Manisa Büyükşehir Belediyesinin 2018 yılı mali tablolar ve eki belgelerin incelenmesinde; uygulama projesi yapılarak anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale edilebilecek olan “Köprülü Kavşak Yapım İşleri”nin ön/kesin projeler üzerinden birim fiyat teklif alınarak ihale edildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesi göre; Kesin proje belli bir yapının onaylanmış ön projesine göre; mümkün olan arazi ve zemin araştırmaları yapılmış olan, yapı elemanlarının ölçülendirilip boyutlandırıldığı, inşaat sistem ve gereçleri ile teknik özelliklerinin belirtildiği proje olarak tanımlanmıştır. Uygulama projesi ise belli bir yapının onaylanmış kesin projesine göre yapının her türlü ayrıntısının belirtildiği proje olarak ifade edilmiştir.

Aynı Kanun’un “İdarenin Uyması Gereken Diğer Kurallar” başlıklı 62’nci maddesinin ilk fıkrasının (c) bendinde; Uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunludur. Ancak, doğal afetler nedeniyle uygulama projesi yapılması için yeterli süre bulunmayan yapım işlerinde ön veya kesin proje üzerinden, her türlü onarım işleri ile işin yapımı sırasında belli aşamalarda arazi ve zemin etütleri gerekmesi veya uygulamada imar ve güzergâh değişikliklerinin muhtemel olması nedenleriyle ihaleden önce uygulama projesi yapılamayan, bina işleri hariç, yapım işlerinde ise kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir. Bu işlerin uygulama projesi yapılabilen kısımlar için anahtar teslimi götürü bedel, uygulama projesi yapılamayan kısımlarda ise her bir kalem iş için birim fiyat teklif almak suretiyle ihale yapılabileceği ifade edilmiştir.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık Maliyetin Hesaplanmasına Esas Miktarların Tespiti” başlıklı 9’uncu maddesinde; Yaklaşık maliyet hesabına esas miktarların tespiti için öncelikle, arazi ve zemin etüdünün yapılması; uygulama projesi üzerinden anahtar teslimi götürü bedel teklif almak suretiyle ihale edilecek işlerde arazi ve zemin etüt çalışmalarının; ön ve/veya kesin proje üzerinden birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilecek işlerde ise, mümkün olan arazi ve zemin etüt çalışmalarının yapılmış olması zorunludur.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, yapım işlerinde esas olan ihaleye çıkılmadan önce yapının bütün ayrıntılarının gösterildiği uygulama projelerinin

hazırlanması, arazi ve zemin etüdünün yapılmasıdır. Uygulama projesi hazırlanan yapım işlerinin ise, anahtar teslim götürü bedel teklifi alınarak ihale edilmesi zorunludur. Bir yapım işinin Kanun’ da sayılan sebeplerden ötürü uygulama projesi yapılamayan kısımlarının, ancak karma sözleşmeler marifetiyle teklif alınarak ihale edilebileceği açıklanmıştır.

Yapılan incelemede, aşağıdaki tabloda da detayı verilen işlere ait sözleşmelerin ekinde (ihale dokümanını oluşturan belgeler) ön/kesin projelerin yer aldığı; sözleşmelerin türü ise, birim fiyat sözleşme olarak belirlendiği görülmüştür. Bununla birlikte Ahmetli, Alaşehir, Salihli ve Turgutlu etapları Köprülü kavşak yapım işlerine ait “Teklif Türünün Belirlenmesine İlişkin Form” da ihalelere birim fiyat bedel üzerinden çıkılma gerekçesi olarak; projelerde yer alan yarma ve dolgu miktarlarının aplikasyon ve yapım esnasında farklılık gösterebileceği, (yani zemin hakkındaki gerekli etütlerin yapılması ve bilgi edinilmesinden sonra hazırlanan projenin uygulanabilmesi için inşaat sahasında değişikliklerin olması) yer altı hatlarının değişikliği, işin büyüklüğü, iş kalemlerinde oluşabilecek miktar değişikliği ve projelendirme aşamasında öngörülmeyen durumların bertaraf edilmesi gibi nedenlere dayandırılmıştır.

