Büyükşehir Belediyesinin bazı mal, hizmet ve yapım işlerini ihaleye çıkmadan personel hizmet alımı yöntemiyle belediye şirketinden doğrudan hizmet sözleşmeleriyle sağladığı görülmüştür.

696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin ek 20’nci maddesinde; belediyelerin personel çalıştırılmasına dayalı hizmetleri 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci maddesindeki limit ve şartlar ile 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendindeki sınırlamalara tabi olmaksızın doğrudan hizmet alımı suretiyle birlikte ya da ayrı ayrı

sermayesinin yarısından fazlası bu idarelere ait ve halen bu kapsamda hizmet alımı yaptığı mevcut şirketlerinden birine, bu nitelikte herhangi bir şirketi bulunmuyorsa münhasıran bu amaçla kuracakları bir şirkete gördürebileceği düzenlenmiştir. Bu kapsamda Belediye ihtiyaç duyduğu işçi alımlarını bu amaçla kurmuş olduğu şirketlerinden ihale etmeksizin, 22’nci ve 62’nci maddedeki parasal limit ve sınırlamalara tabi olmaksızın karşılayacaktır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; İdarelerin, yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu, aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işlerini bir arada ihale edemeyeceği düzenlenmiştir. Ayrıca bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usuller olduğu belirtilmiştir.

Yukarıda ki mevzuat hükümlerinden, Belediyenin ihtiyaç duyduğu işçi alımlarını ihale etmeksizin doğrudan hizmet sözleşmesiyle alabileceği anlaşılmaktadır. Ancak, idareler yapacağı ihalelerle rekabeti sağlayarak kaynakların verimli kullanılmasını sağlamalı bunun yanında aralarında doğal bir bağlantı olmayan mal, hizmet ve yapım işleri birlikte ihale edilmemelidir. Mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere Belediyenin şirketinden sağlayacağı işçi teminlerini, ihale edilmeksizin hizmet sözleşmesiyle alınması istisnai bir yöntem olup personel temini ile bağlantısı olmayan mal, hizmet ve yapım işlerinin birlikte ihale edilmemesi gerekmektedir. Personel temini dışında kalan hizmet, mal ve yapım işleri için ihale usullerinden açık ihale veya belirli istekliler arasında ihale yöntemlerinden birini kullanması veya bu Kanunda belirtilen şartlar dâhilinde doğrudan temin veya pazarlık usulü yöntemlerinin de kullanılabileceği belirtilmiştir.

Yapılan incelemelerde, Belediye’ye ait şirketlerden yapılan doğrudan hizmet sözleşmelerinde personel temini yanında bilgisayar, koltuk, masa, askılık vb. demirbaş kiralamaları, araç kiralamaları, su, çay, kahve, bardak, hurda kâğıt, dezenfektan, maske vb. mal alımları, yemek, organizasyon, danışmanlık hizmetleri, mezarlık inşası, demirli ve demirsiz beton inşaat yıkımı, kazı malzemesi ve moloz nakli gibi yapım işlerinin de temin edildiği görülmüştür. Örneğin; Kadın ve Aile Hizmetleri Şube Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen İstanbul Aile, Danışmanlık ve Eğitim Merkezlerinin Yürütülmesi Doğrudan Hizmet Alım İşinde, personel temini ile birlikte süt, çay, kahve, yaş pasta vb. mal alımları yanında fırın, buzdolabı, çay makinesi, tekli koltuk, masa, askı vb. demirbaş kiralamaları yapılmıştır.

Belediye tarafından belediye şirketinden gerçekleştirilen personel temini doğrudan hizmet sözleşmesi bir ihale olmamakla birlikte ihtiyaç duyulan işçi personelin temini için sözleşme imzalanma suretiyle gerçekleştirilen istisnai bir alım yöntemidir. Bu kapsamda gerekli rekabeti, saydamlığı ve eşit muameleyi sağlamak amacıyla ihale edilerek gerçekleştirilmesi gereken demirbaş alımları ve kiralamaları bunun yanında yapım işleri ve hizmet alımları ihale edilebilecek alımlardır. Bu kapsamda söz konusu alımların 4734 sayılı Kanun’unun ihale yöntemlerinin uygulanarak alınması gerekmektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı kapsamında olan söz konusu alımların ilgili mevzuat hükümleri dikkate alınarak, mevzuatın öngördüğü nitelik ve şartlarda uygulanması yoluna gidildiği ancak bulgu örneğinde yer verilen kalemlerin yeni ihtiyaç planlamaları ve hizmetin niteliğindeki değişikliklerde dikkate alınmak suretiyle yeniden değerlendirileceği ve gerekli hassasiyetin gösterileceği belirtilmiştir.

Sonuç olarak, söz konusu mal, hizmet ve yapım işlerinin ihale yerine doğrudan hizmet sözleşmeleriyle sağlanması alımlarda rekabeti ve eşit muameleyi engellemektedir. Bunun yanında, alımların gerçek bedelinin üstünde bir bedelle alınma riski ve kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasına engel oluşturduğu düşünülmektedir.