Karar Künyesi
Belediye mülkiyetinde bulunan taşınmazların rayiç değerlerinin altında devir bedelleri belirlenerek sermayesinin %50’sinden fazlasına sahip olunan şirkete devredildiği ve şirkete devredilen taşınmazların şirket tarafından sadece hazine taşınmazları için uygulanabilecek pazarlık yöntemi ile kiraya verildiği görülmüştür.
Belediyenin Mülkiyetinde Bulunan Bazı Taşınmazların Kendi Şirketine Rayiç Değerlerinin Çok Altında Kiraya Verilmesi
Belediye tarafından 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesi kapsamında sermayesinin %50’sinden fazlasına sahip olduğu şirketine devrettiği bazı taşınmazlara ilişkin belirlediği bedellerin piyasa rayicinin altında kaldığı, söz konusu Şirketin de bu taşınmazları üçüncü kişilere çok daha yüksek bedeller karşılığında kiraladığı görülmüştür.
5216 sayılı Kanun’un “Şirket kurulması” başlıklı 26’ncı maddesinde;
“(…) Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu
yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir. (Ek cümle: 12/11/2012-6360/10 md.) Ancak, bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabidir…” denilmektedir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde, kamu kaynağı; borçlanma suretiyle elde edilen imkânlar dâhil kamuya ait gelirler, taşınır ve taşınmazlar, hesaplarda bulunan para, alacak ve haklar ile her türlü değerler şeklinde ifade edilmiştir.
Aynı Kanun’un “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde;
“Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.”
Aynı Kanun’un “Üst yönetici” başlıklı 11’inci maddesinde;
“Bakanlıklarda ve diğer kamu idarelerinde en üst yönetici, il özel idarelerinde vali ve belediyelerde belediye başkanı üst yöneticidir.
(…)
Üst yöneticiler, … sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar” denilmektedir.
Belediye tarafından 5216 sayılı Kanun’un 26 ncı maddesi kapsamında sermayesinin % 97,35’ine sahip olduğu Malatya Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş.’ye devredilen ve aşağıdaki tabloda ayrıntısı gösterilen taşınmazların işletme haklarına ilişkin belirlenen bedellerin rayiç değerlerinin altında olduğu, söz konusu Şirketin de bu taşınmazları üçüncü kişilere çok daha yüksek tutarlar ile kiraladığı tespit edilmiştir.
Tablo 6: Belediye Tarafından Şirkete Rayiç Değerlerinin Altında Kiraya Verilen Yerler
Taşınmazın Yeri
Kira Başlama Tarihi
Kira Bitiş Tarihi
2019 Yılında Şirketin Tahsil
Ettiği Kira Bedeli (TL)
2019 Yılında Belediyeye Ödenen Bedel
(TL)
Sanat Sokağı
Şal Eşarp Ve Takı Malz. Satış Dükkanı
1.03.2017
1.03.2020
10.085,00
3.445,08
Ahşap Oyma Ve Hat Sanatı Ürünleri Satış Dükkanı No:4/C
10.02.2017
10.02.2020
10.157,00
Sabun Ve Kokulu Taş Satış Dükkanı No:6/A
23.10.2015
23.10.2018
10.993,00
Dekoratif Malz, Antika Ve Müzik Malz.Satış Dükkanı No:6/B
1.11.2016
1.11.2019
10.819,00
Sanatsal Malzeme Satış Dükkanı No:6/C
11.11.2015
11.11.2018
10.993,00
Kayısı Ve Kuru Meyve Ürünleri Satış Dükkanı No:3/C
15.03.2019
15.03.2020
22.892,00
Ahşap El Sanatları Ürünleri Satış Dükkanı No:3/D
10.12.2015
10.12.2018
23.557,00
Halıcı Dükkanları No:10/A -B-C Malatya Patch Arts
1.03.2018
31.12.2024
65.938,00
Malatya Mutfağı No:5
1.12.2015
30.11.2022
161.915,00
Kitap Kafe No:8 - 8/1
18.01.2016
18.01.2022
47.113,00
Çay Ocağı Büfe
1.05.2018
30.04.2023
9.440,00
4.894,52
Toplam
383.902,00
8.339,60
Katlı Otopark
Katlı Otopark I Yıkamacı Vahap Bakır
4.07.2018
4.07.2021
18.425,00
12.357,38
Öz Urfalı Lokantası
1.04.2016
1.04.2020
86.513,00
0,00
Market
15.04.2016
15.04.2020
51.953,00
5.517,75
Toplam
156.891,00
17.875,13
Mişmişpark
Mişmişpark Büfe
1.01.2019
31.12.2019
11.800,00
0,00
Mişmişpark Umumi Tuvalet
1.01.2019
31.12.2019
16.500,00