4734 sayılı Kanun’un temel amaçlarından birisi de, idarelerin tam ve sağlıklı hazırlanan dokümanlar ile ihaleye çıkması, isteklilerin ihale dokümanını ve eki projeleri ilan süresi içerisinde incelemesi, ihale süreci içerisinde teklif alınmadan önce eksik ve hataların giderilmesi, eksiklik ve hatalar giderildikten sonra teklif alınmasıdır. Bu husus, Kanun’un “İhale Dokümanında Değişiklik veya Açıklama Yapılması” başlıklı 29’uncu maddesinde, ilân yapıldıktan sonra ihale dokümanında değişiklik yapılmamasının esas olduğu belirtilerek vurgulanmış ve değişiklik yapılması zorunlu olursa nasıl yapılacağı kurallara bağlanmıştır.

Tablo 17: Köprülü Kavşak Yapım İşlerine Ait Liste

Yasal düzenlemeleriyle işin yapımını veya teklifini dolayısıyla sözleşme bedelini

etkileyebilecek eksik ve hataların ihale aşamasında, yani teklif alınmadan önce çözülmesi hedeflenmiştir. İhale sürecinde çözülmesi gereken sorunların sözleşme sürecine taşınması, sözleşmelerin uygulanması aşamasında daha büyük sorunlarla karşılaşılmasına neden olacaktır.

Ön/kesin proje üzerinden ihaleye çıkılması, ihale dokümanı ve tekliflerin hazırlanması için yeterli süre ayrılmaması, ihale dokümanı kapsamında isteklilere verilen projelerde sözleşme imzalandıktan sonra değişikliklerin yapılması, idarelerce proje ve teknik şartnamelerin sağlıklı hazırlanmaması gibi durumlar; isteklilerin, bazı iş kalemleri için birim fiyat tekliflerinin yüksek belirlemesine neden olabilecektir. Bu gibi durumlara mahal verilmemesi için ihale dokümanlarının Kanun’da belirtilen hükümlere uygun olarak hazırlanması gerekmektedir.

Sözleşme aşamasında ve uygulamada sorunlarla karşılaşılmaması için İhale sürecine hazırlıkların tam ve sağlıklı yapılması ve uygulama projelerinin hazırlanıp, anahtar teslim götürü bedel teklif alınarak ihaleye çıkılması uygun olacaktır.

Kamu idaresi cevabında; Özetle, “Teklif birim fiyat sözleşme üzerinden ihale edilen Köprülü Kavşak Yapım İşlerinin proje sınırları içerisindeki alanlarında, alt yapı hatlarının deplase edilmesi işlemleri gerçekleştirilmiştir. İş mahallinde; farklılıkların, eksikliklerin ve yer değişikliklerinin olması gibi çeşitli nedenlerden dolayı deplase işlemlerinde belirsizlikler de söz konusu olmuştur. Bu belirsizlikler uygulama projesi olan betonarme sistemlerinde değişikliğe yol açabilmekte ve uygulama projesi olan kısımlarda metrajlar değişiklik gösterebilmektedir. Bu nedenlerden dolayı normal koşullarda anahtar teslim götürü bedel olması gereken bahse konu işler, daha sonradan oluşabilecek metraj değişiklikleri ve bahsi geçen diğer nedenler de göz önüne alındığında teklif birim fiyat olarak gerçekleştirilmesi durumu söz konusu olmuştur. Bulgudaki önerileriniz ve tespitleriniz doğrultusunda, uygulama projelerinin hazırlanıp, anahtar teslim götürü bedel teklif alınması ile ihale edilmesi uygulanmasına özen gösterilecektir.” Denilmektedir.

Sonuç olarak Kurum tarafından bulgumuzda tespit ettiğimiz hususların nedenleri açıklanmış ve önerilerimiz doğrultusunda çalışmalara başlanılacağı belirtilmiştir. Sözleşme aşamasında ve uygulamada yukarıda bahsi geçen sorunlarla karşılaşılmaması için İhale sürecine hazırlıkların tam ve sağlıklı yapılması ve uygulama projelerinin hazırlanıp, anahtar teslim götürü bedel teklif alınarak ihaleye çıkılması uygun olacaktır. Ön/kesin proje üzerinden ihaleye çıkılması, ihale dokümanının ve tekliflerinin hazırlanması için yeterli süre ayrılmaması, ihale dokümanı kapsamında isteklilere verilen projelerde sözleşme imzalandıktan sonra

değişikliklerin yapılması, idarelerce projelerin ve teknik şartnamelerin sağlıklı hazırlanmaması gibi durumlar; isteklilerin, bazı iş kalemleri için birim fiyat tekliflerinin yüksek belirlemesi riskine neden olabilecektir. Bu gibi durumlara mahal verilmemesi ve kamu menfaatinin korunması için ihale dokümanlarının Kanun’da belirtilen hükümlere uygun olarak tam ve sağlıklı hazırlanması gerekmektedir.