5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7’nci maddesinin (f) bendine göre; “... karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek... ” İdarenin görev, yetki ve sorumlulukları arasındadır.

Ayrıca mezkûr Kanun’un 26’ncı maddesine göre İdare kendine ait büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşların %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın Belediye Meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletmesini devredebilir.

Bu bağlamda, Büyükşehir Belediye Meclisi 16.01.2014 tarih ve 207 sayılı Meclis Kararı ile İstanbul genelinde bulunan ve Büyükşehir Belediyesinin hüküm ve tasarrufunda bulunan alanlardaki otopark işletmeciliği yetkisinin, 5 yıl süre ile ve brüt gelirden %25+KDV payının ödenmesi şartıyla, İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan İSPARK AŞ’ye verilmesi ve işletilmesi 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 26’ncı maddesi uyarınca uygun görülmüştür.

Ayrıca, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Meclisin görev ve yetkileri” başlıklı 18’inci maddesinin (f) bendinde “Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek.” hükmü ile 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun “Ücrete tabi işler” başlıklı 97’nci maddesinde de “Belediyeler bu Kanunda harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkilidir.” hükmü tesis edilmiştir.

Bu itibarla, otoparklara ilişkin ücret tarifesi Büyükşehir Belediye Meclisince belirlenmekte ve İSPARK AŞ belirlenen tarife üzerinden otopark ücretlerini tahsil edip brüt gelirin %25+KDV’sini Büyükşehir Belediyesine göndermektedir. Ancak yapılan incelemelerde otoparklara ilişkin uygulanan ücret tarifelerinde mevzuata aykırı olarak ücretsiz kullanım hakkı tanınan kimselerin olduğu tespit edilmiş olup bu durum İSPARK AŞ’nin tahsilatlarının azalmasına neden olmakta böylece İdarenin gelir kaybına neden olmaktadır.

4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 1’inci maddesinin birinci fıkrasında; “Genel bütçeye dâhil daireler ile katma bütçeli idareler, bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan fonlar, kefalet sandıkları, sosyal güvenlik kuruluşları, genel ve katma bütçelerin transfer tertiplerinden yardım alan kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile müesseseleri, il özel idareleri ve belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmeler, özel bütçeli kuruluşlar, özelleştirme işlemleri tamamlanıncaya kadar, 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Kanuna tâbi kuruluşlar ve özel

hukuk hükümlerine tâbi, kamunun çoğunluk hissesine sahip olduğu kuruluşlar, kamu banka ve kuruluşları ile bunlara bağlı iş yerleri ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmaz.” hükmü ile mezkûr maddenin altıncı fıkrasında; “Bakanlar Kurulu birinci fıkra hükmünden muaf tutulacak kişi veya kurumları tespit etmeye yetkilidir.” hükmü yer almaktadır.

Bu bağlamda 4736 sayılı Kanun’da belediyeler tarafından üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmayacağı (Bakanlar Kurulunca muaf tutulan kişi veya kurumlar hariç) açıkça ifade edilmiştir.

İdarenin 2018 yılı ücret tarifesinde mevzuata aykırı düzenlemelere yer verilmiş olup son seçim dönemi milletvekillerinin 1 aracı, İBB sınırları dâhilindeki muhtarların 1 aracı, İBB meclis üyeleri ve ilçe meclis üyelerinin ise 3 araca kadar İSPARK AŞ’ye bildirmeleri ve sistemine kaydettirmek koşulu ile otoparklardan ücretsiz yararlanabilecekleri belirtilmiştir. İSPARK AŞ’den elde edilen bilgiler doğrultusunda; 01.01.2018-31.12.2018 tarih aralığında milletvekilleri, muhtarlar ve İBB ile ilçe meclis üyeleri tarafından ücretsiz otopark kullanımına ilişkin 269.005 işlemin yapıldığı ve toplam 2.446.884,83 TL gelirden mahrum kalındığı anlaşılmıştır.

Tablo 15:Ücretsiz Kullanımlar (Meclis Üyeleri, Milletvekilleri ve Muhtarlar)

Diğer yandan, Büyükşehir Belediye Meclis tarafından belirlenen 2018 yılı ücret tarifesinde ayrıca, “Başbakanlık Basın Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü (BYEGM) tarafından verilen hologramlı sarı basın kartı sahipleri, adlarına kayıtlı hususi (yük nakli için ve ticari olmayan) araçlarını İSPARK AŞ’ye bildirmeleri ve kaydettirmeleri veya görev nedeniyle kullandıkları araçları için sarı basın kimlik kartlarını görevli personele ibraz etmeleri koşuluyla yol kenarı otoparklardan günde 3 saat, katlı ve açık otoparklardan günde 8 saat ücretsiz yararlanırlar. Ücretsiz kullanım süresinin aşılması durumunda süre aşımından kaynaklanan otopark ücretleri normal tarife üzerinden araç kullanıcısı ve/veya ruhsat sahibinden tahsil edilecektir.” düzenlemesi yapılmıştır.

Bu düzenleme 4736 sayılı Kanun’un 1’inci maddesinin beşinci fıkrasında yer alan “Belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmeler, toplu taşıma hizmetlerinde öğrenci ve basın kimlik kartı sahiplerine indirim uygulamaya yetkilidirler.” hükmüne istinaden yapılmış olmasına karşın basın kartı sahiplerine uygulanacak indirim sadece toplu taşıma hizmetlerini kapsadığından otoparklardan belirli bir süre de olsa ücretsiz yararlanmayı kapsamamaktadır. İSPARK AŞ’den elde edilen bilgiler doğrultusunda; 01.01.2018- 31.12.2018 tarih aralığında basın kartı sahiplerine ait otomobiller tarafından ücretsiz otopark kullanımına ilişkin 78.646 işlemin yapıldığı ve toplam 548.543,66 TL’lik gelirden mahrum kalındığı anlaşılmıştır.

Tablo 16:Basın Kart Sahiplerine İlişkin İşlem Özeti

Son olarak, söz konusu ücret tarifesinde İstanbul’da görevli muhtelif kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan kişilerin görevleri nedeniyle kullandıkları araçların (resmi ve/veya

makam aracı dışında) ücretsiz olacağına yönelik düzenleme de mevcuttur. Ancak bu hususa ilişkin araçların görev nedeni ile mi yoksa şahsi gerekçeler ile mi kullanıldığına ilişkin herhangi bir kontrol mekanizmasının bulunmadığı anlaşılmıştır.

Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından ücrete tabi işler için belirlenen tarifede 4736 sayılı Kanun’a aykırı olarak belirli kişilere otoparkların ücretsiz kullandırılması (Kanun ve Bakanlar Kurulunca muaf tutulanlar hariç) uygulaması mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.

Bulgu konusuna 2017 yılı Sayıştay Denetim Raporunda yer verilmiş ancak söz konusu mevzuata aykırı uygulama, 2018 yılında da devam etmiştir.

Yukarıda belirtilen hatalı uygulamanın mevzuatına uygun olarak düzeltilmesi İdarenin yararına olacaktır.

Kamu idaresi cevabında; “2019 yılı ücret tarifesi fiyat teklifimizde Sayıştay bulgusundaki düzeltmelerin yapılması için Belediye Meclisine gerekli havalesi sağlanmıştır.” denilmektedir.

Sonuç olarak kamu idaresi bulgu bünyesindeki hususlara ilişkin gerekli çalışmaların yapılacağını belirtmiş olup bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.