Çankırı Karatekin Üniversitesi Döner sermaye İşletmesi 2020 yılı hesabının incelenmesi neticesinde;

“Yabancı Uyruklu Lisansüstü Öğrencilerinin Eğitim-Öğretim Faaliyetlerinde Eşgüdümü Sağlama Projesi” adı altında 24.09.2018 tarihinden beri bir döner sermaye projesi yürütüldüğü ve projeye dahil olan yabancı uyruklu öğrencilerinden kayıt olduğu lisansüstü programa (tezsiz, tezli ve doktora) göre kişi başı 1.500-5000 Amerikan Doları arasında değişen tutarlarda döner sermayenin ücret tahsil ettiği, toplanan ücretlerin döner sermaye ek ödemesi olarak projede görev alan kişilere ve idarecilere ücret ve katkı payı olarak ödendiği,

Söz konusu döner sermaye projesi kapsamında yapılan eğitim faaliyetlerinin, halihazırda üniversitenin akademik ve idari birimlerinin özel bütçe içerisinde öğrenciye mevzuat gereği ücretsiz bir şekilde sunulması gereken faaliyetler kapsamında olduğu,

Üniversiteye kayıt yaptıran yabancı uyruklu öğrencilerden kişi başı alınan yıllık öğrenci katkı payı ücreti tutarı ile döner sermaye projesi kapsamında alınan kişi başı ücret tutarı arasında üniversite özel bütçesi aleyhine bir orantısızlık bulunduğu,

tespit edilmiştir.

Söz konusu projeye ilişkin olarak yapılan inceleme ve değerlendirmeler başlıklar halinde aşağıdadır.

A-Döner Sermaye Kapsamında Yapılan Faaliyetlerin Halihazırda Üniversitenin Akademik ve İdari Birimlerinin Özel Bütçe İçerisinde Sunmakla Yükümlü Olduğu Faaliyetler Kapsamında Olması

Döner sermaye kapsamında yapılan faaliyetlerin halihazırda üniversitenin akademik ve idari birimlerinin özel bütçe kapsamında sunmakla yükümlü olduğu faaliyetler olduğu, yabancı uyruklu öğrencilerin döner sermayede sunulan bu tip faaliyetlerden zaten ücretsiz bir şekilde yararlanma hakları bulunduğu, değerlendirilmektedir.

Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde;

“(1) Bu Yönetmelikte geçen;…b) Döner Sermaye: Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine kanunlarla verilen asli ve sürekli kamu görevlerine bağlı olarak ortaya çıkan ve genel idare esaslarına göre yürütülmesi mümkün olmayan mal ve hizmet üretimine ilişkin faaliyetlerin sürdürülebilmesi için, kamu idaresine bağlı olarak kurulmuş işletmelere tahsis edilen sermayeyi,… ifade eder.”

denilmektedir.

Yukarıda yer alan mevzuat hükmünden de anlaşılacağı üzere kamu idarelerine kanunlar ile verilmiş kamu görevlerine ilişkin bir faaliyetin döner sermaye faaliyetleri kapsamında ele alınabilmesi için o faaliyetin genel idare esaslarına göre yürütülmesi mümkün olmayan bir nitelikte olması gerekmektedir.

24.09.2018 tarihinde kabul edilerek yürürlüğe sokulan “Yabancı Uyruklu Lisansüstü Öğrencilerinin Eğitim-Öğretim Faaliyetlerinde Eşgüdümü Sağlama Projesi” kapsamında döner sermaye işletmesince yürütülen faaliyetlere ilişkin üniversite tarafından denetim ekibimize gönderilen faaliyet bilgilendirme tablosu aşağıdadır.

‌Tablo 1: Proje Kapsamında Yapılan Faaliyetler Tablosu

Proje kapsamında ücretli yapılan döner sermaye faaliyetleri ile hali hazırda üniversitenin akademik ve idari birimlerinin eğitim-öğretim faaliyetleri kapsamında (özel bütçe imkanları ile) yabancı uyruklu öğrencilere sunmakla yükümlü olduğu faaliyetlerin karşılaştırılmasına ilişkin olarak yapılan değerlendirmeler aşağıdadır.

Çankırı Karatekin Üniversitesi Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’nin bulgu konumuz ile ilgili maddeleri aşağıdadır.

