Üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projeleri (BAP) üzerinde yeterli gözetimin kurulmadığı; sonuç raporlarını teslim etmeyen projelere mevzuatta öngörülen müeyyidelerin uygulanmadığı, bu proje yürütücülerine mevzuata aykırı şekilde yeni proje verildiği görülmüştür.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun “Amaç” başlıklı 4’üncü maddesinde, "yüksek düzeyde bilimsel çalışma ve araştırma yapmak" yükseköğretim kurumlarının amaçları arasında sayılmıştır.

Aynı Kanun'un “Rektör” başlıklı 13’üncü maddesinde, Rektörün "bilimsel ve idari gözetim ve denetimin yapılmasında ve bu görevlerin alt birimlere aktarılmasında, takip ve kontrol edilmesinde ve sonuçlarının alınmasında birinci derecede yetkili ve sorumlu" olduğu belirtilmiştir.

Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma Projeleri Hakkında Yönetmelik'in “Tanımlar ve kısaltmalar” başlıklı 3’üncü maddesinde bilimsel araştırma projesi, "Tamamlandığında sonuçları ile alanında bilime katkı yapması, ülkenin teknolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkı sağlaması beklenen bilimsel içerikli, yükseköğretim

kurumu içi ve/veya dışı, ulusal ve/veya uluslararası kurum ya da kuruluşların katılımlarıyla da yapılabilecek projeler ile bilim insanı yetiştirme ve araştırma altyapısı kurma ve geliştirme projeleri" şeklinde tanımlanmıştır.

Yükseköğretim Kanunu'nun müteaddit maddelerinde bilimsel araştırma projelerine tahsis edilecek kaynaklara ilişkin hükümler yer almıştır.

Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma Projeleri Hakkında Yönetmelik'in “Proje raporları” başlıklı 8’inci maddesinin 2’nci fıkrasında;

“Proje yürütücüsü, protokolde belirtilen bitiş tarihini izleyen en geç üç ay içerisinde, araştırma sonuçlarını içeren proje sonuç raporunu Komisyon tarafından belirlenen formata uygun olarak sunar. Lisansüstü tez projeleri için, ilgili birimlerce onaylanmış tezler de sonuç raporu olarak kabul edilebilir. Sonuç raporu Komisyon tarafından değerlendirilerek projenin başarılı sayılıp sayılmayacağına karar verilir. Komisyon gerekli gördüğü durumlarda konunun uzmanlarının görüşlerine de başvurarak değerlendirme sürecini tamamlayabilir." denilmektedir.

Aynı Yönetmeliğin "Proje süresi ve bütçesi" başlıklı 9’uncu maddesine göre bilimsel araştırma projeleri, Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu (BAP Komisyonu) tarafından onaylanan çalışma takvimine ve bütçe planına uygun olarak yürütülür. Tez projeleri hariç, bilimsel araştırma projeleri ek süreler dâhil en çok otuz altı ay içerisinde tamamlanır.

Bilimsel araştırma projelerinin yönetim çerçevesi, Üniversite Senatosu tarafından kabul edilen Bilimsel Araştırma Projeleri Yönergesi ile belirlenmiştir. Bu çerçevede, bilimsel araştırma projeleri ile ilgili önerilerin değerlendirilmesi, proje uygulamalarının izlenmesi ve denetlenmesi ve gerektiğinde projelerin iptal edilmesi görevleri Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonuna verilmiştir.

Söz konusu Yönergenin “Projelerin uygulanması” başlığını taşıyan 6’ncı maddesinde projelerin ek süreler dâhil en çok otuz altı ay içerisinde tamamlanacağı belirlenmiştir.

Aynı Yönergenin 8’inci “Projelerin İptali” başlıklı 8’inci maddesinde şu hükümlere yer verilmiştir.

