İdare tarafından Kamu İhale Kanunu’nun istisna hükümlerinin yer aldığı 3’üncü maddesinin (a) bendine göre ihalesiz olarak ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere gıda malzemesi alımlarının yapıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde; belediyelerin yapacağı mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin bu Kanun hükümlerine tabi olarak yürütmesi gerektiği, “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde ise idarelerin, yapacakları ihalelerde rekabeti, eşit muameleyi ve kaynakların verimli kullanılmasını, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını sağlamakla sorumlu olduğu belirtilmiştir.

Aynı Kanun’un “İstisnalar” başlıklı 3’ncü maddesinin (a) fıkrasında da Kanun kapsamına giren kuruluşlarca, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım veya hayvancılıkla ilgili ürün alımları ile 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman köyleri kalkındırma kooperatiflerinden ve köylülerden yapılacak hizmet alımlarının, bu Kanuna tâbi olmadığı hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda yer verilen istisna maddesi hükmü ile bu Kanun kapsamına giren kuruluşlarca, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım veya hayvancılıkla ilgili ürün

alımlarının ihalesiz olarak doğrudan üreticilerden satın alınabilmesi mümkün kılınmıştır. Ancak bu hükümde açıkça belirtildiği üzere; kuruluşun amaç veya görevlerini düzenleyen mevzuatında, tarım veya hayvancılıkla ilgili ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satma işlemlerini yapmakla görevlendirilmiş olması gerekmektedir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinde belediyelerin görev ve sorumlulukları, 15’inci maddesinde ise yetkileri ve imtiyazları düzenlenmiş olup bu hükümler incelendiğinde belediyeye doğrudan tarım ve hayvancılık ürünlerinin işlenmesi, değerlendirilmesi, iyileştirilmesi veya satımı hususuna ilişkin bir görev verilmediği anlaşılmaktadır. Bu sebeple, ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere yapılan gıda malzemesi alımlarının 4734 sayılı Kanun’un 3-a maddesi hükmü çerçevesinde değerlendirilemeyeceği açıktır.

Yapılan incelemede, İdare tarafından ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere yapılan gıda malzemesi alımlarının istisna kapsamında olmamasına rağmen 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 3’üncü maddesinin (a) bendine göre yapıldığı tespit edilmiştir.

Tablo 9: İstisna Kapsamında Yapılan Alımlar

Yukarıda yer verilen denetim tespitine istinaden, İdare tarafından bulguda yer alan hususa iştirak edilmiş ve 2023 yılı içeresinde ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere yapılan gıda alımlarının 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 19'uncu maddesi usul ve esasları çerçevesinde yapıldığını, bundan sonraki süreçte gerekli özen ve dikkat gösterilerek ilgili müdürlüklerin gerekli önlemleri almasının sağlanacağı ifade edilmiştir.

İdare tarafından yapılan söz konusu mal alımları, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İstisnalar” başlıklı 3-a maddesi kapsamında olmayıp, Kanun’un 5’inci maddesinde yer alan temel ilkelere uygun olarak aynı Kanun’un 19’uncu maddesine göre açık ihale usulü ile yapılması gerekmektedir.