İşçi statüsünde istihdam edilen personel için ayrılan kıdem tazminatı karşılıklarının, işçi sayısı, hizmet süreleri ve ödenebilecek azami (tavan) kıdem tazminatı tutarları ile uyumlu

olmadığı, işçinin statüsüne göre muhasebede kullanılması gereken yardımcı ekonomik kodların kullanılmadığı görülmüştür.

A- Kıdem Tazminatı Karşılık Tutarlarının Mevcut Durumla Uyumlu Olmaması

Büyükşehir Belediyesinde kadrolu işçi ve şirket işçisi statülerinde çalışan personel için kıdem tazminatı karşılıklarının eksik hesaplandığı görülmüştür.

Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin “Temel kavramlar” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde ihtiyatlılık kavramı, “Muhasebe uygulamasında muhtemel risklere ve olaylara karşı bu Yönetmelikte belirtilen durumlarda karşılık ayrılır. Faaliyet sonucunu değiştirmeye yönelik olarak gizli yedekler ya da gereğinden fazla karşılık ayrılamaz.” şeklinde tanımlanmıştır.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 281 ve 330’uncu maddelerinde 372-472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesaplarının niteliği ile ilgili olarak; bu hesapların, belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve faaliyet dönemi içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatları ile uzun vadeli kıdem tazminatları karşılıklarının izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiştir

Anılan Yönetmeliğin 372 ve 472 No.lu hesapların işleyişlerinin açıklandığı 282 ve 331’inci maddelerine göre; faaliyet dönemi sonlarında dönem sonu işlemleri yapılırken çalışan işçiler için yıllık kıdem tazminatları hesaplanarak uzun vadede ödenecek kıdem tazminatı tutarları 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına alacak, 630 Giderler Hesabına borç kaydedilmelidir. Ayrıca yılsonlarında vadeleri bir yılın altına düşen ve faaliyet dönemi içerisinde ödenmesi öngörülen kıdem tazminatı tutarları 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına alacak, 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına borç kaydedilmelidir. Tazminatların ödenmesi durumda ise 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak; diğer taraftan 830 Bütçe Giderleri Hesabına borç, 835 Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilmelidir.

Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünün 20.05.2016 tarih ve 9430 sayılı “Kıdem Tazminatı” konulu genel yazısında ise; yukarıda yer verilen açıklamalara değinilerek kıdem tazminatları ile ilgili olarak uygulama birliğinin sağlanması amacıyla söz konusu işlemlerin bahse konu yazıda yer alan açıklamalar ile yazı ekinde yer alan örnek muhasebe kayıtlarına göre yapılması öngörülmüştür.

Yukarıda belirtildiği üzere muhasebenin ihtiyatlılık ilkesine göre; kurumlar muhasebe uygulamalarında muhtemel risk ve olaylara karşı ilgili yönetmeliklerde belirtilen durumlarda karşılık ayırmak durumundadırlar. Bu karşılık ayırma aynı zamanda kamu idaresinin üreteceği mali tabloların doğru ve tam veri üretmek suretiyle kurumun mali durumunu gerçek ölçüde göstermesi bakımından da gereklidir.

Belediyenin muhasebe kayıtları incelendiğinde; Belediyede kadrolu işçi statüsünde 80, hizmet alım suretiyle çalışan 2868 personelin bulunduğu, buna karşın 472 Hesabının son üç yıldır bakiyesinin 1.200.000,00 TL olduğu görülmüştür. Kadrolu ve hizmet alım suretiyle istihdam edilen toplam işçi sayısı 2948’dir. 2020 yılının ikinci altı aylık dönemi için belirlenen kıdem tazminatı tavan tutarının 7.117,17 TL olduğu göz önünde bulundurulduğunda ve bütün işçilerin kıdem yılının bir yıl olduğu varsayımı altında dahi basitçe yapılan bir hesaplamada ayrılması gereken tahmini kıdem tazminatı karşılığı 20.981.417,16 TL olarak hesaplanmaktadır. 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına kaydedilmesi gereken karşılıkların olması gerekenden daha düşük tutarda ayrıldığı ve bu hesapların mali tablolarda eksik yer aldığı tespit edilmiştir.

Bu itibarla, yapılan hatalı işlemin sonucu olarak 372 ve 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesapları mali tablolarda hataya sebep olmakta, mali tabloların doğruluğunu ve güvenilirliğini de etkilemektedir.

B- Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabının Alt Ekonomik Kodlarının Hatalı Kullanılması

Kıdem tazminatı karşılık hesaplarının incelenmesinde, yardımcı hesap kodlarının mahalli idareler detaylı hesap planına uygun olarak kullanılmadığı görülmüştür.

Mahalli İdareler Detaylı Hesap Planı’nda 372 ve 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabının yardımcı hesap kodlarında sürekli, geçici ve taşeron işçiler için ayrılacak kıdem tazminatı karşılıkları için ayrı ayrı yardımcı hesap kodları belirlenmiştir. Ayrılan kıdem tazminatlarının niteliklerine göre ilgili yardımcı hesaplarda izlenmesi gerekmektedir.

Ancak Belediyenin muhasebe verileri üzerinden yapılan incelemede 372 ve 472 Hesapta izlenen kıdem tazminatı karşılığının hepsinin 372.09 ve 472.09 Diğer İhbar ve Kıdem Tazminatı Karşılıkları yardımcı hesaplarında izlendiği, ilgisine göre kullanılması gereken diğer yardımcı hesap kodlarının kullanılmadığı tespit edilmiştir.

Her ne kadar ilgili yardımcı hesap kodlarının kullanılmaması nihai anlamda mali tablolardaki sonucu değiştirmese de, işlemlerin doğru yapılması mevzuata uyumluluk açısından önem arzetmektedir.