“(1) Aşağıdaki hallerde Komisyon kararı ile projeler iptal edilir:

1. Projenin mali desteğiyle sağlanan her türlü araç, gereç, yazılım, donanım, malzeme veya hizmetlerin amaç dışı kullanımı,

2. Proje ara raporunun bir aydan fazla gecikmesi,

   
   

3. Komisyon tarafından projede ilerleme kaydedilmediği kanaatinin oluşması,

   
   

4. Bireysel projelerde herhangi bir nedenle proje yürütücüsünün görevinden ayrılması,

   
   

5. Lisansüstü tez çalışmasında öğrencinin çalışmayı bırakması veya bağlı bulunduğu Enstitüden ayrılması,

6. Sonuç raporunun süresinde teslim edilmemesi, düzeltilmesi Komisyon veya hakem tarafından talep edilen sonuç raporlarında gerekli düzeltmelerin yapılmaması,

7. Proje öneri, ara veya sonuç raporlarında yanlış bilgi verilmesi,

   
   

8. Yürütücünün iptal talebinde bulunması.”

Mevzuatta yer alan düzenlemeler çerçevesinde, yükseköğretim kurumlarına bilimsel çalışma ve araştırma yapma görevi verilmiş, bilimsel araştırma projeleri bu hedefe ulaşmak amacıyla yürütülen çalışmalar olarak tanımlanmış ve projelerin yürütülmesi için kamu kaynaklarının ne şekilde kullanılacağı belirlenmiştir. İlgili mevzuatla söz konusu bilimsel çalışmalar üzerinde kurulacak denetim mekanizmaları da belirlenmiş, rektörler bilimsel gözetim ve denetimden birinci derecede sorumlu tutulmuş, bilimsel araştırma projelerinin yürütülmesi ve denetlenmesi amacıyla da Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu oluşturulmuştur.

Üniversitenin iç mevzuatında, proje ara raporunun bir aydan fazla gecikmesi ve sonuç raporunun süresinde teslim edilmemesi projelerin iptaline sebep olan haller arasında sayılmış, projesi iptal edilen yürütücülerin aynı yıl içinde hiçbir proje tipine, izleyen yılda ise genel amaçlı ve altyapı projesine başvuruda bulunamayacakları belirlenmiştir.

Kurumda yapılan incelemelerde, 2020 yılı uygulamalarında yukarıda belirtilen mevzuata aykırı aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir. (Pandemi sebebiyle 2020 yılı Mart ayından itibaren meydana gelen gecikmeler listeye alınmamıştır. Ara raporlar için Üniversite tarafından bildirilen gecikme süresi esas alınmış, sonuç raporları için proje bitiş tarihini takip eden 90’ıncı günden başlayan ve 2020 yılı 31 Aralık tarihinde sona eren süre esas alınmıştır.)

1. Sonuç raporları zamanında teslim edilmeyen ve Yönergede öngörülen müeyyideler uygulanmayan projeler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

   ‌Tablo 9: Raporu Zamanında Teslim Edilmeyen Bilimsel Araştırma Projeleri

   
   

   Proje No	Rapor Teslim Tarihi	Gecikme Süresi
   11.SOS.BİL.01	28.10.2015	1801
   13.SAĞ.BİL.21	18.08.2015	1872
   14.TIP.07	02.01.2016	1735
   14.FEN.BİL.47	25.07.2016	1530
   14.SAĞ.BİL.01	01.01.2018	1005
   15.FEN.BİL.18	29.11.2016	1403
   15.TIP.13	12.10.2017	1086
   15.DİŞ.ALTY.02	17.11.2018	685
   16.KARİYER.47	09.06.2018	846
   16.KARİYER.137	05.12.2017	1032
   16.KARİYER.147	05.12.2017	1032
   16.VF.03	15.02.2018	960
   16.FEN.BİL.13	19.02.2018	956
   16.SOS.BİL.18	22.06.2018	833
   16.ARŞ.MER.07	15.08.2018	779
   16.DİŞ.01	16.08.2018	778
   16.ARŞ.MER.03	15.08.2019	414
   16.TIP.05	21.10.2019	347
   16.TIP.07	21.10.2019	347
   17.KARİYER.131	04.08.2018	790
   17.KARİYER.194	17.11.2018	685
   17.KARİYER.249	18.12.2018	654
   17.SAĞ.BİL.29	18.12.2018	654
   17.KARİYER.171	12.03.2019	570
   17.KARİYER.05	24.04.2019	527
   17.KARİYER.216	17.07.2019	443
   17.SAĞ.BİL.13	13.09.2019	385
   17.FEN.BİL.75	14.09.2019	384
   17.KARİYER.259	5.02.2020	240
   18.KARİYER.85	27.03.2019	555
   18.KARİYER.108	27.07.2019	433
   18.KARİYER.211	30.07.2019	430
   18.FEN.BİL.20	31.07.2019	429
   18.KARİYER.294	08.08.2019	421
   18.FEN.BİL.62	31.01.2020	245