Yönetmelik'in “Tanımlar” başlıklı 4/e maddesinde danışmanların, enstitülerde kayıtlı öğrencilere ders ve tez dönemlerinde rehberlik etmekle görevli oldukları, 11’inci maddesinde, lisansüstü öğrencilerinin seminer dersi almasının ve bilimsel araştırma teknikleri ve araştırma ve yayın etiği konularında en az bir dersin verilmesinin zorunlu olduğu, 18’inci maddesinde tezsiz yüksek lisans programının amacının öğrenciye mesleki konuda bilgi kazandırmak ve mevcut bilginin uygulamada nasıl kullanılacağını göstermek olduğu, 26’ıncı maddesinde tezli yüksek lisans programının amacının, öğrencinin bir bilim/sanat alanında, belirli bir bilgi ve beceri birikimi edinmesine ek olarak, bilimsel/sanatsal araştırma yapmasını, bilgilere erişmesini, bilgiyi değerlendirme ve yorumlama yeteneği kazanmasını sağlamak olduğu, tezli yüksek lisans programlarında öğrencinin danışman ataması yapıldığı dönemden itibaren her yarıyıl uzmanlık alan dersine kayıt yaptırmak zorunda olduğu, 35’inci maddesinde doktora

programının amacının, öğrenciye bağımsız araştırma yapma, bilimsel olayları geniş ve derin bir bakış açısıyla irdeleyerek yorum yapma ve yeni sentezlere ulaşmak için gerekli adımları belirleme yeteneği kazandırmak olduğu, doktora programlarında öğrencinin danışman ataması yapıldığı dönemden itibaren her yarıyıl uzmanlık alan dersine kayıt yaptırmak zorunda olduğu, belirtilmektedir.

Üniversitede lisansüstü eğitim programlarının yürütüldüğü enstitülerinin resmi internet sitelerinin incelenmesi neticesinde; enstitüler bünyesinde açılan lisansüstü eğitim programlarında uygulanan derslerin içeriklerine ilişkin yapılan tespitler aşağıdaki gibidir.

Uzmanlık Alan Dersi;

“https://fbe.karatekin.edu.tr/yonergeler-5568-sayfasi.karatekin” adresli internet sitesinde Çankırı Karatekin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Uzmanlık Alan Dersinin Açılması Ve Uygulanmasına İlişkin Yönerge’nin “Tanım” başlıklı 2’inci maddesinde “Uzmanlık Alan Dersi, danışman öğretim üyesinin çalıştığı bilimsel alanda öğrencilerine bilgi, görgü ve deneyimlerini aktardığı, tez çalışmalarının bilimsel temellerinin oluşması ve yürütülmesi yanında öğrencilerin bilimsel etik, çalışma disiplini, bilimsel yöntemleri doğrulukla kullanabilme ve alanındaki güncel literatürü belirleyip izleyebilme ve değerlendirebilme öğretisini kapsayan teorik bir derstir.” denilmektedir.

Seminer Dersi;

“https://bbs.karatekin.edu.tr/dersDetay.aspx?drsK=81111011” adresli internet sitesinde seminer dersi ile ilgili olarak “Dersin Amacı: Verilen veya seçilen bir konuda literature araştırması yapabilecek şekilde yönlendirmek, onlara literature araştırmasıyla derlenen bilgileri sentezleyebilmek, literatür ışığında edinilen bulguları analiz edebilmek, yorumlayabilmek ve tartışabilme olanağı sunmaktır. Dersin içeriği: Bilimsel bir konuda bilimsel araştırma yöntemleri” şeklinde bilgiler bulunmaktadır.

Yüksek Lisans Tezi Dersi;

“https://bbs.karatekin.edu.tr/dersDetay.aspx?drsK=81111013” adresli internet sitesinde yüksek lisans tezi dersi ile ilgili olarak “Dersin Amacı: Öğrenciye çalıştığı bilimsel alanla ilgili belirli bir problemi tanımlamayı ve çözümü için gerekli bilgiye ulaşabilmeyi, bilgiyi yorumlayarak kullanabilmeyi öğretmek. Günümüz teknolojisine uygun uygulamalar yapabilmeyi sağlamaktır’ şeklinde bilgiler bulunmaktadır.

