inci maddesinde de kamu gelirlerinin tarh, tahakkuk, tahsiliyle yetkili ve görevli olanlar, ilgili kanunlarda öngörülen tarh, tahakkuk ve tahsil işlemlerini zamanında ve eksiksiz olarak yapılmasından sorumlu tutulmuştur.

Uygulamada ise faaliyet gelirleri, tahakkuk esaslı muhasebe sistemine uygun olarak tahakkuk ettiği anda muhasebe kayıtlarına alınmayıp tahsilatla birlikte hem tahakkuk kaydı yapıldığı hem de tahakkuk kayıtlarının kapatıldığı görülmüştür. Ayrıca, 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı, daha önce 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabında takip edilen tutarlardan takibe alınmış olanlarının izlenmesi için kullanılması gerekmesine rağmen tahakkuk esaslı kayıt yapılmadığı için faaliyet gelirleri, 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabına borç 600 Gelir Hesabına alacak kaydedilmek suretiyle takibe alınmaktadır.

Kamu idaresi cevabında, 2023 mali yılı itibarıyla bulguda belirtilen hususa yönelik çalışmaların yapılmasına başlandığı belirtilmiş olup söz konusu durum, gelecek yıl denetimlerinde izlenecektir.

Dolayısıyla, ilgili müdürlükler arasında gerekli koordinasyonun sağlanması ve gerekli altyapının oluşturulması suretiyle müdürlüklerin görev alanına giren konularda tahakkuk eden alacaklarının mali hizmetler birimine zamanında bildirilmesi ve bu alacakların tahakkuk kayıtlarının yapılarak mali tablolarda izlenmesi gerekmektedir.