0,00
Mişmişpark Lunapark -
1.01.2019
31.12.2019
30.048,05
0,00
Toplam
58.348,05
0,00
Hürriyet Parkı
Restaurant Kafe
20.02.2016
20.02.2020
72.792,00
17.225,62
Dondurma Büfesi 1
28.03.2016
28.03.2019
22.300,00
3.445,12
Dondurma Büfesi 2
25.04.2016
25.04.2019
25.808,00
3.445,12
Hürriyet Parkı Umumi Tuvalet
1.05.2017
1.05.2020
10.449,00
4.894,52
Osmanlı Macunu
1.04.2019
31.12.2019
4.840,00
0,00
Hürriyet Parkı Büfe 1
1.10.2016
1.10.2021
12.967,00
3.445,12
Hürriyet Parkı Büfe 2
1.09.2016
1.09.2021
13.355,00
4.894,52
Kitap Satış Yeri
1.01.2017
31.12.2023
12.967,00
1.571,32
Toplam
175.478,00
38.921,34
Nikah Sarayı
Kafeterya
1.06.2016
1.06.2019
226.564,00
97.890,26
Fotoğrafçı
1.06.2016
1.06.2019
144.308,00
Çiçekçi -
1.11.2017
1.11.2020
26.998,00
Mini Market
15.05.2017
15.05.2020
39.009,00
Erkek Kuaförü
3.05.2017
3.05.2020
28.595,00
Emlak Ofisi
1.05.2017
1.05.2020
47.406,00
Toplam
512.880,00
97.890,26
Diğer Kiralamalar
Katlı Otopark
18.03.2017
18.03.2020
33.630,00
7.061,38
Merkez Polis Karş.Umumi Tuvalet
1.01.2019
31.12.2019
9.900,00
0,00
Merkez Polis Karş.Çay Ocağı
1.01.2019
31.12.2019
11.000,00
0,00
T. Özal Çocuk Parkı
1.01.2017
31.12.2019
20.780,00
7.856,62
Çilesiz Otobüs Durağı & Katlı Otopark Reklam
1.01.2018
31.12.2020
49.500,00
0,00
Toplam
124.810,00
14.918,00
Belediye şirketleri her ne kadar belediyenin hissedarı olduğu şirketler olsalar da bu şirketler belediyeden ayrı olarak 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan düzenlemeler doğrultusunda piyasa koşullarına göre faaliyet göstermekte olan özel hukuk tüzel kişileridir. Belediyenin piyasa rayicinin çok altında bir bedel ile şirketine yaptığı kiralamalar her ne kadar 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi kapsamında yapılmışsa da 5018 sayılı Kanun’un; kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde kullanımını sağlama amacıyla bağdaşmamaktadır.
Sonuç olarak; Belediyenin taşınmaz mallarını 5018 sayılı Kanun’da belirtilen hükümlere uygun olarak yönetmesi gerekmektedir.
Belediye Şirketine Devredilen Taşınmazlara İlişkin İşletme Haklarının Şirket Tarafından Pazarlık Usulü İle Kiraya Verilmesi
Malatya Büyükşehir Belediyesi tarafından; şirketine ihalesiz olarak devredilen taşınmazlara ilişkin işletme haklarının, şirket tarafından sadece hazine taşınmazları için uygulanabilecek pazarlık yöntemi ile kiraya verildiği görülmüştür.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde; genel bütçeye dâhil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin kiralama işlemlerinin bu Kanun hükümlerine göre yürütüleceği ifade edilmiştir.
5216 sayılı Kanun’un “Şirket kurulması” başlıklı 26’ncı maddesinde ise;
“…Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir. (Ek cümle: 12/11/2012-6360/10 md.) Ancak, bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabidir…” denilmektedir.
Yukarıdaki Kanun hükümlerinden anlaşılacağı üzere belediye şirketleri 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında yer almamaktadır. Ancak 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 26’ncı maddesi gereği büyükşehir belediyesi tarafından bu madde kapsamında şirkete ihalesiz olarak devredilen yerlerin, belediye şirketince üçüncü kişilere devrinde 2886 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile ihtiyaçların en iyi şekilde, uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve ihalede açıklık ve rekabetin sağlanması esas kılınmış olup Kanun kapsamındaki işlerde tekliflerin gizli olarak verilmesini sağlayan kapalı teklif usulünün esas olduğu belirtilmiş ve istisnai olarak Kanun’un 51’inci maddesinde sayılan işlerin pazarlık usulüyle yaptırılabileceği hüküm altına alınmıştır.
