Kamu İdaresinin, niteliği itibariyle yapım işi olan “Biyolojik Paket Atık Su Arıtma Tesisi Alımı İşi”ni mal alımı olarak ihale ettiği anlaşılmıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde; “…

Mal: Satın alınan her türlü ihtiyaç maddeleri ile taşınır ve taşınmaz mal ve hakları,

…

Yapım: Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerini,

ifade eder” hükmü ile mal alımı ve yapım işinin tanımı yapılmıştır.

Kamu ihale mevzuatında mal alımları, hizmet alımları ve yapım işleri farklı kurallara tabi kılınmıştır. İhale türü, hem ihale aşamasında hem de sözleşmenin uygulanması aşamasında birçok hususu doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir. İhale Uygulama Yönetmelikleri incelendiğinde, mal alımı ve yapım işlerinde istenecek yeterlik kriterlerinin birbirinden farklı düzenlendiği görülmektedir. Örneğin her türlü yapım işi ihalesinde iş deneyimini gösteren belge istenilmesi zorunlu iken, mal alımlarında böyle bir zorunluluk bulunmamaktadır. Sorumluluk açısından da yapım işi ile mal alımı arasında farklılıklar mevcuttur. Örneğin Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nde yer alan; “Yüklenici ve alt yükleniciler, işin fen ve sanat kurallarına uygun olarak yapılmaması, hileli malzeme kullanılması ve benzeri nedenlerle ortaya çıkan zarar ve ziyandan, yapının tamamı için işe başlama tarihinden itibaren kesin kabul tarihine kadar sorumlu olacağı gibi, kesin kabul onay tarihinden itibaren de on beş yıl süreyle müteselsilen sorumludur. Bu zarar ve ziyan genel hükümlere göre yüklenici ve alt yüklenicilere ikmal ve tazmin ettirilir. Ayrıca haklarında 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 27’nci maddesi hükümleri uygulanır.” hükmü bu durumu işaret etmektedir.

“Biyolojik Paket Atık Su Arıtma Tesisi Alımı İşi” incelendiğinde Teknik Şartnamenin;

“Konu ve kapsam” bölümünde, MESKİ Genel Müdürlüğü sorumluluk sınırları içerisinde Toroslar ilçesi Gözne mahallesinde kullanılmak üzere beş adet paket atık su arıtma tesisi havalandırma reaktörü ve buna bağlı çalışacak olan ekipman, enstürman, elektrik ve inşaat işlerini montaj dahil kopmle set olarak alım işini kapsamakta olduğu, “Teknik detaylar ve malzeme teknik özellikleri” bölümünde, iş kapsamında ızgara yapısı, yaklaşım kanalı, dengeleme havuzları ve diğer betonarme işlerin imalatının yerinde yapılacağı, “Paket atık su arıtma tesisi yapımı inşaat işleri teknik şartnamesi” bölümünde de genel hususlar, kazı ve dolgu işleri, betonarme yapılar ve çevre düzenlemesi başlıkları altında detaylı şekilde işin özelliklerini düzenlediği görülmektedir.

Diğer taraftan, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğünce hazırlanan “Atıksu Arıtma Tesisleri Tasarım Rehberi”nin “2.3. İnşaat İle İlgili Genel Hususlar” başlıklı kısmında;

“2.3.1. İnşaata Hazırlık, Genel İnşaat Kontrolü ve Proje Yönetimi

İnşaat projesinin yürütülmesi işi koordinasyonundan, inşaat kontrol birimi sorumludur. İnşaatın başlamasından, yetkili birimlerce kabulüne kadar bu birimin görevi devam eder. Proje kontrolü, inşaat sahibi kurum/kuruluşun görevidir. Bunun için (çoğu zamanda olduğu gibi) bir mühendis görevlendirebilir. Özel firmalar tarafından yaptırılan inşaatlarda kontrollük görevi için gerekirse, inşaat yapı denetim firmaları da görevlendirilebilir.” İfade edilmiştir.

Söz konusu Rehberde gösterildiği üzere atık su paket arıtma tesislerinin, mal alım yöntemi ile değil yapım işleri alımı şeklinde ihaleye çıkılması gerektiği açıktır.

Kamu idaresi cevabında, bulguda bahsi geçen Biyolojik Paket Atık Su Arıtma Tesisi Alımı İşinin çok küçük bir kısmının (dengeleme tankı yapımı, ızgara yaklaşım kanalı vb.) yerinde yapım işini kapsadığı, işin esas muhtevasını oluşturan mikserler, biyolojik arıtma reaktörleri vb. üniteleri oluşturan kısmın mal alım işini kapsadığını belirtmiştir.

İdare ile yapılan görüşmelerde; İdarece, 2022 yılı 2022/201261 ihale kayıt numaralı “Mersin İli, Mezitli İlçesi, Fındıkpınarı Mahallesi Paket Atıksu Arıtma Tesisi Yapım İşi” yapım işi olarak çıkıldığı, ancak ihaleye teklif veren istekli çıkmaması nedeniyle ihalenin iptal edildiği, söz konusu işin kapsamı genişletilerek 2023/538996 ihale kayıt numaralı ‘’Mersin İli, Gülnar, Mezitli İlçeleri, Sipahili ve Fındıkpınarı Mahalleleri Paket Atıksu Arıtma Tesisi Yapım İşi’’ olarak yeniden ihale edildiği ve ilan aşamasında olduğu, bulguda yer alan hususla alakalı gerekli hassasiyetin gösterileceği ifade edilmiştir.

Bulgu konusu iş, yukarıda detaylı şekilde izah edildiği üzere istisnai miktarda olduğu değerlendirilemeyecek kadar geniş yapım işlerini kapsamaktadır ve İdare, cevabında izleyen süreçlerde konuyla ilgili hassasiyetin gösterileceğini ifade etmiştir.

Sonuç olarak paket arıtma satın alma işleri, mal alım işinden ziyade yapım işi tarifine girdiğinden ve yukarıda belirtilen hususları etkilediğinden, yapım işi kapsamında ihaleye çıkılması gerekmektedir.