Bilimsel Araştırma Teknikleri ve Etik Dersi;

“https://bbs.karatekin.edu.tr/dersDetay.aspx?drsK=81111010” adresli internet sitesinde ders ile ilgili olarak “Dersin Amacı: Bilimsel araştırma yöntemlerini ve tekniklerini, Bilgiye ulaşma yollarını (ulusal ve uluslararası veri tabanlarını kullanma ve araştırma) ve verileri analiz etme becerilerini kazandırmak. Bilimsel araştırma sonuçlarını akademik yazım kurallarına göre düzenleme ve makale, tez, proje ve rapor hazırlama becerisini kazandırmak. Bilimsel bir araştırma sonucunu ve analizlerini sunabilme becerisi kazandırmak, Literatür kullanımı ve düzenlenmesi öğretmek. Bilimsel yayın etik kurallarını öğretmek.” şeklinde bilgiler bulunmaktadır.

Akademik Yazım Teknikleri ve Etik Dersi;

“https://bbs.karatekin.edu.tr/dersDetay.aspx?drsK=81101024” adresli internet sitesinde ders ile ilgili olarak “Dersin Amacı: Bilimsel çalışma esasları ve başlıca aşamalarının tanıtılması; bilimsel yazım şekli ve formatının tanıtılması; IMRAD formatının tanıtılması ve IMRAD bileşenlerinin anlatılması; editör ile iletişim sürecinin anlatılması; tez yazımının anlatılması; sözlü ve poster sunumunun anlatılması. Dersin İçeriği: Bilimsel çalışmada başlıca aşamalar ve temel ilkeler, IMRAD Formatı ve Bileşenleri Başlık, yazarların sıralanması ve kıssa özet yazımı, Girişin ve Materyal ve Yöntemlerin yazılması, Kaynak verme teknikleri, Sonuçların sunulması, Tablo ve şekillerin hazırlanması, Tartışma ve öneriler kısmının yazılması, Bilimsel bir makalenin sunulması, editoriyal süreç, yazışmalar, Tez yazımı, Derleme makale yazımı, Sempozyum ve konferanslarda sözlü sunum ve poster sunumu, Bilimsel etik ve intihal, araştırma ve yayın etiğinin temel ilkeleri, başlıca etik ihlalleri, Bilimsel etik ihlallerinin nedenleri, teknolojik gelişmelerin intihale etkisi, Ülkemizde ve dünyada intihalin önlenmesine yönelik yaptırımların Hukuki boyutu, eğitim boyutu, teknik boyutu,” şeklinde bilgiler bulunmaktadır.

Yukarıda ilgili kısmını verdiğimiz Üniversite Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği hükümlerinden ve enstitü internet sitesinde yer alan ders içerik bilgilerinden;

Enstitülerce yürütülen yüksek lisans programlarının amacının eğitim gören bir öğrencinin; mesleki konuda bilgi kazanması, mevcut bilginin uygulamada nasıl kullanılacağının öğretilmesi, bir bilim/sanat alanında, belirli bir bilgi ve beceri birikimi edinmesine ek olarak, bilimsel/sanatsal araştırma yapmasını, bilgilere erişmesini, bilgiyi değerlendirme ve yorumlama yeteneği kazanmasını, bağımsız araştırma yapma, bilimsel

olayları geniş ve derin bir bakış açısıyla irdeleyerek yorum yapma ve yeni sentezlere ulaşmak için gerekli adımları belirleme yeteneği kazandırılması olduğu,

Lisansüstü eğitim programlarında halihazırda uzmanlık alan dersi, seminer dersi, bilimsel araştırma teknikleri dersi, araştırma ve yayın etiği dersi, tez çalışması dersi, akademik yazım teknikleri dersi gibi zorunlu dersler bulunduğu, bu derslerin içeriklerinin döner sermaye kapsamında yürütülen akademik eğitim programlarının içerikleri ile aynı olduğu,

Öğrencilere ders ve tez dönemlerinde akademik anlamda rehberlik etmek üzere zaten üniversite tarafından danışman sıfatıyla alanında uzman öğretim üyelerinin görevlendirildiği, danışman öğretim üyelerinin yürüttüğü uzmanlık alan dersleri vasıtası ile öğrencilere zaten akademik bir oryantasyon hizmeti sunulması gerektiği,

Dolayısı ile döner sermaye kapsamında ücret ile sunulan yukarıdaki tabloda yer alan akademik eğitim faaliyetlerinin öğrencilere zaten öğrencilik hakkı kapsamında enstitüler tarafından ücretsiz bir şekilde sunulması gerektiği,

Üniversitenin akademik birimlerinin özel bütçe içerisinde sunmakla yükümlü olduğu hizmetlerin bu şekilde döner kapsamında ücretli bir şekilde sunulmaya çalışmasının, Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin tanımlar başlıklı 3’üncü maddesinde hüküm altına alınan döner sermaye işletmelerinin faaliyet alanı tanımına aykırı olduğu,

değerlendirilmektedir.

