Süreklilik arz eden ihtiyaçlar 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerine aykırı şekilde avans vermek suretiyle karşılanmış, ayrıca avans işlemlerinde 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu hükümlerine uyulmamıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 2’nci maddesinde kanun kapsamındaki idarelerin mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalelerinin bu kanun hükümlerine göre yürütüleceği düzenlenmiştir. 4734 sayılı Kanunda ihale ve alım usulleri; açık ihale, belli istekliler arasında ihale, pazarlık usulü ve doğrudan temin yöntemi olarak belirlenmiştir. Kanunun 5’inci maddesinde ise; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” düzenlemesine yer verilmiştir. Kanunun ilgili diğer maddelerinde rekabetin sağlanması, ihtiyaçların uygun şartlarda ve zamanda karşılanması ile ihtiyaçların

karşılanmasında en ekonomik yöntemlerin kullanılması için, ihale komisyonu kurma, yaklaşık maliyet belirleme, isteklilerde belli şartlar arama gibi zorunluluklar getirilmiştir. Doğrudan temin yöntemi kullanılarak gerçekleştirilecek alımlarda ise piyasa fiyat araştırması yapma zorunluluğu getirilmiştir. 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunun “Denetim, muayene ve kabul işlemleri” başlıklı 11’inci maddesinde ise; “Teslim edilen mal, hizmet, yapım veya yapılan işin muayene ve kabul işlemleri, idarelerce kurulacak en az üç kişilik muayene ve kabul komisyonları tarafından yapılır. Mal veya yapılan iş yüklenici tarafından idareye teslim edilmedikçe muayene ve kabul işlemleri yapılamaz.” düzenlemesine yer verilerek yapılacak alımların muayene ve kabul işlemlerine tabi olduğu düzenlenmiştir.

5018 sayılı Kanunun 35’inci maddesinin birinci ve dördüncü fıkrasında aşağıdaki düzenlemelere yer verilmiştir.

“Ön ödeme Madde 35- (Değişik birinci fıkra: 22/12/2005-5436/10 md.) Harcama yetkilisinin uygun görmesi ve karşılığı ödeneğin saklı tutulması kaydıyla, ilgili kanunlarda öngörülen haller ile gerçekleştirme işlemlerinin tamamlanması beklenilemeyecek ivedi veya zorunlu giderler için avans vermek veya kredi açmak suretiyle ön ödeme yapılabilir. Verilecek avansın üst sınırları merkezî yönetim bütçe kanununda gösterilir.

…

Her mutemet ön ödemelerden harcadığı tutara ilişkin kanıtlayıcı belgeleri, ilgili kanunlarında belirtilmemiş olması halinde avanslarda bir ay, kredilerde üç ay içinde muhasebe yetkilisine vermek ve artan tutarı iade etmekle yükümlüdür. Süresi içerisinde mahsup edilmeyen avanslar hakkında 21.7.1953 tarihli ve 6183 sayılı Kanun hükümleri uygulanır.”

Yukarda yer verilen mevzuat hükümleri çerçevesinde idarelerin ihtiyaçlarını 4734 sayılı Kanunda yer verilen ihale ve alım yöntemlerini kullanarak karşılanması zorunludur. Avans vermek suretiyle ihtiyaçların karşılanması sadece ilgili kanunlarda öngörülen haller ile gerçekleştirme işlemlerinin tamamlanması beklenilemeyecek ivedi veya zorunlu giderler için mümkündür. Ancak belediye tarafından gerçekleştirilen birçok alımda 4734 sayılı Kanunda belirtilen ihale ve alım usulleri kullanılmadan, avans vermek suretiyle ihtiyaçların karşılanması yoluna gidilerek avans işlemi mutat alımlar gibi kullanılmıştır. Avans vermek suretiyle gerçekleştirilen işlemlerde 4734 sayılı Kanunda belirtilen alımlarla ilgili hükümlere uyulmamıştır. 2018 yılında; “Tüketime Yönelik Mal ve Malzeme Alımları, Mamul Mal Alım, Bakım ve Onarım Giderleri, Temsil ve Tanıtma Giderleri Avansı” adı altında yapılan 988 adet alım 4734 sayılı Kanun hükümlerine uyulmaksızın avans vermek suretiyle karşılanmıştır. Örneğin Protokol Evi ve Kent Ormanı Kahvaltı Salonu iktisadi işletmelerinin ihtiyaçlarının tamamı 4734 sayılı Kanunda belirtilen ihale ve alım usulleri kullanılmadan avans vermek

suretiyle gerçekleştirilmiştir.

Protokol Evi ve Kent Ormanı Kahvaltı Salonuna ait avans vermek suretiyle karşılanan ihtiyaçlara ilişkin belgeler incelendiğinde; alımların gerçekleştirme işlemlerinin tamamlanması beklenilmeyecek ivedilikte olmadığı, yapılan alımların süreklilik arz ettiği ve bu alımların 4734 sayılı Kanun kapsamında karşılanması gerektiği, alımların piyasa fiyat araştırması yapılmadan sürekli aynı satıcılardan yapıldığı, bazı alımların mesai saati dışında gece yapıldığı, muayene ve kabul işlemlerinin yapılmadığı, avans taleplerinde ihtiyacın ivediliğinden bahsedilmesine rağmen avansın uzun süre verilen personelin uhdesinde kaldığı ve avans verme işlemi ile alım işlemlerinin gerçekleştirilmesi arasında ihale veya doğrudan alım yapmak için yeterli süre bulunmasına rağmen alımların avans vermek suretiyle yapıldığı, bazı alımlarda bir aylık avans kapama süresinin geçmesine rağmen avans kapama işlemlerinin yapılmadığı anlaşılmaktadır.

Kamu idaresi cevabında; "İhtiyaçların temininde 4734 sayılı Kamu İhale Kanununda yer verilen ihale ve alım yöntemlerine uyulması konusunda tüm birimlere yazı yazılmıştır. Ayrıca, İç Kontrol Sisteminin oluşturulması süreci başlatılarak hataların en aza indirilmesi amaçlanmıştır." denilmektedir.

Sonuç olarak Avans vermek suretiyle gerçekleştirilen alımların bulgudan belirtilen mevzuat hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesi gerekmektedir.