Belediyeye ait taşınmazları kullanarak elektronik haberleşme hizmeti sunan iki işletmeci ile sözleşme imzalanarak geçiş hakkı ücreti alındığı halde bir işletmeci ile bugüne değin sözleşme imzalanmadığından geçiş hakkı ücretinden mahrum kalındığı görülmüştür.

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın 27.12.2012 tarih ve 28510 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 01.01.2014 tarihinde yürürlüğe giren “Sabit ve Mobil Haberleşme Altyapısı veya Şebekelerinde Kullanılan Her Türlü Kablo ve Benzeri Gerecin Taşınmazlardan Geçirilmesine İlişkin Yönetmelik” bu faaliyetlerin ücretlendirilmesine ilişkin düzenlemeler getirmiştir.

Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 4'üncü maddesinde;

“Bu Yönetmelikte geçen; a) Bakanlık: Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığını, …

1. Geçiş hakkı: İşletmecilere; elektronik haberleşme hizmeti sunmak için gerekli şebeke ve altyapıyı kurmak, kaldırmak, bakım ve onarım yapmak gibi amaçlarla kamu ve özel mülkiyet alanlarının altından, üstünden ve üzerinden geçmeleri için tanınan hakları,

2. Geçiş hakkı ücreti: İşletmecinin, geçiş hakkı karşılığında geçiş hakkı sağlayıcısına ödeyeceği ücreti,

3. Geçiş hakkı ücret tarifesi: Ek-1’de yer alan Geçiş Hakkı Ücret Tarifesi Üst Sınırları Tablosunda belirtilen yerlerde, geçiş hakkını kullanacak işletmecilerden talep edilen ücretlerin üst sınırlarını gösteren fiyat tarifesini,

4. Geçiş hakkı sağlayıcısı (GHS): Geçiş hakkına konu olan kamuya ait ya da kamunun ortak kullanımında olan taşınmazlar da dahil olmak üzere taşınmazın sahipleri ve/veya taşınmaz üzerindeki hak sahiplerini, ğ) İşletmeci: Yetkilendirme çerçevesinde elektronik haberleşme hizmeti sunan ve/veya elektronik haberleşme şebekesi sağlayan ve altyapısını işleten şirketi,

……

ifade eder.”

Denilmektedir.

Anılan Yönetmeliğin “Başvuru ve değerlendirme” başlıklı 6’ncı maddesinde, işletmecilerin geçiş hakkı kullanımı için Bakanlığa başvurmaları gerektiği belirtilmiştir. Başvurusu kabul edilen işletmecilerin, kamuya ait yerlerden geçiş hakkını kullanabilmesi hususunu düzenleyen aynı maddenin (b) bendinde “Hazinenin özel mülkiyetindeki veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazlar ile mülkiyeti veya tasarrufu belediyelere ve kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar ile 25.2.1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında kalan yerlerde geçiş hakkını kullanacak işletmeci, ilgili GHS’ye Ek-2’de yer alan belgeler ve Bakanlıktan alınan kullanım onayı ile birlikte başvuruda bulunur. GHS kendisine yapılan geçiş hakkı talebi başvurularını mevzuat çerçevesinde en geç altmış gün içerisinde sonuçlandırır ve sonucunu işletmeciye bildirir. Geçiş hakkı talebinin reddedilmesi durumunda yapılan bildirimde red gerekçeleri açıkça belirtilir.” denilmektedir.

Aynı Yönetmeliğin “İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinin (ç) bendinde geçiş hakkının kullanılmasının öncelikle tarafların anlaşmasına bağlı olduğu; “Geçiş hakkına ilişkin anlaşma” başlıklı 8’inci maddesinin 1’inci bendinde işletmeci ile GHS’nin geçiş hakkına ilişkin olarak serbestçe anlaşma yapabileceği; 6’ncı bendinde geçiş hakkına ait ücretlerin ödeme şeklinin geçiş hakkına ilişkin anlaşmada yer alacağı; “Geçiş hakkı ücretleri” başlıklı 9'uncu maddesinde, geçiş hakkı kullanımında gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine ait mülkiyet alanları dışında kalan yerler için GHS tarafından, geçiş hakkını kullanan işletmeciden talep edilen geçiş hakkı ücretinin, Geçiş Hakkı Ücret Tarifesinde belirtilen fiyatları aşamayacağı ve ilk yıldan sonraki geçiş hakkı ücretlerinin bir önceki yıl geçiş hakkı ücretine en fazla Türkiye İstatistik Kurumunca yayımlanan Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) oranında artırım yapılması suretiyle tespit edileceği; “Mevcut geçiş hakları” başlıklı geçici 1’inci maddesinde de, bu Yönetmelik kapsamında yer alan ve bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce sahip olunan geçiş hakları ve imzalanmış olan anlaşmaların herhangi bir sebeple sona ermediği sürece aynı şartlarda uygulanmaya devam olunacağı hüküm altına alınmıştır.

