Belediye tarafından devredilen toplu ulaşım hizmetlerinin işletilmesi işinin kapsamındaki yer üstü düzenleri ve taşıtlar gibi maddi duran varlıkların, 256 Hizmet İmtiyaz Varlıkları Hesabında izlenmediği görülmüştür.

07.05.2014 tarih ve 28993 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Hizmet İmtiyaz Sözleşmeleri” başlıklı 32 no.lu Devlet Muhasebesi Standardı’nın “Amaç” bölümünde;

“1. Bu standardın amacı; imtiyaz veren bir kamu kurum veya kuruluşunun taraf olduğu hizmet imtiyaz sözleşmelerinin muhasebeleştirilme ilke ve esaslarını belirlemektir.” hükmü,

Standardın “Tanımlar” bölümünde;

“6. Aşağıdaki terimler, bu standartta belirtilen anlamları ile kullanılmaktadır: (…)

Hizmet İmtiyaz Sözleşmesi: İmtiyaz veren ile işletmeci arasındaki; 1) İşletmecinin, belirlenmiş bir süre için imtiyaz veren adına kamu hizmetlerini sağlamak amacıyla hizmet imtiyaz varlığını kullandığı (…) bağlayıcı sözleşmedir. (…)

Hizmet İmtiyaz Varlığı: Hizmet imtiyaz sözleşmesinde yer alan kamu hizmetlerini sağlamak amacıyla kullanılan bir varlıktır ve bu varlık; (…) 2) İmtiyaz verenin hâlihazırda mevcut olan bir varlığını veya mevcut olan bir varlığına yapılan iyileştirmeyi, ifade eder. (…)” hükmü yer almaktadır.

Mezkûr düzenlemenin “Hizmet İmtiyaz Varlığının Ölçülmesi ve Muhasebeleştirilmesi” bölümünde;

“7. İşletmecinin temin ettiği bir varlık ve imtiyaz verenin mevcut varlığında yapılan iyileştirme, aşağıdaki koşulların birlikte sağlanması durumunda imtiyaz veren tarafından hizmet imtiyaz varlığı olarak muhasebeleştirilir:

1) İmtiyaz veren; işletmecinin bu varlıkla hangi hizmetleri, kime ve hangi fiyatla sunmak zorunda olduğunu kontrol ediyor veya düzenliyorsa, (…)” ifadesi,

“Yükümlülüklerin Ölçülmesi ve Muhasebeleştirilmesi” bölümünde ise;

“12. İmtiyaz veren, bir hizmet imtiyaz varlığını kaydettiği zaman karşılığında yükümlülük kaydını da yapar. İmtiyaz verenin mevcut bir varlığının bir hizmet imtiyaz varlığı olarak yeniden sınıflandırıldığı durumlarda ise işletmeci tarafından yerine getirilen ek yükümlülükler haricinde yükümlülük muhasebeleştirilmez. (…)” ifadesi yer almaktadır.

Anılan hükümler uyarınca kamu hizmeti mahiyetindeki toplu ulaşım hizmetlerinin, Malatya Büyükşehir Belediyesi tarafından bağlı ortağı olduğu Şirkete kar veya zararı ait olacak şekilde işletilmek üzere devredilmesinin hizmet imtiyaz sözleşmesi kapsamında olduğu değerlendirilmektedir. Dolayısıyla hizmet imtiyaz sözleşmesine konu edilen Belediye varlıkları da hizmet imtiyaz varlığını ifade etmektedir. Son olarak da işletmecinin bu varlıklarla sunduğu hizmetlerin fiyat ve esasları, Belediye bünyesinde kurulan Ulaşım Koordinasyon Merkezi tarafından belirlendiğinden hizmet imtiyaz varlığının muhasebeleştirilmesi gerekmektedir. Bu muhasebe işleminin ise; imtiyaz veren Belediyenin mevcut bir varlığının, bir hizmet imtiyaz varlığı olarak sınıflandırılması kapsamında yapılmasından dolayı herhangi bir yükümlülük kaydı içermemesi gerekmektedir.

Bu itibarla her ne kadar 5393 sayılı Kanun’un “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinde öngörülen Danıştay görüşü ve Bakanlık kararı olmasa da yukarıda belirtilen esaslar ile işleticiye devredilen maddi duran varlıkların, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 256 Hizmet İmtiyaz Varlıkları Hesabına ilişkin “Hesabın niteliği” başlıklı 200’üncü maddesi ile “Hesabın işleyişi” başlıklı 201’inci maddesi uyarınca 256 no.lu hesapta izlenmesi gerekmektedir.

Yapılan denetimde; toplu ulaşım hizmetinin işletilmesine ilişkin sözleşmeye istinaden birtakım yapı ve tesisler ile trambüs ve otobüslerin, Şirkete devredildiği görülmüştür. Ancak İdare tarafından anılan maddi duran varlıkların halen ilgisine göre 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı, 252 Binalar Hesabı ile 254 Taşıtlar Hesabında izlendiği; sınıflandırma kapsamında 256 Hizmet İmtiyaz Varlıkları Hesabında izlenmediği tespit edilmiştir. Bu durum, örnekleme yapmak gerekirse; 12 adet trambüs ile 55 adet otobüsün, hizmet imtiyazı kapsamında işleticinin tasarrufuna bırakılması bilgisine mali tablolar aracılığıyla ulaşılamamasına neden olmaktadır.

Bu itibarla mali tabloların doğru ve güvenilir bilgi sunmasını teminen hesap planında öngörülen sınıflandırma kapsamında söz konusu varlıkların muhasebe işlemlerinin yapılmaması sonucunda 2019 yılı Bilançosunda 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı, 252 Binalar Hesabı, 254 Taşıtlar Hesabı ve 256 Hizmet İmtiyaz Varlıkları Hesabı itibarıyla hataya neden olunmuştur.