5216 Sayılı Kanun’un 23/j maddesi uyarınca İZSU tarafından İzmir Büyükşehir Belediyesine aktarılması gereken gelirlere ilişkin yapılan hatalı hesaplamanın 2016 yılında fark edilerek düzeltilmesine ve 2016 yılı ve sonrasında mevzuata uygun işlem yapılmasına rağmen, geçmişte yapılan hatalı kayıtların düzeltilmediği ve bu sebeple İZSU’nun Büyükşehir Belediyesine karşı halihazırda 102.460.150,23 TL borçlu göründüğü anlaşılmaktadır.

5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun “Büyükşehir Belediyesi’nin Gelirleri” başlıklı 23’üncü maddesinin (j) bendinde; “Bağlı kuruluşların kesin hesaplarındaki gelirleri ile giderleri arasında oluşan fazlalık sonucu aktarılacak gelirler” hükmü yer almaktadır. Söz konusu hüküm gereği Büyükşehir Belediyesi’nin bağlı kuruluşu olan İZSU’nun her yıl bütçe kesin hesabında ortaya çıktığı takdirde bütçe uygulama sonuçları hesabının fazlalığını yani bütçe gelirleri ile bütçe giderleri arasındaki bütçe geliri lehine oluşan fazlalığı, İzmir Büyükşehir Belediyesine aktarması gerekmektedir. Ancak İZSU tarafından 800 ve 830 hesap kodlarında yer alan bütçe geliri ve bütçe gideri hesapları kullanılması gerekirken 600 ve 630 hesap kodlarında yer alan gelir gider hesapları kullanılarak aslında gelir ve gider arasında fazlalık oluşmamasına rağmen Büyükşehir Belediyesine borçlanılarak muhasebe kaydı yapılmıştır. Muhasebe kayıtlarına istinaden zaman zaman ödemeler yapılmış zaman zaman karşılıklı mahsuplaşma yoluna gidilmiştir.

Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünce, bu konuda görüş isteyen Su ve Kanalizasyon İdaresine konu ile ilgili tereddütlerin giderilmesi için 2010 yılında yazılan B.07.0.MGM.020/640/01 sayılı cevabi yazıda; söz konusu mevzuat hükmü uygulanırken bütçe kesin hesabının kriter alınacağı; “Bilindiği üzere, 5216 sayılı Büyükşehir Kanunu’nun 23 üncü maddesinin (j) bendinde, “Bağlı Kuruluşların kesin hesaplarındaki gelirleri ile giderleri arasında oluşan fazlalık sonucu aktarılacak gelirler”. hükmü yer almaktadır. Söz konusu hükümden 570-Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabı’nda alacak kayıtlı bulunan tutarın aktarılamayacağı, kesin hesapta bütçe uygulama sonuçları hesabının fazlalığının yani bütçe gelirleri ile bütçe giderleri arasında bütçe geliri lehine oluşan fazlalığın aktarılması gerektiği anlaşılmaktadır.” denilmek suretiyle, açıkça belirtilmiştir.

Bahsi geçen hatalı uygulamanın temel sebebi 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 5018 sayılı Kanun’dan önce yürürlüğe girmesinden kaynaklanmıştır. Bu hatalı uygulamalar belirli bir süre ülke genelinde su ve kanalizasyon idareleri tarafından yapılmış ve

zamanla Sayıştay denetimleri ve ilgili kurumların görüş, öneri yazıları ile düzeltilerek ülke genelinde yeknesaklık sağlanmıştır. Bu düzeltme işlemlerine paralel olarak İZSU idaresi de hatalı uygulamadan vazgeçerek sonraki yıllarda bütçe gelir ve gider hesaplarını ve aradaki farkı hesaplamaya dahil etmiştir. Ancak her ne kadar yapılan hatalı uygulama geleceğe yönelik düzeltilmişse de geçmişe yönelik düzeltme kaydının yapılmadığı görülmüştür.

Geçmiş yıllara ilişkin daha önce hesaplanan ve kayıtlara alınan 397.645.630,78 TL’nin aslında herhangi bir dayanağı olmamasına rağmen idarenin borcuymuş gibi İZSU tarafından ödenmesi Belediyece talep edilmiştir. Kurum tarafından da bu borç zaman zaman alacaklara mahsup edilmiş veya nakit olarak ödemeler yapılmıştır. 2021 yılı içerisinde İdare tarafından Büyükşehir Belediyesine ödenen 17.500.000,00 TL’nin dayanağı bulunmamaktadır. Yapılan mahsuplaşmalar ve ödemeler neticesinde 2021 yılı sonunda İZSU’nun 102.460.150,23 TL borçlu olduğu görünmektedir.

Yukarıda belirtilen sebeplerle İZSU ve BŞB’nin iki farklı bütçeye ve gelir gider kalemine sahip kuruluşlar olduğu göz önüne alındığında ödenen veya mahsup edilen bu rakamlar kamu zararına yol açabilecektir. Yine İZSU’nun ödeme dengesini sekteye uğratacak ve kurum maliyetlerinin artmasına sebebiyet verecektir. Belirtilen sebeplerle dayanağı olmayan 102.460.150,23 TL’lik borcun silinmesi ve hatalı uygulamanın sonlandırılması gerekmektedir.