Belediye tarafından kiraya verilen taşınmazlarla ilgili peşin tahsil edilen kira bedellerinin doğrudan tahsil yılına ilişkin gelir ve faaliyet sonucu hesapları ile muhasebe kayıtlarına alındığı görülmüştür.

Mahalli idareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 380 Gelecek aylara ait gelirler hesabını açıklayan “Hesabın niteliği” başlıklı 286’ncı maddesinde;

“(1) Bu hesap, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak, gelecek aylara ait olan peşin tahsil edilmiş gelirlerin izlenmesi için kullanılır.”

480 Gelecek yıllara ait gelirler hesabını açıklayan “Hesabın niteliği” başlıklı 335’inci maddesinde de;

“(1) Bu hesap, dönem içinde tahsil edilen ancak, gelecek yılların faaliyet hesaplarına dâhil edilecek olan gelirlerin izlenmesi için kullanılır.”

denilmekte, 287,288, 336 ve 337’nci maddelerinde de bu hesaplara ilişkin işlemler ile bu hesapların işleyişi açıklanmaktadır.

Anılan mevzuat hükümleri gereği, içinde bulunulan dönemde veya daha önceki dönemde tahsil edilen ancak takip eden aylara ait olan gelirlerin izlenmesi için 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı, yılı içinde peşinen tahsil olunan ancak, takip eden yıllara ilişkin gelirlerin izlenmesi için de 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabı kullanılması gerekmektedir.

Bu suretle, peşin tahsil edilen gelirlerin, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 5’inci maddesinde yer alan “dönemsellik” ilkesi gereği, ilgili oldukları dönemin faaliyet geliri olarak mali tablolarda yer alması sağlanmış olacaktır. Dönem ayırıcı nitelikteki Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı ile Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabının kullanılmaması, peşin tahsil edilen gelirlerin yalnızca tahsil olundukları yılın gelirleri ve faaliyet sonuçlarına yansıtılmasına, ancak ilgili oldukları dönemin gelirleri ve faaliyet sonuçları ile alakalandırılamamasına, dolayısıyla söz konusu dönemlerin faaliyet sonuçlarının mali tablolarda hatalı bilgi sunmasına neden olacaktır.

Belediye taşınmazlarının kiralanmasına ilişkin muhasebe kayıtlarının incelenmesi sonucunda peşin tahsil edilmiş olan taşınmaz kira gelirleri bulunduğu, bu gelirlerin 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler ve 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabında takip edilmediği, doğrudan tahsil yılına ilişkin faaliyet geliri olarak muhasebe hesaplarına yansıtıldığı tespit edilmiştir.

2016, 2017, 2018 ve 2019 yıllarında peşin tahsil edilmiş olan kira bedelleri tahsil yılından sonraki yılların da geliri olup, muhasebenin “dönemsellik” ilkesi gereği 2019 yılı sonunda bunlardan 2020 yılına ilişkin olanların gelecek aylara ait gelirler kapsamında, 2020 yılından sonraki yıllara ait olanların ise gelecek yıllara ait gelirler kapsamında muhasebe kayıtlarında yer alması gerekirdi. Muhasebe kayıtlarında bu ayrımı yapabilmek de yukarıda açıklanan dönem ayırıcı hesaplar aracılığıyla mümkün olabilecekti.

Aynı zamanda 2019 yılı öncesinde peşin tahsil edilen, ancak tahsil olunduğu yılın faaliyet gelirleri olarak kaydedildiğinden 2019 yılına yansımayan kira bedellerinin de, yukarıda bahsedilen hesaplar aracılığı ile 2019 yılına ilişkin faaliyet gelirleri olarak muhasebe kayıtlarına alınması, 2019 yılında tahsil olunmuş olmakla birlikte 2020 yılı ve sonraki yılların geliri olan peşin tahsilatların da 2019 yılı geliri olarak kaydedilmemesi, bu şekilde 2019 yılında olumsuz olarak gerçekleşen faaliyet sonucunun da bu işlemlere göre şekillenmesi beklenirdi.

Bu bilgiler ışığında, peşin tahsil olunan kira bedelleri ile ilgili olarak, 2019 yılı sonunda muhasebe kayıtlarından şu tespitlere ulaşılmaktadır:

1. 2019 ya da daha önceki yıllarda peşin tahsil olunmuş olmakla birlikte, 2020 yılına ilişkin kira bedelleri, gelecek aylara ait gelirler kapsamında olduğundan 114.500,00 TL tutarla 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabında yer alması gerekirken bu kayıt oluşturulmamıştır.

