Antalya ilinde faaliyette bulunan Kızıllı Katı Atık Depolama Tesislerinde çöp sızıntı suyunun yönetmelik hükümlerinde belirtilen kirlilik seviyesine indirilmeden (Ön arıtma) kanalizasyon hattına deşarj edildiği ve deşarj edilen çöp sızıntı suyunun Atık Su Arıtma Tesislerinin işletme maliyetlerinde artışa ve tesisin amortisman süresinin kısalmasına neden olduğu görülmüştür.

Antalya Su ve Atıksu İdaresi Genel Müdürlüğü Atık Suların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmelik’inin “İlkeler” başlıklı 3’üncü maddesinde; Her türlü atık su kaynağının kanalizasyon şebekesinden ve arıtma tesisinden yararlanmasından ve kanalizasyon hattına deşarjından doğacak zararların giderilmesinden sorumlu olduğu,

“Yükümlülük” başlıklı 4’üncü maddesinde; yönetmelikte belirlenen deşarj şartlarını sağlamayan endüstriyel atık su üreticilerinin ise Kirlilik Önlem Payı (KÖP) ödemekle yükümlü oldukları,

“Kanalizasyon Şebekesine ve Alıcı Ortama Verilemeyecek Atıklar ve Diğer Maddeler” başlıklı 9’uncu maddesinde; Kanal yapısını bozucu, aşındırıcı, korozif maddeler, alkaliler, asitler, pH değeri 6' dan düşük, 10' dan yüksek atıkların kanalizasyon hattına verilemeyeceği,

“Yararlanma Onayı ve Bağlantı Kalite Kontrol Ruhsatı (BKKR)” başlıklı 16’ncı maddesinde; Kanalizasyon hattından yararlanmak için idareden Bağlantı Kalite Kontrol Ruhsatı alınması ve ön arıtma veya arıtma tesisi projesini ASAT' a onaylatarak, tesisi kurmak ve izin belgesinde belirtilen limitleri sürekli sağlayacak şekilde çalıştırması gerektiği,

“Gider” başlıklı 30’uncu maddesinde ise; Kanalizasyon şebekesinin kullanılmaz hale gelmesi ve alıcı ortamın kirlenmeye karşı korunmasına ilişkin hüküm ve yasaklara aykırı davranışlarda bulunan kirleticilerden meydana gelen zararların tahsil edileceği hükümleri yer almaktadır.

Yukarıdaki mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; Endüstriyel atık su üreticilerinin Bağlantı Kalite Kontrol Ruhsatı almaları için deşarj şartlarını sağlamaları gerekirken ön arıtma ya da arıtma tesisi kurmaları gerekmekte ayrıca kanalizasyon hattına veya Atık Su Arıtma Tesisinde meydana gelecek zararlardan sorumlu olacakları belirtilmiştir.

Yapılan incelemeler sonucunda; Kızıllı Katı Atık Depolama Sahası 18.01.2012 yılında işletilmeye başlanmış ve bu tesisten çıkan çöp sızıntı suyunun çevreye zarar vermeyecek şekilde bertaraf edilmesi planlanmıştır. Çöp sızıntı suyunun ASAT’ın kanalizasyon hattına deşarj edilmeden önce ASAT’a başvuru yaparak Bağlantı Kalite Kontrol Ruhsatı alması zorunluğu bulunmasına rağmen ruhsatı almadan kanalizasyon hattına bağlantı işlemleri yapıldığı, bağlantı kalite kontrol ruhsatı için yapılan başvuru sonucu Kızıllı Katı Atık Depolama Sahası İşletmesinin çıkışından alınan numunelerin ASAT’ın deşarj parametrelerine uymadığı tespit edilmiş ve deşarj edilen çöp sızıntı suyunun yönetmelikte belirtilen parametrelere indirilmesi istenmiştir. Fakat Kızıllı Katı Atık Depolama Sahası İşletmesi gerekli hassasiyeti göstermeyerek çöp sızıntı suyunu direkt kanalizasyon hattına deşarj etmeye devam etmiştir.

22.11.2018 tarihinde Kızıllı Katı Atık Depolama Sahasının kanalizasyon bacasından alınan numuneler laboratuvarda incelendikten sonra, kanalizasyon hattına deşarj edilen çöp sızıntı suyunun Atık Suların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliğine uymadığı gerekçesiyle işletmeye Kirlilik Önlem Payı(KÖP) kesilmiş ve işletmeden gerekli şartları sağlaması istenmiştir. Kesilen KÖP 15.10.2020 yılında ASAT Yönetim Kurulu kararıyla, yönetim ve denetim yetkisi Antalya Büyükşehir Belediyesinde olduğu gerekçesiyle iptal edilmiştir. İptal tarihinden sonra 11.12.2023 tarihine kadar KÖP uygulanmamıştır. Denetim sürecinde yapılan tespit ile idare tarafından KÖP tahakkukları yapılmıştır.

