Kurum gelir hesaplarının incelenmesi sonucunda; meydan, bulvar, cadde ve otobüs duraklarında yer alan bazı alanlar ile belediye otobüslerinin ilan, reklam ve benzeri amaçlarla kiraya verildiği, ihaleyi kazanan şirketler tarafından sözleşme hükümlerine aykırı davranılmasına rağmen Kurum tarafından gerekli işlemlerin yapılmadığı tespit edilmiştir.

Kurum tarafından yetki alanında yer alan mahallerde “billboard”, “Vitrin”, “Megalight”, “CLP” ve benzeri kent mobilyalarının yapılması ve işletilmesi için çeşitli tarihlerde ihaleler yapılmış ve söz konusu ünitelerin yapımı ve işletilmesi işi belli bir bedel karşılığında şirketlere tevdi edilmiştir. Yukarıda bahsedilen kapsamda olup 2020 yılında yürürlüğünü sürdüren 9 adet ihale dosyası üzerinden yapılan incelemelerde, ihaleleri kazanan bazı firmaların sözleşmenin asli unsurlarından bir kısmına riayet etmedikleri, buna rağmen Kurum tarafından ilgili mevzuat veya sözleşmede belirtilen, sözleşmelerin feshedilmesi dahil ilgili yaptırımların uygulanmadığı görülmüştür.

Yapılan incelemelerde;

• 22.03.2007 tarih ve 267/1213 sayılı Encümen Kararı ile ihale edilen “Kent Mobilyalarının Kiraya Verilmesi” işine ilişkin sözleşmenin 4’üncü maddesinde, yüklenicinin aylık brüt reklam gelirinin %25’inin o ay için ödediği kira bedelini aşması durumunda aradaki farkın belediyeye ödeneceği,

  Otobüs Durağı Yaptırılıp 10 (on) yıl Süre ile İşletilmesi” işine ilişkin sözleşmenin 9’uncu maddesinde, yüklenicinin aylık brüt reklam gelirinin

  %25’inin o ay için ödediği kira bedelini aşması durumunda aradaki farkın belediyeye ödeneceği, 18’inci maddesinde ise yüklenici firma tarafından reklam ajanslarına veya reklam verenlere söz konusu alanlara ait reklamlarla ilgili kestiği faturaların bir fotokopisinin belediyeye ibraz edileceği,

• 18.10.2012 tarih ve 2025/4525 sayılı Encümen Kararı ile ihale edilen “600 adet Kapalı Otobüs Durağı Yapılarak 10 Yıl Süre ile İşletilmesi” işine ilişkin sözleşmenin 9’uncu maddesinde yüklenicinin aylık brüt reklam gelirinin

  %27’sinin o ay için ödediği kira bedelini aşması durumunda aradaki farkın belediyeye ödeneceği, 18’nci maddesinde ise yüklenici firma tarafından reklam ajanslarına veya reklam verenlere söz konusu alanlara ait reklamlarla ilgili kestiği faturaların bir fotokopisinin belediyeye ibraz edileceği,

• 03.01.2013 tarih ve 27/17 Encümen Kararı ile ihale edilen “8 Kalem Kent Mobilyasının 10 yıl süreyle kiraya verilmesi” işine ilişkin sözleşmenin 3’üncü maddesinde, yüklenicinin aylık net fatura bedelinin %25’inin o ay için ödediği kira bedelini aşması durumunda aradaki farkın belediyeye ödeneceği, 10’uncu maddesinde ise yüklenici firma tarafından reklam ajanslarına veya reklam verenlere söz konusu alanlara ait reklamlarla ilgili kestiği faturaların bir fotokopisinin belediyeye ibraz edileceği,

• 08.12.2011 tarih ve 1654/4716 sayılı Encümen Kararı ile ihale edilen “128 Üst Geçit, 58 Adet Köprü-Alt Geçit Alınlıklarının Reklam Alanı Olarak Kiraya Verilmesi” işine ilişkin sözleşmenin 9’uncu maddesinde, yüklenicinin fatura bedelinin %25’inin o ay için ödediği kira bedelini aşması durumunda aradaki farkın belediyeye ödeneceği, 30’uncu maddesinde yüklenicinin yükümlülüklerini şartname ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi üzerine Belediyenin en az 15 gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen aykırılığın giderilmemesi halinde idarenin konuyu mahkemeye götüreceği, 36’ncı maddesinde ise yüklenicinin sözleşme ve eklerinde yazılı yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde fesih hükümlerinin işletileceği,