   
   

2. Aynı akademisyen tarafından yürütülen projelerden raporları zamanında teslim edilmeyen ve müeyyide uygulanmayan projeler şunlardır:

   1. Aynı akademisyen tarafından yürütülen 12.SAĞ.BİL.23 ve 17.KARİYER.199 numaralı projelerin 11.06.2015 ve 17.11.2019 tarihlerinde teslim edilmesi gereken sonuç raporları teslim edilmemiştir. (1940 ve 320 gün gecikme)

   2. Aynı akademisyen tarafından yürütülen 16.FEN.BİL.12 ve 18.KARİYER.80 numaralı projelerin 19.08.2017 ve 27.03.2019 tarihinde teslim edilmesi gereken sonuç raporları teslim edilmemiştir (1140 ve 555 gün gecikme).

   3. Aynı akademisyen tarafından yürütülen 16.ARŞ.MER.11 ve 16.KARİYER.133 numaralı projelerin 15.08.2018 ve 05.04.2018 tarihlerinde teslim edilmesi gereken sonuç raporları teslim edilmemiştir (779 ve 911 gün gecikme).

   4. Aynı akademisyen tarafından yürütülen 16.ARŞ.MER.08, 16.MÜH.ALTY.01, 17.KARİYER.85 ve 18.KARİYER.106 numaralı projelerin 15.11.2018, 16.08.2018, 01.06.2018 ve 27.03.2020 tarihlerinde teslim edilmesi gereken

      sonuç raporları teslim edilmemiştir (687, 778, 854 ve 189 gün gecikme).

      
      

   5. Aynı akademisyen tarafından yürütülen 16.ARŞ.MER.10 numaralı araştırma merkezi projesinin 2018 yılının 8 inci ayında teslim edilmesi gereken sonuç raporu ve 18.FEN.BİL.30 nolu tez projesinin ara raporu teslim edilmemiştir (779 ve 522 gün gecikme).

   6. Aynı akademisyen tarafından yürütülen 17.KARİYER.195 ve 18.KARİYER.250 nolu tarihli kariyer destek projelerinin 17.11.2018 ve 30.07.2019 tarihli sonuç raporları teslim edilmemiştir (685 ve 430 gün gecikme).

   7. Aynı akademisyen tarafından yürütülen 17.KARİYER.183 ve 18.KARİYER.188 numaralı kariyer destek projelerinin 2019 yılının 7 nci ve 8 inci aylarında teslim edilmesi gereken sonuç raporları teslim edilmemiştir (504 ve 430 gün gecikme).

   8. Aynı akademisyen tarafından yürütülen 17.FEN.BİL.07, 17.FENED.02, 18.FEN.BİL.38 ve 18.KARİYER.180 numaralı projelere ait 13.09.2018, 20.07.2018, 31.07.2019 ve 30.07.2019 tarihlerinde teslim edilmesi gereken

      sonuç raporları teslim edilmemiştir (750, 805, 429 ve 430 gün gecikme).

      
      

   9. Aynı akademisyen tarafından yürütülen 17.FEN.BİL.04 numaralı projenin 13.09.2018 tarihinde teslim edilmesi gereken sonuç raporu ile 18.FEN.BİL.27 ve 18.KARİYER.147 numaralı projelere ait 30.07.2019 tarihinde teslim edilmesi gereken sonuç raporları teslim edilmemiştir (750, 430 ve 430 gün gecikme).

   10. Aynı akademisyen tarafından yürütülen 18.FEN.BİL.07 ve 18.KARİYER.151 numaralı projelerin 31.07.2019 ve 30.01.2020 tarihlerinde teslim edilmesi gereken sonuç raporları teslim edilmemiştir (429 ve 246 gün gecikme).

