Karar Künyesi
Üniversiteye ait konukevi, spor salonu, halı saha ve hediyelik eşya dükkânının ihale yapılmaksızın ve kira bedeli tespit edilmeden Üniversitenin İktisadi İşletmesine verildiği ve bu yerlerin iktisadi işletme tarafından işletildiği ayrıca söz konusu yerlerin ısınma giderlerinin Üniversite bütçesinden karşılandığı tespit edilmiştir.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun “Gelir kaynakları” başlıklı 55’inci maddesinde;
“Yükseköğretim üst kuruluşları, yükseköğretim kurumları ve bunlara bağlı birimlerin gelir kaynakları;
Her yıl bütçeye konulacak ödenekler,
Kurumlarca yapılacak yardımlar,
Alınacak harç ve ücretler,
Yayın ve satış gelirleri,
Taşınır ve taşınmaz malların gelirleri,
Döner sermaye işletmelerinden elde edilecek karlar,
Bağışlar, vasiyetler ve diğer gelirlerdir.”
Denilerek Üniversitenin mülkiyetinde bulunan taşınmazların kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan gelirlerin Üniversite bütçesi ile ilişkilendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun "Kapsam" başlıklı 1' inci maddesinde;
"Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür."
Hükmüne yer verilerek Üniversite taşınmazlarının kiralanmasına yönelik işlemlerin Devlet İhale Kanunu’na tabi olduğu belirtilmiştir. Dolayısıyla bu Kanun kapsamında taşınmazların kullandırılması için ihaleye çıkılması gerekmektedir.
2021 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nun “Mali kontrole ilişkin hükümler” başlıklı 8’inci maddesinin yedinci fıkrasında merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerince işletilen eğitim ve dinlenme tesisi, misafirhane, çocuk bakımevi, kreş, spor tesisi ve benzeri sosyal tesislerin giderlerinin, münhasıran bu tesislerin işletilmesinden elde edilen gelirlerden karşılanacağı hüküm altına alınmıştır.
Yapılan incelemede Üniversiteye ait konukevi, spor salonu, halı saha ve hediyelik eşya dükkânının ihale yapılmaksızın ve kira bedeli tespit edilmeden Üniversitenin İktisadi İşletmesine verildiği görülmüş ve bu yerlerin ısınma giderlerinin Üniversite özel bütçesinden karşılandığı tespit edilmiştir.
Kamu idaresi tarafından;
2016 yılı Sayıştay bulgusu üzerine söz konusu tesislerin “Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İktisadi İşletme Yönergesi” ile kurulmuş olan İktisadi İşletme Müdürlüğüne Üniversite Yönetim Kurulu Kararı ile tahsis edildiği; halı saha, misafirhane, spor salonu ve hediyelik eşya dükkânından müteşekkil iktisadi işletme faaliyet alanına konu işlemlere ait tüm giderlerin İşletme gelirleri ile ödenmekte olduğu,
Sadece misafirhaneye ait ısınma gideri tesisatın teknik bakımdan ayrımının mümkün olmaması nedeniyle Üniversite bütçesinden karşılandığı,
Üniversite bütçesinin; genel bütçe, döner sermaye bütçesi ve iktisadi işletme bütçesinden ibaret olduğu, bu bütçelerin her birinin aynı ita amiri yani Rektörlük Makamının harcama yetkisinde olduğu ve Üniversiteden bağımsız tüzel kişiliğe sahip olmadığı, Üniversiteye bağlı bir birim olduğu, çalışanlarının üniversite personelinden oluşturulduğu,
İktisadi işletmenin hukuki alt yapısına bakıldığında gerek 2547 sayılı Kanun'da gerekse diğer mevzuat hükümlerinde bu şekilde bir işletmenin kurulup kurulamayacağının belirtilmediği, söz konusu işletme fiilinin bir ihtiyaç dolayısıyla ortaya çıkmasına ve diğer pek çok yükseköğretim kurumunda da aynı şekilde iktisadi işletmeler faaliyet göstermesine rağmen hali hazırda iktisadi işletmelerin hukuki statüsünün yasal bir alt yapıya dayandırılmış olmadığı,
Üniversitenin iktisadi işletmesinin üniversitenin mal alım, satım veya kiralama ihalelerine giremeyeceği gibi üniversiteden bağımsız bir tüzel kişiliği bulunmayan iktisadi işletmeye 2886 sayılı Kanun kapsamında hiçbir ihale işlemini gerçekleştiremeyeceği, dolayısıyla üniversite taşınmazlarının iktisadi işletmeye kiralama sureti ile tahsisi yapılamayacağının değerlendirilmekte olduğu,
Üniversite İktisadi İşletme Müdürlüğü tarafından işletilmekte olan misafirhaneye ait ısınma gideri, ısı pay ölçer takılmak suretiyle tespit edilip bedeli elektrik ve su giderleri ile birlikte tahsil edileceği
Belirtilmiştir.