Otobüsün Dış ve İç Yüzeylerinin Reklam Alanı Olarak Kullanılmasının Kiraya Verilmesi” işine ilişkin Sözleşmenin 13’üncü maddesinde, yüklenicinin fatura bedelinin %30’unun o ay için ödediği kira bedelini aşması durumunda aradaki farkın belediyeye ödeneceği, 16’ncı maddesinde yüklenicinin sözleşme ve eklerinde yazılı yükümlülüklerini yerine getirmemesinin sözleşmenin fesih nedenlerinden olacağı, 19'uncu maddesinde ise yüklenicinin yükümlülüklerini sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi üzerine Belediyenin en az 15 gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen aykırılığın giderilmemesi halinde idarenin konuyu mahkemeye götüreceği

Hükümleri düzenlenmiştir.

Görüldüğü üzere, yukarıda detayları belirtilen tüm ihalelerde yüklenici tarafından ödenecek bedel iki unsura bağlanmıştır. Bunlardan ilki ihalede teklif edilen bedel, ikincisi ise yüklenici tarafından reklam veren kişilerden elde edilen gelirin belli bir oranının ihalede teklif edilen tutarla kıyaslanması sonucu hesaplanacak bedeldir. Dolayısıyla kiracının vereceği bedelin tam olarak hesaplanması ve kamu zararına sebebiyet verilmemesi için kiracı tarafından reklam verenlere kesilen fatura bedellerine ilişkin detaylı bilginin Kurumla paylaşılması, yapılacak hesaplamaya göre o aya ilişkin ödenecek bedelin tespit edilmesi gerekmektedir.

Ne var ki, yukarıda yazılı ihalelerin hiçbirisinde mezkûr bilgi paylaşımı düzgün bir şekilde yapılmamış, kiracılar tarafından dönem dönem bazı bilgiler paylaşılmışsa da tam, düzgün ve sürekli bir bilgi aktarımı olmamıştır. Dolayısıyla yükleniciler tarafından kullanılan hak karşılığında ödedikleri bedelin doğru hesaplandığını bilebilmek mümkün değildir.

Kira sözleşmesi, kiraya verenin bir şeyin kullanılmasını veya kullanmayla birlikte ondan yararlanılmasını kiracıya bırakmayı, kiracının da buna karşılık kararlaştırılan bedeli ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.

Kiracının kiralama karşılığında belirli bir bedel ödeme borcu kira sözleşmesindeki asli edim yükümlülüğü olup söz konusu bedelin sabit bir tutar olarak belirlenmesi ile belli şart ve hesaplamalara bağlanarak belirlenmesi arasında herhangi bir fark yoktur. Kiracı, kiralananın tesliminden sonra muaccel olan kira bedelini veya yan gideri ödeme borcunu ifa etmezse, kiraya veren kiracıya yazılı olarak bir süre verip, bu sürede de ifa etmeme durumunda sözleşmeyi feshedebilecektir.

Yukarıda da bahsedildiği gibi Kurum tarafından yapılan ihaleler sonucunda kiracı konumunda olanlar kiralamanın esas unsurlarından olan “bedel” konusunda hesaplama yapılması için gerekli ve zorunlu olan bilgi ve belgeleri Kuruma ibraz etmemekte ve bedelin tam olarak hesaplanmasını engellemektedirler. Sözleşmenin asli unsurlarına aykırı hareket eden kiracılara gerekli ihtarların yapılması, ihtar sonrası da gerekli düzelme olmaması durumunda sözleşmenin feshi cihetine gidilmesi gerekirken sadece ihalede teklif edilen bedelin tahsil edilerek sözleşmelerin yürürlüğünün sürdürülmesi doğru bir yaklaşım değildir. Söz konusu husus rekabet ortamında tekliflerini oluşturan diğer firmalara karşı haksız bir uygulamaya sebebiyet verdiği gibi Kurum menfaatleri açısından da ciddi bir risk unsuru taşımaktadır. Kamu İdaresi cevabında, kira borçları dolayısıyla şirketler aleyhine icra işlemlerinin başlatıldığı, ayrıca sözleşmelerin feshedilmesine yönelik çalışmaların devam ettiği bildirildiğinden bulgu konusu tespitin izlenmesine gelecek denetim dönemlerinde devam edilecektir.