   11. Aynı akademisyene verilen 17.FEN.BİL.09 ve 18.FEN.BİL.55 numaralı projelerin 13.09.2019 ve 01.02.2020 tarihlerinde teslim edilmesi gereken sonuç raporları teslim edilmemiştir (385 ve 244 gün gecikme).

3. Raporları zamanında teslim edilmemiş olduğu halde müeyyide uygulanmayan ve Yönergeye aykırı şekilde yeni proje verilen durumlar şunlardır:

   1. 15.HIZ.DES.80 numaralı kariyer destek projesinin 18.03.2016 tarihinde teslim edilmesi gereken sonuç raporu teslim edilmemiş olduğu halde, aynı akademisyene 18.KARİYER.217 numaralı kariyer destek projesi verilmiş ve buna ait 30.07.2019 tarihlerinde teslim edilmesi gereken sonuç raporu da teslim edilmemiştir (1659 ve 430 gün gecikme).

   2. 14.VF.12, 14.SAĞ.BİL.19 ve 16.KARİYER.143 numaralı projelerin 05.03.2016, 30.03.2016 ve 05.12.2017 tarihlerinde teslim edilmesi gereken sonuç raporları teslim edilmemiş olduğu halde aynı akademisyene 18.KARİYER.186 numaralı kariyer destek projesi verilmiş ve buna ait 30.07.2019 tarihinde teslim edilmesi gereken sonuç raporu da teslim edilmemiştir (1672, 1647, 1032 ve 430 gün gecikme).

   3. 15.DİŞ.ALTY.01 numaralı projenin 17.11.2017 tarihinde teslim edilmesi gereken sonuç raporu teslim edilmemiş olduğu halde, aynı akademisyene 18.KARİYER.06 numaralı kariyer destek projesi verilmiş ve buna ait 14.05.2019 tarihinde teslim edilmesi gereken sonuç raporu da teslim edilmemiştir (1050 ve 507 gün gecikme).

      
      

4. 2017 yılına ait 17.KARİYER.131 ve 17.SAĞ.BİL.29 numaralı projelerin yürütücüsü olan akademisyen 2019 yılının Kasım ayında vefat ettiği halde ilgili projeler 2020 yılı içinde iptal edilmemiştir. İlgili projeye ait 04.08.2018 ve 18.12.2018 tarihlerinde teslim edilmesi gereken sonuç raporları sistemde açık görünmeye devam etmiştir.

Kurumda yürütülen Bilimsel Araştırma Projeleri bir bütün olarak değerlendirildiğinde, projelerin izleme ve denetlenmesinin yeterli şekilde yapılmadığı ve mevzuatta yer alan hükümlerin tatbik edilmediği görülmüştür. Projelere ilişkin şu tespitler yapılmıştır:

• 2015 yılından 2020 yılı Mart ayına kadar 69 adet proje sonuç raporu teslim edilmemiştir.

• Raporlardaki gecikme süreleri 1940 güne kadar çıkmıştır.

• Sonuç raporlarını üç ay içinde teslim etmemiş projeler için 2020 yılı sonuna kadar herhangi bir izleme yapılmamış ve mevzuatta öngörülen müeyyideler uygulanmamıştır.

• Raporlarını teslim etmemiş bazı proje yürütücülerine, mevzuata aykırı olarak yeni projeler verilmiştir.

Kamu İdaresi cevabına göre, raporunu teslim etmemiş projeler için 2020 yılı içinde herhangi bir işlem yapılmamıştır. Konunun Sayıştay denetiminde gündeme gelmesi üzerine 2021 yılı içinde BAP Komisyonu tarafından geciken projelerin ele alındığı, bir kısmına süre uzatımı verildiği, bir kısmına da müeyyide uygulandığı görülmüştür.

Bilimsel araştırma projelerinin, Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından mevzuatta öngörüldüğü şekilde izlenmesi, raporlarının takip edilmesi ve değerlendirilmesi ve projeler çerçevesindeki raporlama yükümlülüklerini yerine getirmeyen akademisyenlere ilişkin mevzuattaki hükümlerin uygulanması gerekmektedir.