Döner sermaye kapsamında düzenlenen üniversite kültürü eğitimi, Türk kültürü tanıtım ve etkili iletişim yöntemleri ve vücut dili kurslarının içerikleri incelendiğinde ücretli bir şekilde verilen bu faaliyetlerin esasında Çankırı Karatekin Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı’nın görev alanına girdiği ve bu daire başkanlığı tarafından özel bütçe imkanları çerçevesinde yürütülmesi gereken hizmetler olduğu, değerlendirilmektedir.

Yükseköğretim Kurumları, Mediko-Sosyal Sağlık, Kültür ve Spor İşleri Dairesi Uygulama Yönetmeliği’nin kuruluş ve kapsam ana başlıklı 2’nci maddesinde “Mediko-Sosyal Kültür ve Spor İşleri Dairesi; Üniversitelerde…öğrencilerin sosyal, kültürel danışma ve rehberlik ile spor ihtiyaçlarını karşılayan bir hizmet birimi ve aynı zamanda eğitim-öğretimin desteklenmesi amacıyla bu alanda uygulama ve araştırmaların yapıldığı bir uygulama dairesidir.” denilmektedir.

Yukarıda yer alan mevzuat hükmünden; üniversitelerin öğrencilere sosyal, kültürel ve diğer benzeri konularda rehberlik ve danışma hizmeti sunma yükümlülüğünün bulunduğu, üniversitenin belirtilen bu hizmetleri de Mediko-Sosyal Kültür ve Spor İşleri Dairesi bünyesinde yürütmesi gerektiği, anlaşılmaktadır.

Yapılan incelemelerde; döner sermaye kapsamında yabancı uyruklu öğrencilere yönelik olarak ücretli bir şekilde üniversite kültürü eğitimi, Türk kültürü tanıtım ve etkili iletişim yöntemleri ve vücut dili kursları şeklinde sosyal ve kültürel alanda eğitimler sunulduğu tespit edilmiştir.

Döner sermaye kapsamında ücretli bir şekilde yürütülen söz konusu sosyal ve kültürel eğitimlerin zaten üniversitenin idari bir birimi olan Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı’nın görev alanına girdiği ve bu daire başkanlığı tarafından özel bütçe imkanları çerçevesinde öğrencilere ücretsiz bir şekilde sunulması gereken hizmetler olduğu,

Üniversitenin özel bütçe içerisinde sunmakla yükümlü olduğu sosyal ve kültürel nitelikteki bu tip hizmetlerin bu şekilde döner kapsamında ücretli bir şekilde sunulmaya çalışmasının, Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin tanımlar başlıklı 3’üncü maddesinde hüküm altına alınan döner sermaye işletmesi faaliyet alanı tanımına aykırı olduğu,

değerlendirilmektedir.

B- Yabancı Öğrencilerden Tahsil Edilen Kişi Başı Yıllık Katkı Payı Ücreti Tutarı ile Proje Kapsamında Döner Sermaye İşletmesince Tahsil Edilen Kişi Başı Ücret Tutarı Arasında Orantısızlık Bulunması

Yabancı uyruklu lisansüstü öğrencilerinden alınan ve üniversite özel bütçesine öz gelir olarak kaydedilen öğrenci katkı payı ücreti ile döner sermaye projesi kapsamında alınan ücret tutarları arasında üniversite özel bütçesi aleyhine bir orantısızlık bulunduğu, tespit edilmiştir.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Cari hizmet maliyetinin hesaplanması, öğrenci katkı payları ve öğrenim ücretleri” başlıklı 46’ncı maddesinin i bendinde “…öğrenci katkı payı olarak tahsil edilen gelirler ile diğer gelirler; en geç tahsil edildiği ayın sonuna kadar ilgili yükseköğretim kurumu hesabına yatırılır. Yatırılan bu tutarlar, yükseköğretim kurumu bütçesine öz gelir olarak kaydedilir. Kaydedilen bu tutarlar karşılığı olarak ilgili yükseköğretim kurumu bütçesinde öngörülen ödenekler, gelir gerçekleşmelerine göre

kullandırılır. Kaydedilen ödenekler, başta öğrencilerin beslenme, barınma, sağlık, spor, kültür ve diğer sosyal hizmet giderleri olmak üzere, kalkınma planı ve programlarına uygun olarak yükseköğretim kurumunun cari, sermaye, transfer giderleri ile öğrencilerin kısmi zamanlı olarak geçici işlerde çalıştırılmasına ilişkin giderlerinde kullanılır.” denilmektedir.

