İdare tarafından taşınmaz varlıkların muhasebe kayıtlarına esas teşkil edecek olan taşınmaz icmal cetvellerinin hazırlanmadığı ve İdarenin kullanımında veya yönetiminde olan taşınmazların kaydedildiği “Sınırlı Aynî Haklar ile Kişisel Haklar ve Tahsis Formu” ile bilançodaki kayıtların örtüşmediği görülmüştür.

Taşınmazların yönetimi 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 44, 45, 47 ve 60’ıncı maddelerinde düzenlenmiş olup bu Kanun kapsamında olan kurum ve kuruluşların mülkiyetinde, yönetiminde ve kullanımında bulunan taşınmazların kaydına ve icmallerinin düzenlenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere bu Kanun’un 44, 45 ve 60'ıncı maddelerine dayanılarak Hazine ve Maliye Bakanlığınca düzenlenen “Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik” 13.09.2006 tarih ve 2006/10970 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulmuştur.

Anılan Yönetmelik’in uygulamasına yönelik tespitler aşağıda yer almaktadır.

A- Taşınmaz İcmal Cetvellerinin Düzenlenmemesi

Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre hazırlanması gereken taşınmaz icmal cetvellerinin hazırlanmadığı tespit edilmiştir.

Kamu idarelerinin taşınmaz kayıt ve kontrol işlemleriyle görevli birimlerince hazırlanan taşınmaz kayıt formlarının, taşınmaz icmal cetvelleri hazırlanmak üzere mali hizmetler birimine gönderileceği, mali hizmetler birimince de bu formların konsolide edilerek Yönetmeliğin ekinde (Ek 7) bulunan örneğe uygun şekilde taşınmaz icmal cetvellerinin oluşturulacağı ifade edilmiştir. İcmal cetvellerinde, kayıt planında belirtilen unsurların her biri için bir satır

ayrılacağı ve bu taşınmazlara ilişkin adet, yüzölçümü ve değer toplamları belirtileceği düzenlenmiştir.

İdarenin, taşınmaz kayıt ve kontrol işlemleriyle görevli birimi olan Emlak ve İstimlak Daire Başkanlığı tarafından Yönetmeliğin ekinde yer alan taşınmaz kayıt formlarının düzenlendiği ancak bu formlar esas alınarak düzenlenmesi gereken taşınmaz icmal cetvellerinin 2020 yılı itibariyle hazırlanmadığı tespit edilmiştir. Her ne kadar icmal cetvelleri kamu idaresi tarafından 2021 yılı içerisinde düzenlenmiş olsa da düzenlenen bu icmal cetvellerinden, 2020 yılı bilançosunda yer alan ilgili maddi duran varlık hesap grubunun doğruluğunu ve tamlığını teyit edecek güvence sağlanamamıştır.

Mali tablolardan olan Bilançoya yansıyan muhasebe kayıtlarında anılan bu formların konsolide edildiği icmal cetvellerinin esas alınacağı göz önünde bulundurulduğunda 2020 yılı Bilançosu, Maddi Duran Varlıklar Hesap grubu altında yer alan 250 Arazi ve Arsalar Hesabı, 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı ve 252 Binalar Hesabı itibariyle gerçek durumu yansıtması ve doğru bilgi sunması yönünde güvence vermemektedir.

B- Tahsisli Kullanılan Taşınmazların Bilançodaki Değeri ile Taşınmaz Kayıt Formlarındaki Değerin Uyuşmaması

Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmeliğin “Kayıt şekli” başlıklı 7’nci maddesinde tapu kütüğünde üçüncü kişiler adına tescilli veya diğer kamu idarelerinin yönetiminde olmakla birlikte irtifak hakkı tesisi, tahsis, kiralama, kullanma izni verilmesi gibi yollarla kullanım hakkı kendilerine verilen taşınmazların kaydının Yönetmeliğin eki olan Ek 6’daki “Sınırlı Aynî Haklar ile Kişisel Haklar ve Tahsis Formu”nda yer alan bilgileri içerecek şekilde kayıtlarının tutulacağı ifade edilmiştir.

Yönetmeliğin “Kayıt ve kontrol işlemleri” başlıklı 5’inci maddesinde taşınmazların rayiç değerinin; maliki kamu idaresince, başka bir kamu idaresinin yönetiminde veya kullanımında olanların ise bu idarelerce tespit edileceği ifade edilmiştir.

İdareye diğer mahalli idareler ve Hazine tarafından tahsis edilen 58 adet taşınmaz Yönetmelik hükümleri doğrultusunda “Sınırlı Aynî Haklar ile Kişisel Haklar ve Tahsis Formuna” kaydedilmiş olup formdaki taşınmazların kayıtlı değeri 128.289.710,73 TL’dir. Kurumun 31.12.2020 tarihli bilançosunun incelenmesi neticesinde ise Maddi Duran Varlıklar Hesap Grubu içerisinde kuruma tahsis edilen taşınmazların kayıtlı değerinin 141.593.096,76 TL olduğu görülmüştür.

“Sınırlı Aynî Haklar ile Kişisel Haklar ve Tahsis Formuna” kaydedilen taşınmazların, bilançonun ilgili hesaplarında izlenen tahsisli taşınmazlarla kayıtlı değerinin aynı olması beklenirken, tahsisli kullanılan taşınmazların bilançodaki değeri, taşınmaz kayıt formundaki değerinden 13.303.386,03 TL fazladır.

Şunu belirtmek gerekir ki; Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik, genel hizmet alanları niteliğinde olan; meydanların, parklar ve yeşil alanların, mesire yerlerinin, rekreasyon alanlarının, otoparkların, pazar yerlerinin, mezarlıkların ve umuma ait binaların iz bedeli üzerinden; Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği ise sayılan bu yerlerin ve bu yerlere yapılan değer arttırıcı nitelikteki harcamaların maliyet bedeli, maliyet bedeli belirlenemiyorsa rayiç değer üzerinden muhasebede izlenmesini öngörmüştür. Bu iki Yönetmelik’in, genel hizmet alanları için, farklı değerler üzerinden kayıtlarda izlenmesini öngörmesi sebebiyle, taşınmaz kayıt formları ile bilançonun ilgili maddi duran varlık hesaplarındaki kayıtların eşit olması doğal olarak mümkün değildir. Yönetmelikler arasındaki açıklanan bu farklılık sebebiyle, bilançonun ilgili maddi duran varlık hesaplarındaki değerlerin, taşınmaz icmal cetvellerindeki değerlerden fazla olması normal bir durumdur.

Ancak İdarenin “Sınırlı Aynî Haklar ile Kişisel Haklar ve Tahsis Formuna” kaydettiği taşınmazların incelenmesi neticesinde genel hizmet alanı niteliğinde olan taşınmazların iz bedeli üzerinden taşınmaz kayıt formuna kaydedilmesi gerekirken bu nitelikteki taşınmazların da rayiç değerler üzerinden kayıtlara alındığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla tahsisli kullanılan taşınmazların kayıt formundaki toplam değerinin bilançodaki değeriyle örtüşmesi beklenirken bu kayıtlar arasında uyumsuzluk bulunmaktadır.

Bu itibarla anılan tahsisli taşınmaz kayıt formu ile bilançodaki bu tutarsızlık sebebiyle 2020 yılı Bilançosu 25 Maddi Duran Varlıklar Hesap Grubunda yer alan tahsisli kullanılan taşınmazlar itibariyle doğru ve güvenilir bilgi sunmamaktadır.