2023 yılına ilişkin su satış bedelinin, suyun kaynaktan aboneye ulaşıncaya kadar katlanılan toplam sistem maliyeti esas alınarak belirlenmediği, atıksu ve bazı yağmursuyu harcamalarının bulunduğu genel maliyetin esas alınarak belirlendiği görülmüştür.

2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un “Tarife tespit esasları” başlıklı 23’üncü maddesinin ilk fıkrasında; su satışı tarifelerinin tespitinde, yönetim ve işletme giderleri ile amortismanları doğrudan gider yazılan (aktifleştirilmeyen) yenileme, ıslah ve tevsi masrafları ve bir kâr oranı esas alınacağı belirtilmek suretiyle tarifelerin tespitinde maliyet hesabı yapılacağı ve bir kâr oranı ilave edilerek nihai tarifeye ulaşılacağı hüküm altına alınmış olup ayrıca MARSU Genel Müdürlüğü “Tarifeler ve Abone Hizmetleri Yönetmeliği”nin 25’inci maddesinde de ayrıntılı olarak tariflendirilmiştir.

MARSU Genel Müdürlüğünce 2023 yılında 1 m3 su ve atıksuyun bedeli; 2023 yılı ilk dört ayı 830 Bütçe Giderleri Hesabı toplamının önemli bir kısmının, 2023 yılı aynı dönem tahakkuk edilen toplam su (m3) miktarına oranlanarak bulunan birim fiyata (TL/m3), %10 kâr ilave edilerek ( Karlılık oranı: 1, 2 ve 3’ teki giderlerin toplamına % 10’dan az olmayacak bir değer kar olarak ilave edilir.) bir metreküp su tarifesi (KDV hariç) belirlenmiştir.

Ancak hukuki olarak kayıt altına alındığı halde, 1 m3 suyun bedelinin belirlenmesinde sadece içme suyunun kaynaktan aboneye ulaştırılıncaya kadar katlanılan toplam sistem maliyetini değil, yağmur suları ve atıksu hizmetleri için katlanılan maliyetlerin toplamı da esas alınmasına rağmen “Aktifleştirilemeyen yenileme, ıslah ve tevsi masraflar” ise hesaplamaya dahil edilmemiştir.

Oysa 2560 sayılı Kanun’un 25’inci maddesinde yağmur sularının uzaklaştırılması ile ilgili tesislerin yapılması veya bu tip tesislerin işletilmesi için gerekli harcamalar ilgili belediyelerce karşılanmak şartıyla su ve kanalizasyon idareleri tarafından yerine getirileceği fakat bu tesislerin yapılması veya işletilmesine ilişkin harcamaların tarifelere dahil edilmeyeceği açıkça belirtilmiştir.

Yağmur sularının uzaklaştırılması için yapılan işletme harcamalarının ilgili belediyelerden alınacağı bu sebeple tarifelere yansıtılmamasının yanında aktifleştirilemeyen yenileme, ıslah ve tevsi masraflarının ise yansıtılması gerektiği ortada iken, suyun birim bedelinin belirlenmesinde içme suyu sistem maliyetinin dışındaki giderlerin tarifelere yansıtılmasının yanında içme suyu sistem maliyeti içindeki giderlerden olanların da yansıtılmaması durumu ortaya çıkmıştır.

İdarece belirlenen su satış tarifelerinin, maliyet bedellerinin çok altında olduğu görülmüştür.

Yukarıda belirtilen mevzuat açıklamaları çerçevesinde tarifelerin belirlenmesinde; yönetim, işletme ve amortisman giderleri ile işletme kârı sağlayabilecek bir oranın esas alınacağı belirtilmektedir. Ancak hukuki olarak kayıt altına alındığı halde, idarece tarifelerin tespitinde “maliyet + kar” yöntemini benimsememiştir.

Bu konuda ilgili birimler tarafından içme ve kullanma suyunun maliyet hesabına ilişkin çalışmalar yapılmıştır. İdarenin su satış tarifeleri üzerinde yapılan incelemelerde; MARSU Genel Kurulunca 23.11.2022 tarih ve 2020/10 sayılı kararı ile belirlenen ve 01.01.2023- 31.12.2023 tarihleri arasında geçerli olacak satış tarifesinin, hesaplanan birim maliyetlerin altında belirlendiği tespit edilmiştir.

İdare tarafından hesaplanan birim maliyet ile MARSU Genel Kurulunca belirlenen ve 01.01.2023 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanan satış tarifeleri, aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

‌Tablo 9: Hesaplanan Birim Maliyet ile Su Satış Tarifesi Oranı Tablosu

2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un “Tarife tespit esasları” başlıklı 23’üncü maddesinde su ve atık su tarifesini belirleme usulü tarif edilirken, aynı Kanun’un 6/f maddesinde, su satışı ve kullanılmış suların boşaltılmasına ilişkin tarifeleri inceleyerek karara bağlamak, Genel Kurulun yetki ve görevleri arasında sayılmaktadır. Yapılan incelemede; kurum yönetimince maliyet değerlerine dayalı bir çalışma yapılarak MARSU Genel Kuruluna sunulmasına karşın Genel Kurulun tarife belirleme yetkisini bu altlık çalışmalar dışında, mevzuatta öngörülen hesaplamalara dayanmaksızın kullandığı anlaşılmıştır.

MARSU Genel Kurulunun, tarife belirlemeye ilişkin yetkisi sınırsız olmayıp, 2560 sayılı Kanun hükümlerinde detayları gösterilen, maliyet artı kar esasına dayalı bir hesaplamanın kullanması gerekmektedir. Bu gereklilik, hizmetlerin verimli bir şekilde sürdürebilmesi, daha kaliteli ve etkin bir şekilde hizmet sağlanabilmesi ve mevzuat hükümlerine uygun bir yetki kullanımının gerçekleşmesi açılarından önem arz etmektedir.

Genel kurulca tarifelerin maliyet hesabı yapılmadan ve bir kâr oranı ihtiva etmeden tespit edilmesi, bir takım olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Raporda, muhtelif bulgulara da konu ettiğimiz bazı hususlar esas olarak “maliyet+kâr” hesabı yapılmamasından kaynaklanmaktadır. Yeni kurulan ve sürekli yatırım yapma ihtiyacı olan bir İdarenin, maliyetlerini abonelerine yansıtmaması, her yıl büyüyen bütçe açıkları ve kanuni sınırın üzerindeki borç yükünü de beraberinde getirmektedir. Özellikle kırsal mahalle ve eski belde belediyeleri için yüzde elli oranlarına varan indirimler, su satış fiyatının maliyeti karşılamasını daha da güçleştirmiştir.

Kamu idaresi bulgu konusu hususa iştirak etmiş olup tenkit ve tavsiyeler doğrultusunda işlem tesis edileceğini belirtmiştir.

Kamu kaynağının ediniminde görevli ve yetkili olanların bu kaynakların hukuka uygun olarak elde edilmesinden sorumlu olduklarını unutmamaları, bu sorumlulukla su satış maliyet ve tarifelerini 2560 sayılı Kanun ile MARSU Tarifeler ve Abone Hizmetleri Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda hesaplayarak düzenlemeleri ve su satış tarifelerini bu kapsamda belirlemeleri gerekmektedir.