18.05.2018 tarih ve 7141 sayılı Kanun ile kurulan Trabzon Üniversitesinde, idarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, malî bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem, süreç ile iç denetimi kapsayan mali ve diğer kontroller bütünü olan bir iç kontrol sisteminin bulunmadığı görülmüştür.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “İç kontrolün amacı” başlıklı 56’ncı maddesinde; iç kontrolün amacının, kamu gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yönetilmesini, kamu idarelerinin kanunlara ve diğer düzenlemelere uygun olarak faaliyet göstermesini, her türlü malî karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun önlenmesini, karar oluşturmak ve izlemek için düzenli, zamanında ve güvenilir rapor ve bilgi edinilmesini, varlıkların kötüye kullanılması ve israfını önlemek ve kayıplara karşı korunmasını sağlamak olduğu ifade edilmektedir.

Kanun’un “Kontrolün yapısı ve işleyişi” başlıklı 57’nci maddesinde; kamu idarelerinin mali yönetim ve kontrol sistemlerinin; harcama birimleri, muhasebe ve mali hizmetler ile ön malî kontrol ve iç denetimden oluştuğu, yeterli ve etkili bir kontrol sisteminin oluşturulabilmesi için; mesleki değerlere ve dürüst yönetim anlayışına sahip olunması, malî yetki ve sorumlulukların bilgili ve yeterli yöneticilerle personele verilmesi, belirlenmiş standartlara uyulmasının sağlanması, mevzuata aykırı faaliyetlerin önlenmesi ve kapsamlı bir yönetim anlayışı ile uygun bir çalışma ortamının ve saydamlığın sağlanması bakımından ilgili idarelerin üst yöneticileri ile diğer yöneticileri tarafından görev, yetki ve sorumluluklar göz önünde bulundurulmak suretiyle gerekli önlemlerin alınması gerektiği belirtilmiştir.

Aynı Kanun’un “Mali hizmetler birimi” başlıklı 60’ıncı maddesinde kamu idarelerinde mali hizmetler birimi tarafından yürütülecek olan görevler sayılmış olup, iç kontrol sisteminin kurulması, standartlarının uygulanması ve geliştirilmesi konularında çalışmalar yapma görevi bu birime verilmiştir.

İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar’ın “İç kontrolün temel ilkeleri” başlıklı 6’ncı maddesinde; iç kontrol faaliyetlerinin idarenin yönetim sorumluluğu çerçevesinde yürütüleceği, iç kontrol faaliyet ve düzenlemelerinde öncelikle riskli alanların dikkate alınacağı, iç kontrole ilişkin sorumluluğun, işlem sürecinde yer alan bütün görevlileri kapsadığı, iç kontrolün mali ve mali olmayan tüm işlemleri kapsadığı, iç kontrol sisteminin yılda en az bir kez değerlendirileceği ve alınması gereken önlemlerin belirleneceği, iç kontrol düzenleme ve uygulamalarında mevzuata uygunluk, saydamlık, hesap verebilirlik ve ekonomiklik, etkinlik, etkililik gibi iyi malî yönetim ilkeleri esas alınacağı iç kontrolün temel ilkleri olarak sayılmıştır.

Usul ve Esaslar’ın “İç kontrolün unsurları ve genel koşulları” başlıklı 7’nci maddesinde; idarenin yöneticileri ve çalışanlarının iç kontrole olumlu bir bakış sağlaması, etik değerlere ve dürüst bir yönetim anlayışına sahip olmasının esas olduğu, performans esaslı yönetim anlayışı çerçevesinde görev, yetki ve sorumlulukların uzmanlığa önem verilerek bilgili ve yeterli kişilere verilmesi ve personelin performansının değerlendirilmesinin sağlanması gerektiği, idarenin organizasyon yapısı ile personelin görev, yetki ve sorumlulukları açık bir şekilde belirleneceği ifade edilmiştir. Risk değerlendirmesinin, mevcut koşullarda meydana gelen değişiklikler dikkate alınarak gerçekleştirilen ve süreklilik arz eden bir faaliyet olduğu, idarenin, stratejik planında ve performans programında belirlenen amaç ve hedeflerine ulaşmak için iç ve dış nedenlerden kaynaklanan riskleri değerlendirmesi gerektiği belirtilmiştir. Önleyici, tespit edici ve düzeltici her türlü kontrol faaliyetinin belirlenmesi ve uygulanması