1842 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’na ekli 2019-2020 Eğitim-Öğretim Yılında Yükseköğretim Kurumlarında Cari Hizmet Maliyetlerine Öğrenci Katkısı Olarak Alınacak Katkı Payı ve Öğrenim Ücretlerinin Tespitine Dair Karar’ın “Yurtdışından kabul edilecek öğrencilerden alınacak öğrenim ücreti tutarları” başlıklı 3’üncü maddesinde;

“Yurtdışından öğrenci kabul kontenjanları dahilinde kayıt yaptıracak öğrencilerden alınacak öğrenim ücreti, ilgisine göre (I) ve (II) sayılı cetvellerde belirlenen öğrenci katkı payı ve öğrenim ücretinin üç katından az olmamak üzere yükseköğretim kurumları tarafından belirlenir…” denilmektedir.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümlerinden; öğrencilerden katkı payı adı ile alınacak ücretlerin üniversite bütçesine öz gelir olarak kaydedileceği ve bu gelirlerin öğrencilere üniversite tarafından sunulan çeşitli (beslenme, barınma, sağlık, spor, kültür ve diğer sosyal hizmet giderleri) hizmetlerin ve üniversitenin diğer giderlerinin finanse edilmesinde kullanılacağı, yabancı öğrencilerden alınacak yıllık kişi başı öğrenci katkı payı ücretlerinde bir ücret üst sınırı bulunmadığı, yabancı öğrencilerden kişi başı ne tutarda öğrenci katkı payı ücreti alınacağına üniversitenin karar vereceği anlaşılmaktadır.

Üniversite uygulaması üzerinde yapılan inceleme neticesinde, yabancı uyruklu lisansüstü öğrencilerinden yıllık 70 Amerikan Doları tutarında öğrenci katkı payı ücreti alındığı tespit edilmiştir.

Üniversite döner sermaye yürütme kurulunun 29.04.2020 tarih ve 24/1 sayılı kararı ile; “Yabancı Uyruklu Lisansüstü Öğrencilerinin Eğitim-Öğretim Faaliyetlerinde Eşgüdümü Sağlama Projesi” adı altında yürütülen döner sermaye projesi kapsamında 2020 yılında üniversiteye kayıt yaptıran yabancı uyruklu öğrencilerden projeye dahil olanların, kişi başı tezsiz yüksek lisans programı öğrencileri için 1.500, tezli yüksek lisans programı öğrencileri için 2.500 ve doktora programı öğrencileri için 4000(sosyal bilimler) -5000(fen bilimleri) Amerikan Doları olmak üzere ücret alınacağı kararlaştırılmıştır.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Döner sermaye” başlıklı 58’inci maddesi gereğince elde edilen döner sermaye gelirlerinin %64’lük kısmı, üniversite yöneticilerine ve

projede görev alan öğretim elemanlarına döner sermaye ek ödemesi adı ile ücret olarak ödenebilmektedir. Halihazırda Üniversite Döner Sermaye İşletmesi’nin yabancı uyruklu öğrencilerden elde ettiği gelirin %64’lük kısmı, üniversite yöneticilerine ve projede görev alan öğretim elemanlarına döner sermaye ek ödemesi adı ile ücret olarak ödenmektedir.

Yabancı öğrencilerin üniversitede eğitim ve öğretimlerini sürdürülebilmeleri gerek devlet bütçesi gerekse de üniversite özel bütçesi açısından çok çeşitli maliyetleri de beraberinde getirmektedir. Yukarıda ilgili kısımda da açıklandığı gibi öğrencilerden alınacak katkı payı ücretleri, gerek devletin gerekse de üniversite özel bütçesinin öğrencilerin eğitim ve öğretim faaliyetleri sonucu katlandığı maliyetlere bir katkı olması için alınmaktadır.

Bulgumuzun A başlıklı bölümünde de belirtildiği gibi döner sermaye projesi kapsamındaki faaliyetler, esasında bir yabancı öğrencinin zaten öğrencilik hakkı kapsamında ücretsiz bir şekilde yararlanabileceği üniversite özel bütçe faaliyetleridir.