Yönetmelik hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, Belediyeye ait taşınmazlar üzerinden elektronik haberleşme hizmetini sunmak isteyen işletmeciler Bakanlıktan onay aldıktan sonra geçiş hakkı için Belediyeye başvuruda bulunacaktır. Başvurusu kabul edilen işletmeci Belediye ile anlaşma yaparak hizmet sunumu yapabilecektir.

Yapılan incelemede, söz konusu İşletmeci ile, ilgili mevzuatın yürürlüğe girdiği 01.01.2014 yılından 2023 yılının Aralık ayına kadar herhangi bir geçiş hakkı sözleşmesi imzalanmadığı; yerinde denetimin gerçekleştirildiği 13.12 2023 itibarıyla sözleşmenin henüz akdedildiği; anılan sözleşme eki EK-1 de ilgili işletme için yalnızca 2019-2023 yılları arasını kapsayacak şekilde ve 69.557,77TL tutarında bir geçiş hakkı ücreti borcu hesaplandığı; 25307 sicil nolu bu işletme için 05.12.2023 tarihli borç hesap kartında gecikme faizi ve zamlarıyla beraber 2017 yılı itibarıyla 904.478,03 TL’ lik sözleşmesine dayalı olmayan belediye alacağı göründüğü tespit edilmiştir.

Ayrıca, sözleşme eki “Geçiş Hakkı Ücret Tablosu” nun incelenmesinden de, Yönetmelikin yürürlüğe girdiği 2014 yılı için il belediyelerinin tasarrufundaki yerler için belirlenen metre başı geçiş hakkı ücreti 0,70TL sınırı varken iken; işletmecinin borçlandırıldığı 2019-2023 yılları arası 5 yıllık dönem için sırasıyla 0,42TL/mt; 0,45TL/mt; 0,55TL/mt; 1,00TL/mt ve 3,00TL/mt gibi çok düşük tutarlar üzerinden ve Yönetmelikteki “ilk yıldan sonraki geçiş hakkı ücretlerinin bir önceki yıl geçiş hakkı ücretine en fazla Türkiye İstatistik

Kurumunca yayımlanan Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) oranında artırım yapılması suretiyle tespit edileceği” şeklindeki prensipten yararlanmadan sözleşme akdedildiği görülmüştür.

Söz konusu İşletmeci ile Belediye arasında akdedilen geçiş hakkı sözleşmesinin “Sözleşmede değişiklik ve ek sözleşme” başlıklı 15’inci maddesinin ilk fıkrasında tarafların işbu sözleşmede değişikliğe gidilmesini zorunlu kılan ve mevzuat değişikliği ya da bir Resmi Kurum düzenlemesi ya da kararından kaynaklanan nedenlerle sözleşmede değişiklikler yapabilecekleri; ikinci fıkrasında da ilk fıkradaki amaçlar ya da bunun dışındaki başka amaçlarla ek sözleşme yapabilecekleri düzenlenmiştir.

Mevcut sözleşme bu haliyle Belediye aleyhine olabilecek hükümler içermektedir.

Belediye tarafından verilen cevapta; 05.02.2024 tarihinde Bilgi Teknolojileri Kurumuna yazı yazıldığı, ancak halen cevap gelmediği, Bakanlıktan gelen yazının sonucuna göre ya da hizmet alımı yapılması durumunda ortaya çıkacak metraj bilgisine istinaden sözleşmede değişiklik ve ek sözleşme yapılması yoluna gidileceği, herhangi bir anlaşma sağlanamaması durumunda konunun yargıya intikal ettirileceği belirtilmiştir.

Belediye tarafından gönderilen cevap değerlendirildiğinde; Belediye aleyhine hükümler içeren sözleşmede değişiklik yapılacağı ya da konunun yargıya intikal ettirileceği anlaşılmaktadır.

Sonuç olarak, mali tabloların doğruluğu bakımından, sözleşmesine dayalı olmayan 904.478,03 TL’lik alacak tutarının kayıt ortamında düzeltilmesinin ardından; Belediyenin söz konusu işletmeciden alacaklarıyla ilgili olarak, mezkur sözleşmedeki “Sözleşmede değişiklik ve ek sözleşme” başlıklı hükümden yararlanılarak, öncelikle Bakanlığına başvurularak edinilecek metrajlar ve sonrasında yıllar itibarıyla uygulanması gereken ÜFE artışları dikkate alınarak bulunacak gerçekçi rakamlar üzerinden Belediye alacağının karşılıklı olarak yeniden belirlenmesi yoluna gidilmesi ve sözleşmesinde ödeme öngörülmeyen 2014-2018 yılları için de fuzuli işgal durumundan hareketle, kamu alacağının takibine başlanması gerekmektedir.