Söz konusu 51’inci maddenin (g) bendinde ise “Kullanışlarının özelliği, idarelere yararlı olması veya ivediliği nedeniyle kapalı veya açık teklif yöntemleriyle ihalesi uygun görülmeyen, devletin özel mülkiyetindeki taşınır ve taşınmaz malların kiralanması, trampası ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiralanması ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi” nin pazarlık usulü ile ihale edilebileceği belirtilmiştir.
Kanun’da geçen "Devletin özel mülkiyetindeki" ve “Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler” ifadeleri ile hazineye ait olan taşınmazlar tarif edilmekte olup, belediyelerin veya belediye şirketlerinin özel mülkiyetinde bulunan taşınmazların bu kapsamda değerlendirilmesi mümkün değildir.
Nitekim Danıştay 13 üncü Dairesinin 21.10.2008 tarih ve E:2007/4476, K: 2008/6874 sayılı Kararında; “Belediyenin mülkiyetindeki taşınmazın, 2886 sayılı Kanun'un 51 inci maddesinin (g) bendi uyarınca, pazarlık usulü ile turizm amaçlı tesis yapılmak ve işletilmek üzere mülkiyetten gayri ayni hak tesis edilmek suretiyle, (daimi ve sürekli üst hakkı kurulmak suretiyle) 30 yıllığına kiralanmasına ilişkin belediye encümeni kararını, belediyelere ait taşınmazların “devletin özel mülkü” ve “devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yer”lerden olmadığı, bu nedenle 2886 sayılı Yasa'nın 51/g maddesi kapsamında kiralanmasının, trampasının ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi yoluyla devrinin, olanaklı olmadığı gerekçesiyle, iptal eden mahkeme kararının hukuka uygun olduğu” hususu hüküm altına alınmıştır.
Yapılan incelemede Belediye tarafından 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi kapsamında sermayesinin % 97,35’ine sahip olduğu Malatya Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş.’ye devredilip Şirket tarafından 2886 sayılı Kanun’un 51/g maddesi kapsamında üçüncü kişilere kiraya verilen bazı taşınmazlar olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu taşınmazlara aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.
Tablo 7: Şirket Tarafından 2886 Sayılı Kanun'un 51/g Maddesi Uyarınca Kiraya Verilen Yerler
Sıra No
Taşınmazın yeri
Taşınmazın Cinsi
Sözleşme Başlangıç Tarihi
Sözleşme Bitiş Tarihi
1
Sanat Sokağı
Halıcı Dükkanları
1.03.2018
31.12.2024
2
Sanat Sokağı
Malatya Mutfağı
1.12.2015
30.11.2022
3
Sanat Sokağı
Kitap Kafeterya
18.01.2016
18.01.2022
4
Sanat Sokağı
Çay Ocağı Büfe
1.05.2018
30.04.2023
5
Katlı Otopark
Yıkamacı
4.07.2018
4.07.2021
6
Katlı Otopark
Market
15.04.2016
15.04.2020
7
Katlı Otopark
Lokanta
1.04.2016
1.04.2020
8
Hürriyet Parkı
Kafeterya
20.02.2016
20.02.2022
9
Hürriyet Parkı
Hürriyet Parkı Umumi Tuvalet
1.05.2017
1.05.2020
10
Hürriyet Parkı
Hürriyet Parkı Büfe 1
1.10.2016
1.10.2021
11
Hürriyet Parkı
Hürriyet Parkı Büfe 2
1.09.2016
1.09.2021
12
Hürriyet Parkı
Kitap Satış Yeri
1.01.2017
31.12.2023
13
Nikah Sarayı
Çiçekçi
1.11.2017
1.11.2020
14
Nikah Sarayı
Mini Market
15.05.2017
15.05.2020
15
Nikah Sarayı
Ayyıldız Emlak
1.05.2017
1.05.2020
Bahsi geçen taşınmazlara ilişkin ihalelerinin, şirket tarafından 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu gereğince şartları da dikkate alınarak açık teklif usulü veya kapalı teklif usulü ile yapılmasının sağlanması gerekmektedir. Aksi halde taşınmaz malların kiraya verilmesine ilişkin ihalelerde rekabetin ortadan kalkacağı ve bunun sonucunda belediye şirketinin olması gerekenden az gelir elde edebileceği değerlendirilmektedir.