Üniversite tarafından denetim ekibimize gönderilen lisansüstü yabancı öğrenci listelerinin incelenmesi neticesinde; 2020 yılı sonu itibariyle 1764 yabancı uyruklu öğrencinin halen enstitülerde kayıtlı bulunduğu, 1764 yabancı uyruklu öğrenciden 1660 tanesinin proje kapsamında döner sermaye işletmesine para yatırdığı, para yatıran öğrencilerin çok büyük bir kısmının tezli yüksek lisans öğrencisi olduğu, döner sermayenin önemli bir tutarda gelir elde ettiği, görülmektedir.

Sonuç olarak, üniversitenin bir yabancı öğrencinin eğitim ve öğretimi için katlandığı emek, zaman ve maliyetler göz önüne alındığında, üniversite özel bütçesine öz gelir olarak giren kişi başı yıllık 70 Amerikan Doları tutarındaki bir ücret uygulaması ile döner sermaye projesi kapsamında kişi başı 1.500-5000 Amerikan Doları ücret tahsil edilmesi uygulaması birlikte değerlendirildiğinde, yabancı öğrenci ücret uygulamalarının üniversite özel bütçesi aleyhine bir orantısızlığa yol açtığı, böyle orantısız bir ücretlendirme uygulaması ile döner sermayeye kaynak oluşturulmasının amaçlanmış olabileceği değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi tarafından gönderilen cevapta belirtilen hususlar özetle aşağıdaki gibidir. Kamu idaresi cevabında;

Bulguda bahsi geçen döner sermaye faaliyetlerinin 2547 sayılı Kanunun 58.maddesinin "j) Döner sermaye işletmelerinin faaliyet alanları, gelir ve giderleri, sermaye limitleri ile işletmelerin yönetimine ilişkin esas ve usuller Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine

Yükseköğretim Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.” şeklindeki maddesine dayanılarak çıkarılan "Yükseköğretim Kurumları Döner Sermaye İşletmelerinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik" in faaliyet alanları başlıklı 5 inci maddesinde sayılan faaliyetlerden olduğu,

"Yükseköğretim Kurumları Döner Sermaye İşletmelerinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik" in faaliyet alanları başlıklı 5 inci maddesinin,

"Faaliyet alanları

MADDE 5 – (1) Döner sermaye işletmelerinin yükseköğretim kurumlarının esas faaliyetlerini aksatmayacak şekilde çalıştırılması gerekir. Bu işletmelerin;

1. Bilimsel görüş vermek, proje hazırlamak, araştırma, uygulama ve benzeri hizmetler yapmak,

2. Belirli bilimsel sonuçların uygulamasını sağlamak,

   
   

3. Üniversite ve ona bağlı kurumlarda hasta muayene ve tedavisi yapmak ve bunlarla ilgili tahlil ve araştırmaları yürütmek,

ç) Yükseköğretim kurumlarının eğitim ve öğretim faaliyet alanları ile sınırlı olarak mal ve hizmet üretiminde bulunmak, amaçlarından biri veya birkaçına yönelik faaliyette bulunması gerekir.

(2) Döner sermaye işletmeleri, çalışmaları sırasında eğitim ve öğretim ile bunlara katkıda bulunan uygulamayı ön planda tutar."

Şeklinde olduğu, üniversitede yapılan döner sermaye faaliyetlerinin bu yönetmelik maddesine göre yürütüldüğü ve döner sermaye kapsamında yapılan bulgu konusu faaliyetlerin herhangi bir mevzuata aykırılık teşkil etmediği,

Döner sermayelerce yapılan bir faaliyet için o üniversitede yapılan iş ile alakalı bir birim olmasının ve bu birim altında yapılacak tüm kursların, eğitimlerin, sertifikaların ve mal ve hizmet üretiminin; yönetmelik hükümlerine göre yüksek öğretim kurumlarının esas faaliyetlerini aksatmayacak şekilde, eğitim ve öğretime katkı sağlayan, zorunlu olmayıp gönüllük esasına dayalı olarak yapılmasının yeterli olduğu,

Üniversite yabancı uyruklu yüksek lisans ve doktora öğrencileri için yapılan faaliyetlerde hiçbir zorlama veya zorunluluk olmadığı, yapılan faaliyetlere katılımın tamamen öğrenciler tarafından yapılan bir tercih olduğu,

Kanun ve yasalar çerçevesinde öğrencilik hakları kapsamında verilmesi gereken tüm hizmetlerin ücretsiz ve eksiksiz olarak zaten verildiği,

