A- Üniversitenin mal ve hizmet alımları ile yapım işleri incelendiğinde, ihale kapsamında değerlendirilmesi gereken bazı işlerin kısımlara bölünerek doğrudan temin yöntemiyle alındığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu ve diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği hüküm altına alınmıştır.

Aynı Kanun’un 5’inci maddesinde ayrıca idarelerin yapılacak ihalelerde rekabet ve saydamlığın sağlanmasından sorumlu olduğu vurgulanmış ve parasal limitlerin altında kalmak amacıyla mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin kısımlara ayrılamayacağı belirtilmiş; 60’ıncı maddesinde ise, bu ilkelere aykırı olarak ihaleye çıkılmasına izin verenler ve ihale yapanlar hakkında, ilgili mevzuatları gereğince disiplin cezası uygulanacağı; fiil veya davranışlarının özelliğine göre haklarında ceza kovuşturması da yapılacağı ve hükmolunacak ceza ile birlikte sebebiyet verdikleri zararın genel hükümlere göre kendilerine tazmin ettirileceği hükme bağlanmıştır.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin 22’nci maddesinin beşinci fıkrasında da, açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyacın, Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendi için öngörülen parasal sınırların altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek suretiyle temini, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık teşkil ettiğinden, bu yönde uygulamaların sorumluluk doğuracağı hususuna dikkat edilmesi gerektiği belirtilmiştir

Malatya Turgut Özal Üniversitesinde, çeşitli daire başkanlıklarının doğrudan temin ile yaptığı mal ve hizmet alımları ile yapım işleri incelendiğinde aynı tür ve nitelikte çok sayıda mal ve hizmet alımları ile bakım onarım işlerinin yaptırıldığı görülmüştür.

2021 yılı içinde Üniversitede birçok mal ve hizmetin, adetlere bölünerek ve eşik değerin altında kalınarak doğrudan teminle alındığı; yine aynı şekilde eşik değerin altında kalınarak, ihale edilmesi gereken bakım onarım ve yapım işlerinin de doğrudan temin ile yaptırıldığı görülmüştür.

Açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyaçların parçalara bölünmek suretiyle doğrudan temin yöntemiyle satın alınması, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun temel ilkelerine aykırıdır. İhalenin temel ilkeleri olan rekabet ve saydamlığın ve aynı zamanda kamu yararının en iyi şekilde sağlanması için, yasa ile de zorunlu tutulan açık ihale usulünün uygulanması; doğrudan temin yöntemine ise istisnai olarak başvurulması gerekmektedir. Bu ilkelere aykırı davranan ilgililer mevzuatta yer aldığı üzere çeşitli cezai müeyyidelere muhatap olabilmektedirler.

Üniversite’nin kuruluş aşamasında olması, personel yetersizliği, araya pandemi sürecinin girmesi gibi gerekçeler, bazı ihtiyaçların toplanıp organize edilerek ihaleye çıkılmasını zora sokması anlaşılır olmakla birlikte bu durumun süreklilik arz etmemesi gerektiği değerlendirilmektedir. Üniversitenin ihtiyaç duyduğu mal ve hizmet alımları ile bakım, onarım ve tadilat işlerinin (ivedi ve öngörülmesi mümkün olmayanları hariç), yıllık bir ihtiyaç programı dâhilinde mümkün olduğunca birlikte ve toplu olarak planlandıktan sonra Kanun’da yer alan ihale usulleri uygulanarak temin edilmesine özen gösterilmelidir.

B- Üniversite tarafından 2021 yılı içerisinde gerçekleştirilen mal ve hizmet alımlarında, Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü alınmadan 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21/f ve 22/d maddelerine göre yapılabilecek alımlar için öngörülen %10 sınırının aşıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesi (ı) bendi hükmüne göre; 21 ve 22’nci maddelerde belirlenen parasal limitler dâhilinde yapılacak harcamaların yıllık toplamı, idarelerin bütçelerine bu amaçla konulacak ödeneklerin %10’unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadıkça aşamaz.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin 21’inci maddesi üçüncü fıkrasında; 4734 sayılı Kanun kapsamındaki kurum ve kuruluşların, ihale ve harcama yapmaya yetkili birimlerinin Kanunun 21/f ve 22/d maddeleri kapsamında yaptıkları harcamalarının, toplam ödeneklerinin %10 oranını aşıp aşmadıklarını takip edecekleri de ayrıca ifade edilmektedir.

Malatya Turgut Özal Üniversitesinde 2021 mali yılında doğrudan temin usulü ile yapılan alımların sayıca ve tutar olarak fazla olduğu, mal ve hizmet alımlarında % 10 sınırının aşıldığı tespit edilmiştir. Üniversitede 2021 yılında doğrudan temin ile KDV dâhil 11 milyon TL civarında mal ve hizmet alımı yapılmıştır. Doğrudan temin ile yapılan alımların ilgili bütçe ödeneğine oranı mal alımlarında ve hizmet alımlarında %10 limitinin üzerinde gerçekleşmiş ve buna ilişkin olarak Kamu İhale Kurumu’ndan uygun görüş alınmamıştır.

Yukarıda mevzuat hükümlerinde açıkça belirtildiği üzere; özellikle temizlik, bilgisayar ve kırtasiye malzemesi ile ivedi ve öngörülmesi mümkün olmayanları hariç bakım-onarım ve tadilat işlerinin yıllık olarak bir ihtiyaç programı çerçevesinde tespit edildikten sonra ihale edilmek suretiyle temin edilmeye çalışılması, mecbur kalındığı durumlarda Kamu İhale Kanunu’nun 21/f ve 22/d hükümlerinde belirtilen parasal limitler dâhilinde pazarlık ve doğrudan temin usulü ile yapılacak alımlar için aynı Kanun’da belirlenen sınırlara uyulması,

sınırın aşılması gerekiyorsa da uygun görüş için Kamu İhale Kuruluna zamanında müracaat edilmesi ve bu görüş alınmadan alım yapılmaması gerektiği düşünülmektedir.