Üniversite tarafından gerçekleştirilen yapım işi ihalelerinde yeni birim fiyatların tespitinde hatalı uygulamalar yapıldığı görülmüştür.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinin ikinci fıkrasında; yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre söz konusu fıkrada belirtilen sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılacağı belirtilmiş, aynı maddenin üçüncü fıkrasında ise iş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak ikinci fıkrada zikredilen analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek bu fıkrada belirtilen rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamının uygulanabileceği ifade edilmiştir.

Anılan maddenin beşinci fıkrasında;

“İkinci fıkraya göre yeni fiyatın hesabında, yeni tespit edilecek iş kaleminin analizinde yer alan girdilere ait miktarların varsa rayiçlere ve genel giderlere tesiri dikkate alınır. Bu

itibarla, sözleşmede yeni birim fiyat analizleri için önceden belirlenmiş bir kâr ve genel gider oranı var ise bu oran dikkate alınarak yeni birim fiyat hesabı sonuçlandırılır. Sözleşmede bu konuda bir oran belirlenmemiş ise, oluşturulan kâr ve genel gider hariç analiz tutarına %10 oranındaki yüklenici karına ilave olarak %15 oranına kadar idare ve yüklenicinin anlaştığı oranda genel gider eklenir. Ayrıca, yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunması halinde, bu madde kapsamında hesaplanan yeni birim fiyat; yüklenici tarafından benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın, idarece aynı iş kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyata oranı (0,90’ı aşmamak üzere) ile yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın çarpılması sonucunda elde edilen tutarı geçemez. Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunmaması halinde ise, yeni birim fiyat; yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90’ını geçemez.”

düzenlemesine yer verilmiştir.

Yukarıda yer verilen düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere; yapım işlerinde, sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belli olmayan işlerin fiyatının tespitinde, Yapım İşleri Genel Şartnamesinin ikinci fıkrasında belirtilen analizlerin veya bu analizlere uygulanabilecek üçüncü fıkrada belirtilen rayiçlerin kullanılması gerekmektedir.

Bu minvaldeki yeni fiyatın tespitinde; işin sözleşmesinde, yeni birim fiyat analizleri için belli oranlar dahilinde önceden bir kar ve genel giderler oranının belirlenmesi mümkün olup bu oran belirlenmiş ise yeni birim fiyat hesabı bu oran dikkate alınarak hesaplanacaktır. Ancak bu oran dahilinde hesaplanan tutar, yeni iş kalemi ile yüklenicinin teklifi kapsamındaki iş kalemlerinden herhangi biri arasında, benzerlik bulunup bulunmamasına bağlı olarak bulunacak üst sınır değeri geçemeyecektir. Yeni iş kalemi ile yüklenicinin teklifi kapsamındaki iş kalemleri arasında benzerlik var ise, yeni iş kaleminin resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak bulunacak fiyatına, benzer iş kalemi için yüklenicinin teklif kırılım oranı (yüklenicinin iş kalemi için teklifi/resmi analiz ve rayiçlerde kullanılarak hesaplanan birim fiyat) uygulanacaktır. Yüklenicinin benzer iş kalemi için teklif kırılım oranı 0,90’ı aşamayacak olup, bu oranı aşması halinde oran 0,90 olarak uygulanacaktır. Benzer iş kalemi olmaması halinde ise; yeni iş kaleminin resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak bulunacak fiyatı 0,90 ile çarpılacak ve yeni birim fiyat hesabı sonlandırılacaktır.

Örnek olarak, yeni birim fiyat hesaplanan bir işte yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemine benzerlik gösteren bir iş kalemi olduğu varsayımı altında; yüklenici tarafından yeni iş kalemine benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın 80 TL, idarece aynı iş

kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın 100 TL, resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan yeni iş kalemine ait birim fiyatın ise 125 TL olduğu bir durumda, işin sözleşmesinde %15 oranında kar ve genel giderler belirlenmiş ise yeni iş kalemine ait birim fiyatın tespiti şu şekilde yapılacaktır:

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından belirlenmiş rayici 125 TL (%25 kar ve genel giderler dahil) olan bir iş kalemine, işin sözleşmesinde belirtilen oranın uygulanması ile bulunması gereken tutar hesaplanacaktır. Öncelikle tutarın, kar ve genel gider hariç olan kısmı bulunacak (125/1,25=100 TL), bulunan bu tutara sözleşmede belirlenen kar ve genel giderler oranı eklenecektir (100x1,15=115 TL). Sonrasında bulunan bu tutar; benzerlik gösteren iş kalemine yüklenici tarafından teklif edilen tutara ilişkin kırılım oranının (80/100=0,80) resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan yeni iş kalemine ait birim fiyata uygulanması sonucu bulunacak tutar (125x0,80=100 TL) ile kıyaslanacaktır.

İşin sözleşmesinde belirtilen oranın uygulanması sonucu bulunan tutar (115 TL), benzer iş kaleminin kırılım oranı (0,80) uygulanarak bulunacak tutardan (100 TL) yüksek olamayacağından, yukarıdaki örnekte daha düşük olan tutar (100 TL) yeni iş kaleminin fiyatı olacaktır. Ancak benzer iş kaleminin kırılım oranı 0,90’dan fazla ise bu oran 0,90 olarak uygulanacak ve üst sınır değer kıyaslaması o şekilde yapılacaktır.

İşin sözleşmesi kapsamında benzerlik gösteren bir iş kalemi bulunmaması halinde ise sözleşmede belirlenen oranın uygulanması sonucu bulunan tutar (115 TL), resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan yeni iş kalemine ait birim fiyata 0,90 oranının uygulanması suretiyle bulunacak tutar (125x0,90=112,5 TL) ile kıyaslanacak, düşük olan fiyat yeni fiyat olarak belirlenecektir (112,5<115).

Yapılan incelemede, Üniversite tarafından gerçekleştirilen yapım işlerinin sözleşmesinde genel olarak %15’lik kar ve genel giderler oranın belirlendiği, yeni fiyatların tespitinde ise, resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan yeni iş kalemine ait birim fiyatın kar ve genel giderler hariç kısmı hesaplanıp ardından sözleşmedeki oranın uygulandığı ve yeni fiyat hesaplamasının bu şekilde sonuçlandırıldığı görülmüştür.

Sonuç olarak İdare tarafından; yeni fiyatın, yüklenicinin teklifi kapsamında benzerlik gösteren iş kaleminin olup olmadığı sorgulanmadan ve üst sınır hesabı yapılmadan, salt sözleşmedeki oran uygulanmak suretiyle tespit edilmesinin mevzuata aykırılık teşkil ettiği değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında bulgu konusu hususa iştirak edildiği ve halihazırda yapım işlerinde yeni fiyatların bulguda belirtildiği gibi belirlendiği ifade edilmiştir.