Üniversite yabancı uyruklu yüksek lisans ve doktora öğrencilerinden elde edilen döner sermaye gelirinin % 80 gibi çok ciddi bir tutarın eğitim öğretim faaliyetleri kapsamında gerek tüm laboratuvarlara temrinlik malzeme temini, makine ekipman alımı gerekse kurumun mal ve hizmet alımlarında kullanılmak üzere kullanıldığı, bu durumun üniversite özel bütçesine ve devlete ödenen vergiler açısından çok büyük bir katkı sağladığı,

Bulguda belirtilen öğrenci katkı payı ücreti ve döner sermaye ücreti arasındaki farkın üniversite özel bütçesi aleyhine bir tutarsızlık oluşturmadığı, döner sermaye tarafından elde edilen gelirin zaten %80 gibi büyük bir kısmının üniversite özel bütçesine katkıda bulunmak için kullanıldığı,

İfade edilmektedir.

Kamu idaresi cevabından anlaşıldığı kadarı ile, bulguda bahsi geçen faaliyetlerin yapılmasına dayanak olarak üniversite tarafından "Yükseköğretim Kurumları Döner Sermaye İşletmelerinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik"in faaliyet alanları 5’inci maddesinin ç bendindeki “ç) Yükseköğretim kurumlarının eğitim ve öğretim faaliyet alanları ile sınırlı olarak mal ve hizmet üretiminde bulunmak…” şeklindeki yönetmelik hükmünün esas alındığı, üniversite tarafından bu yönetmelik hükmünün üniversitenin bütün faaliyetlerinin döner sermaye tarafından da yürütülebileceği şeklinde yorumlandığı anlaşılmaktadır.

Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde geçen; “(1) Bu Yönetmelikte geçen;…b) Döner Sermaye: Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine kanunlarla verilen asli ve sürekli kamu görevlerine bağlı olarak ortaya çıkan ve genel idare esaslarına göre yürütülmesi mümkün olmayan mal ve hizmet üretimine ilişkin faaliyetlerin sürdürülebilmesi için, kamu idaresine bağlı olarak kurulmuş işletmelere tahsis edilen sermayeyi,… ifade eder.” şeklindeki hüküm ile,

Yükseköğretim Kurumları Döner Sermaye İşletmelerinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik' in faaliyet alanları başlıklı 5 inci maddesinin ç bendinde geçen; “…ç)

Yükseköğretim kurumlarının eğitim ve öğretim faaliyet alanları ile sınırlı olarak mal ve hizmet üretiminde bulunmak,…” şeklindeki hükmü,

Birlikte değerlendirildiğinde bir yükseköğretim kurumuna mevzuat ile verilmiş bir görevin/faaliyetin döner sermaye faaliyetleri kapsamında ele alınabilmesi için o faaliyetin öncelikle genel idare esaslarına göre yürütülmesi mümkün olmayan bir nitelikte olması gerekmektedir.

Dolayısı ile Yükseköğretim Kurumları Döner Sermaye İşletmelerinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik' in faaliyet alanları başlıklı 5’inci maddesinde geçen faaliyetler açısından öncelikle yapılan faaliyetin genel idare esaslarına göre yürütülmesi mümkün olup olmama noktasında değerlendirilmesi ve bu değerlendirme sonucunda bir faaliyet eğer genel idare esaslarına göre özel bütçe içerisinde yürütülemiyor ise döner sermaye faaliyet alanı kapsamına alınması gerekmektedir.

Bulgumuzun "A-Döner Sermaye Kapsamında Yapılan Faaliyetlerin Halihazırda Üniversitenin Akademik ve İdari Birimlerinin Özel Bütçe İçerisinde Sunmakla Yükümlü Olduğu Faaliyetler Kapsamında Olması" bölümünde de belirtildiği gibi halihazırda yabancı uyruklu öğrencilere sunulan faaliyetler gerek Enstitülerin gerekse de Mediko-Sosyal Sağlık, Kültür ve Spor İşleri Daire Başkanlığı'nın ilgili yönetmeliklerine göre özel bütçe içerisinde genel idare esaslarına göre yürütmeleri gereken faaliyetlerdir ve halihazırda bu faaliyetler enstitüler ve Mediko-Sosyal Sağlık, Kültür ve Spor İşleri Daire Başkanlığı tarafından zaten yürütülmektedir. Üniversite cevabında da kanun ve yasalar çerçevesinde öğrencilik hakları kapsamında verilmesi gereken tüm hizmetlerin ücretsiz ve eksiksiz olarak zaten verildiğini ifade etmektedir.