Ayrıca Kızıllı Katı Atık Depolama Sahasında oluşan çöp sızıntı suları ve işletmenin Çamur Çürütme tanklarından çıkan çöp süzüntü suları Varsak mahallesinden Kanalizasyon hattına deşarj edilmekte ve kanalizasyon hattı boyunca şehir içinde toplanan atık su ile karışarak Hurma Atıksu Arıtma Tesisine ulaşmaktadır. Çöp sızıntı sularının hiçbir arıtma işlemi yapılmadan direkt olarak kanalizasyon hattına verilmesi sonucunda kanalizasyon sisteminde ve Hurma Atıksu Arıtma Tesisinde çok yönlü işletme problemlerine sebep olmaktadır.

• Çöp sızıntı suyundaki çok yüksek kirletici yüklerinden dolayı Atıksu Arıtma Tesisinde sık sık arıtma verimleri düşmekte, son çökeltme havuzlarından çamur kaçaklarına neden olmakta ve tesis işletilebilir olmaktan çıkmaktadır.

• Çöp sızıntı suyunun yüksek kirletici yüklerinden dolayı tesisin işletme maliyetlerini

  %35 seviyelerine kadar arttırmaktadır. (KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı), TN (Toplam Azot) ve TP (Toplam Fosfor) den dolayı Oksijen İhtiyacı artmakta ve ekipman ömürlerini kısaltmaktadır.

• Çöp sızıntı suyunun korozif etkisinden dolayı tesise ait ekipmanlar ve metal aksamlar kısa sürede yıpranmaktadır.

• Çöp sızıntı suyu deşarj edildiği (Varsak Mahallesi) noktadan itibaren kanalizasyon hattı boyunca ciddi koku problemlerine ve malzeme birikimlerine neden olmakla beraber malzeme birikimlerinin kimyasal reaksiyonu sonucunda kanalizasyon hattının yıpranmasına neden olmaktadır.

• Kızıllı Katı Atık Depolama Sahasından deşarj edilen çöp sızıntı suyunun Hurma Atıksu Arıtma Tesisine bu şekilde arıtılmadan deşarj edilmeye devam etmesi durumunda buna bağlı olarak ASAT’a uygulanabilecek cezai yaptırımların oluşacak, dolaylı olarak enerji teşvikinden yararlanamama, elektro-mekanik ekipmanların ve mekanik aksamların öngörülen kullanım ömründen daha kısa sürede deforme olması vb. süreçler yaşanacaktır.

Ayrıca çöp sızıntı suyu, kanalizasyon hattına dış etkenlere de bağlı olarak farklı debilerde ve farklı kirlilik konsantrasyonlarında deşarj edilmektedir. Örneğin yağışlı dönemlerde debi artışına neden olmakta ve kirlilik yükleri azalmaktadır. Yaz aylarında ise debi miktarlarında azalma olmasına rağmen kirlilik konsantrasyonlarında artış yaşanmaktadır. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunun yürürlüğe girmesiyle beraber Kızıllı Katı Atık Depolama Sahasına gelen çöp miktarlarının artması ile birlikte Hurma Atıksu Arıtma Tesisine olan olumsuz etkileri katlanarak artmıştır. Özellikle Kimyasal Oksijen İhtiyacı(KOİ) ve Toplam Azot(TN) parametrelerinde çöp sızıntı suyunun varlığı net olarak anlaşılmaktadır. Aşağıdaki tabloda çöp sızıntı suyu deşarjından sonra Hurma Atıksu Arıtma Tesisinin ortalama kirlilik yükü artışı gösterilmiştir.

‌Tablo 15:Ortalama Yük Artış Tablosu

Kızıllı Katı Atık Depolama Tesisinden deşarj edilen çöp sızıntı suyunun Hurma Atıksu Arıtma Tesisinde sebep olduğu %35 kirlilik konsantrasyonu artışının işletme maliyetlerini arttıracağı ve amortisman sürelerini kısaltacağı açıktır. Hurma Atıksu Arıtma Tesisi 2023 yılı toplam işletme maliyeti yaklaşık 216.080.000,00 TL olarak gerçekleşmiştir.

Kızıllı Katı Atık Depolama Tesisinden deşarj edilen çöp sızıntı suyunun Hurma Atıksu Arıtma Tesisi işletme maliyetlerine doğrudan etki ettiği hususlar; elektrik ve çamur bertaraf giderlerinin artması yönündedir. Sadece bu iki bedelin işletme maliyetlerine ilave olarak yıllık yaklaşık 55.482.000,00 TL arttırdığı değerlendirilmektedir.

Sonuç olarak, Kızıllı Katı Atık Depolama Sahasından deşarj edilen çöp sızıntı suyunun gerekli arıtma ve filtrasyon işlemleri yapılarak yönetmelikte bulunan kirlilik parametrelerine indirilmesi, indirilemediği takdirde işletme maliyetleri de dikkate alınarak KÖP uygulamasının düzenli olarak yapılması ve bu hususlara ek olarak çöp sızıntı suyunun yönetmelikte bulunan kirlilik parametrelerine indirilemediği takdirde kanalizasyon hattına bağlantısının iptal edilmesi gerekmektedir.