2. 2019 ya da daha önceki yıllarda peşin tahsil olunmuş olmakla birlikte, 2020 yılından sonraki yıllara ilişkin kira bedelleri, gelecek yıllara ait gelirler kapsamında olduğundan 152.950,00 TL tutarla 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabında yer alması gerekirken bu kayıt oluşturulmamıştır.

   
   

3. 2019 yılında peşin tahsil olunmuş olmakla birlikte, 2020 ve sonraki yıllara ilişkin kira bedelleri 2019 yılı geliri olarak kaydolunduğundan 2019 yılı faaliyet geliri 17.300,00 TL tutarında fazladır.

4. 2019 yılından önce peşin tahsil olunmuş ve o yılların geliri olarak muhasebe kayıtlarına alınmış olmakla birlikte 2019 yılına ilişkin olan kira bedellerinin 2019 yılı geliri olması gerektiğinden 2019 yılı faaliyet geliri 145.502,30 TL tutarında eksiktir.

5. 3 ve 4 numaralı tespitler ışığında 2019 yılı faaliyet geliri net 145.502,30 - 17.300,00= 128.202,30 TL tutarında eksiktir. 2019 yılı faaliyet sonucu olumsuz olarak gerçekleşen belediyenin 2019 yılına ilişkin gelirleri bu kadar eksik göründüğünden olumsuz faaliyet sonucu bu tutar kadar fazla çıkmıştır.

6. 2018 yılında peşin tahsil olunmuş olmakla birlikte 2019 yılına ilişkin olan kira bedellerinin tamamı 2018 yılının faaliyet geliri olarak kaydolunduğundan, belediyenin 2018 yılında faaliyet geliri 43.694,45 TL tutarında fazla; 2018 yılına ilişkin olmakla birlikte 2016 yılında peşin tahsil olunduğundan 2016 yılının geliri olarak kaydedilen ve 2018 yılı gelirleri arasında yer almayan 115.631,40 TL tutarında eksik, sonuç olarak 2018 yılı faaliyet geliri net 115.631,40 - 43.694,45 = 71.936,95 TL tutarında eksik gerçekleşmiştir. Bu nedenle Belediyenin 2018 yılına ilişkin olumsuz faaliyet sonucu, 2019 yılı kayıtlarında 580 Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabının (n-1) alt hesap kodunda 71.936,95 TL tutarında fazla görünmektedir.

7. 2017 yılına ilişkin olmakla birlikte 2016 yılında peşin tahsil olunduğundan 2016 yılının geliri olarak kaydedilen ve 2017 yılı gelirleri arasında yer almayan 115.631,40 TL nedeniyle Belediyenin 2017 yılı faaliyet gelirleri bu tutar kadar eksik gerçekleşmiştir. Bu nedenle Belediyenin 2017 yılına ilişkin olumsuz faaliyet sonucu, 2019 yılı kayıtlarında 580 Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabının (n-2) alt hesap kodunda 115.631,40 TL tutarında fazla görünmektedir.

8. 2016 yılında peşin tahsil olunmuş olmakla birlikte, 2017 ve sonraki yıllara ilişkin kira bedelleri 2016 yılı geliri olarak kaydolunduğundan 2016 yılı faaliyet geliri 583.220,65 TL tutarında fazla gerçekleşmiştir. Bu nedenle Belediyenin 2016 yılına ilişkin olumsuz faaliyet sonucu, 2019 yılı kayıtlarında 580 Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabının (n-3) alt hesap kodunda 583.220,65 TL tutarında eksik görünmektedir.

9. 6, 7 ve 8 numaralı tespitler ışığında 2019 yılı kayıtlarında 580 Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabı net 395.652,30 TL tutarında eksik görünmektedir.

Açıklanan nedenlerle İnebolu Belediyesinin 2019 yılı Bilançosunda 114.500,00 TL bakiyesi olması gereken 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı ve 152.950,00 TL bakiyesi olması gereken 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabı yer almamaktadır ve 591 Dönem Olumsuz Faaliyet Sonucu Hesabında 128.202,30 TL fazlası, 580 Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabında 395.652,30 TL eksiği ile hataya neden olunmuştur. Aynı nedenlerle İnebolu Belediyesinin 2019 yılı Faaliyet Sonuçları Tablosunda gösterilen dönem olumsuz faaliyet sonucu 128.202,30 TL fazladır.