Sonuç olarak yabancı uyruklu öğrencilere yönelik olarak bulguda yer alan tabloda belirtilen faaliyetlerin döner sermaye kapsamında yürütülmesi uygulamasının, Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde geçen Döner Sermaye tanımına aykırı bir uygulama olduğu değerlendirilmektedir.

Bulgumuzun "B- Yabancı Öğrencilerden Tahsil Edilen Kişi Başı Yıllık Katkı Payı Ücreti Tutarı ile Proje Kapsamında Döner Sermaye İşletmesince Tahsil Edilen Kişi Başı Ücret Tutarı Arasında Orantısızlık Bulunması" bölümünde belirtilen hususlar ile ilgili olarak ise kamu idaresi tarafından döner sermaye gelirlerinin % 80'lik kısmının üniversite özel bütçe ihtiyaçları için kullanıldığı belirtilmiş ve yapılan uygulamanın üniversite özel bütçesine büyük bir katkı

sağladığı iddia edilmiştir. Kamu idaresi ayrıca bulguda belirtildiği gibi öğrenci katkı payı ücreti ile döner sermaye ücreti arasında bir orantısızlık olmadığını da iddia etmektedir.

Bulgumuzun B başlıklı bölümünden de görülebileceği gibi bir öğrenciden alınan ücretin öğrenci katkı payı olarak adlandırılması ile döner sermaye ücreti olarak adlandırılması arasında gerek elde edilen gelirin kaydedileceği bütçe gerekse de elde edilen gelirin kullanılma yeri açısından farklılıklar bulunmaktadır.

Öğrenci katkı payı adı altında alınan ücretlerin üniversite özel bütçesi tarafından nerelerde kullanılacağı 2547 sayılı Kanunun 46 ıncı maddesinde sayılmıştır. Döner sermaye ücreti olarak alınan ücretlerin nerelerde kullanılacağı ise 2547 sayılı Kanunun 58’inci maddesinde sayılmaktadır.

Öğrenci katkı payı olarak olarak alınan ücretler üniversite yöneticileri ve akademik personel açısından ilave bir gelir sağlamamaktadır. Ancak döner sermaye ücreti olarak alınan ücretler üniversite yöneticileri ve akademik personel açısından ciddi tutarlada ilave bir ücret elde etme imkanı sağlamaktadır. Dolayısı ile döner sermaye gelirinin fazlalığı ile ilave ücret miktarının fazlalığı arasında bir doğru orantı bulunmaktadır.

Bulguda da belirtildiği gibi yabancı öğrencilerin üniversitede eğitim ve öğretimlerini sürdürülebilmeleri gerek devlet bütçesi gerekse de üniversite özel bütçesi açısından çok çeşitli maliyetleri de beraberinde getirmektedir. Bulguda da belirtildiği gibi öğrencilerden alınacak katkı payı ücretleri, gerek devletin gerekse de üniversite özel bütçesinin öğrencilerin eğitim ve öğretim faaliyetleri sonucu katlandığı maliyetlere bir katkı olması için alınmaktadır.

Burada belirtilmesi gereken en önemli husus ise, bir yabancı öğrencinin üniversitede eğitim öğretimini devam ettirebilmesi için katlanılan önemli miktardaki emek, zaman ve çeşitli maliyetlerin karşılığı olarak üniversite yönetimince belirlenen öğrenci katkı payı tutarının döner sermaye faaliyet ücretleri karşısındaki azlığıdır. Üniversitenin hali hazırdaki döner sermaye faaliyetleri netice itibariyle mahiyet olarak üniversitenin eğitim ve öğretim faaliyetlerine en fazla bir destek faaliyeti olabilecek niteliktedir. Eğitim ve öğretim ile ilgili asıl yük hem mali anlamda hem de emek ve zaman anlamında özel bütçe ve devlet üzerindedir. Dolayısı ile üniversitenin bulguda belirtildiği şekilde uygulamaya koyduğu bir fiyatlandırma bariz bir çelişki içermekte ve üniversite özel bütçesi aleyhine bir uygulama anlamına gelmektedir.

Sonuç olarak yabancı öğrenci ücret uygulamalarının üniversite özel bütçesi aleyhine bir orantısızlığa yol açtığı, böyle orantısız bir ücretlendirme uygulaması ile döner sermayeye kaynak oluşturulmasının amaçlandığı değerlendirilmektedir.