5018 sayılı Kanun’un “Taşınmaz tahsisi”ne ilişkin 47’nci maddesinde,
“Kamu idareleri, kanunlarında veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için mülkiyetlerindeki taşınmazlarla Devletin hüküm ve
tasarrufu altındaki yerleri, birbirlerine ve köy tüzel kişiliklerine bedelsiz olarak tahsis edebilirler.”
Hükmüne yer vermiştir.
Buna göre kamu idareleri, mülkiyetlerindeki taşınmazları ancak birbirlerine ve köy tüzel kişiliklerine bedelsiz olarak tahsis edebileceklerdir.
Birbirlerine bedelsiz tahsis ve devir yapabilecek kamu idarelerinin neler olduğu 10/10/2006 tarih ve 26315 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Tahsis ve Devri Hakkında Yönetmelik”te belirlenmiştir. Bu Yönetmelik’in tanımlar başlıklı 3’üncü maddesinde kamu idaresi:
“Tahsis açısından, Yönetmelik ekindeki idareler ile kendilerine tahsis yapılması açısından köy tüzel kişiliklerini; devir açısından, Yönetmelik ekindeki idarelerden, düzenleyici ve denetleyici kurumlar hariç, diğer idareleri”
Olarak tanımlanmıştır.
Yönetmelik ekindeki idarelere bakıldığında bedelsiz tahsis ve devir yapılabilecek idareler arasında iktisadi işletmelerin yer almadığı görülmektedir.
Buna göre, 5018 sayılı Kanunun 47’nci maddesi ve “Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Tahsis ve Devri Hakkında Yönetmelik” hükümlerinde yer verildiği üzere üniversitelere ait taşınmazların iktisadi işletmelere bedelsiz tahsis ve devri mümkün değildir.
Üniversitenin gayrimenkullerinin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nda belirtilen ihale usulleri kullanılarak kiraya verilmesi, bu kiralamalar neticesinde tahsil edilen kira tutarlarının Üniversitenin bütçesine gelir kaydedilmesi gerekmektedir.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun; “Gelir Kaynakları" başlıklı 55’inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendine göre taşınmaz malların gelirleri Üniversitesiye ait gelir kaynaklarındandır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinin (i) bendinde de, taşınır ve taşınmazlardan elde edilen her türlü gelirin kamu geliri olduğu belirtilmiştir.
5018 sayılı Kanunun “Bütçe ilkeleri” başlıklı 13’üncü maddesinde;
“l) Bütçe gelir ve gider tahminleri ile uygulama sonuçlarının raporlanmasında açıklık, doğruluk ve malî saydamlık esas alınır.
m) Kamu idarelerinin tüm gelir ve giderleri bütçelerinde gösterilir.”
Denilmektedir.
5018 sayılı Kanun’un yukarıda yer verilen hükümleri doğrultusunda Üniversite gelir ve giderlerinin gösterilmesi gereken yer Üniversitenin kendi bütçesidir. Üniversite gelirlerinin
özel hukuk hükümleri doğrultusunda faaliyette bulunan iktisadi işletmelere aktarılması ve harcamalarının da kamu hukuku mevzuat alanının dışına çıkılarak bu iktisadi işletmeler aracılığıyla yapılması mümkün değildir.
Üniversitelerin gelir getirici kiralama işlerini 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre yürütmeleri gerekmektedir. Buna göre Üniversiteye ait taşınmazların açık ve şeffaf bir şekilde ilgili Kanun çerçevesinde ihalesinin yapılmasının yanı sıra, İktisadi İşletmenin işlettiği yerlerden kira bedeli veya elde edilen gelirlerden pay alınması gerektiği ayrıca giderlerinin de süzme sayaç yoluyla ayrıca hesaplanıp İktisadi İşletme Müdürlüğü bütçesinden ödenmesi gerektiği değerlendirilmektedir.