gerektiği vurgulanmıştır. İdarenin ihtiyaç duyacağı her türlü bilginin uygun bir şekilde kaydedilmesi, tasnif edilmesi ve ilgililerin iç kontrol ile diğer sorumluluklarını yerine getirebilecekleri bir şekilde ve sürede iletilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır. Ayrıca iç kontrol sistem ve faaliyetlerinin sürekli izlenmesi, gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Usul Esaslar’ın “İç kontrole ilişkin yetki ve sorumluluklar” başlıklı 8’inci maddesinde; üst yöneticilerin, iç kontrol sisteminin kurulması ve gözetilmesinden, harcama yetkilileri ise görev ve yetki alanları çerçevesinde, idari ve malî karar ve işlemlere ilişkin olarak iç kontrolün işleyişinden sorumlu olduğu, idarelerin malî hizmetler biriminin, iç kontrol sisteminin kurulması, standartlarının uygulanması ve geliştirilmesi konularında çalışmalar yapması gerektiği belirtilmiştir.

Üniversite tarafından, kurumun yönetimi ve personeli tarafından hayata geçirilen, belirlenmiş hedeflere ulaşmasında ve misyonunu gerçekleştirmesinde makul bir güvence sağlamak üzere tasarlanmış ve kurumun genelini etkileyen bütünleşmiş bir iç kontrol sistemi kurulamasına ilişkin çalışmalara en kısa süre içerisinde başlanılacağı ifade edilmiştir.

Mevzuat hükümleri değerlendirildiğinde, uluslararası standartlara uygun bir iç kontrol tanımı yapılmakta ve mali yönetim ve harcama öncesi kontrol süreçleri ile iç denetime ilişkin standart ve yöntemler belirlenmiştir. Kamu idarelerinde yeterli ve etkin bir kontrol sistemi oluşturulması amacıyla aranacak kriterler ile üst yöneticileri ile diğer yöneticiler tarafından alınması gereken önlemlere ilişkin esaslar belirtilmiş; ayrıca, kontrol sisteminde rol alan görevlilerin yeterli mesleki bilgiye sahip olmalarını sağlamak üzere eğitime tâbi tutulmaları esası getirilmiştir. Harcama öncesi kontrol, kurulan yeni kamu iç mali kontrol sisteminin en önemli unsurlarından birisini oluşturmaktadır.

Diğer taraftan, Trabzon Üniversitesi’nde iç denetçi kadrolarının belirlenmediği ve iç denetçi atamasının yapılmadığı belirlenmiştir.

İç denetim, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 55’inci maddesinde iç kontrol sisteminin bir unsuru olarak düzenlenmiştir. Adı geçen Kanun’un 63’üncü maddesinin ikinci fıkrasında ise iç denetimin, iç denetçiler tarafından yapılacağı ve kamu idarelerinin yapısı ve personel sayısı dikkate alınarak İç denetim Koordinasyon Kurulunun uygun görüşü üzerine, doğrudan üst yöneticiye bağlı iç denetim birim başkanlıklarının kurulabileceği düzenlenmiştir.

Üniversite tarafından, iç denetim birimi oluşturulması amacıyla gerekli kadroların temini hususunda iç denetçi kadro ihdası için sürecin devam etmekte olduğu ifade edilmiştir.

Açıklanan nedenlerle, 5018 sayılı Kanunun gereği olarak iç kontrol sisteminin ve iç denetim biriminin oluşturulmasına yönelik olarak;

• Üst yöneticinin gözetiminde mali hizmetler birimi tarafından iç kontrol sisteminin kurulmasına ilişkin etik değerler ve dürüstlük, misyon, organizasyon yapısı ve görevler, personelin yeterliliği ve performansı, yetki devri, planlama ve programlama, risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi, kontrol stratejileri ve yöntemleri, prosedürlerin belirlenmesi ve belgelendirilmesi, görevler ayrılığı, hiyerarşik kontroller, faaliyetlerin sürekliliği, bilgi sistemleri kontrolleri, bilgi ve iletişim, raporlama, kayıt ve dosyalama sistemi, hata, usulsüzlük ve yolsuzlukların bildirilmesi, iç kontrolün değerlendirilmesi standartları için gerekli olan genel şartların sağlanması, uygulanması ve geliştirilmesi konularında çalışmalar yapılması gerektiği,

• Mevzuatın öngördüğü biçimde iç denetim birimi oluşturulması amacıyla gerekli kadroların oluşturularak iç denetçi atamalarının bir an önce yapılmasının uygun olacağı,

değerlendirilmektedir.