Karar Künyesi
Belediye tarafından ortak hizmet projesi kapsamında olmayan Tekstil Firması ile mevzuata aykırı olarak protokol imzalandığı ve yapılan protokolün Belediye taşınmazının ihalesiz olarak kiraya verilmesi niteliğinde olduğu görülmüştür.
Belediye Taşınmazının İhalesiz Olarak Protokolle Kiraya Verilmesi
“Karşılıklı Anlaşma ve İstihdam Protokolü” adı altında Belediye mülkiyetindeki taşınmazın 10 yıllığına ihalesiz olarak kiraya verildiği görülmüştür.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Mal yönetiminde etkililik ve sorumluluk” başlıklı 48’inci maddesinin son fıkrasında, kamu idarelerine ait malları edinme, kiralama, tahsis, yönetim, kullanma ve elden çıkarma işlemlerinin, verimlilik ve tutumluluk ilkesine göre yapılacağı ve bu ilkeye aykırı eylem ve işlemlerden doğacak zararlardan, malların yönetimi veya kullanılması hususunda yetki verilenlerin sorumlu oldukları belirtilmiştir.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde, belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanun’da yazılı hükümlere göre yürütüleceği; “İlkeler” başlıklı 2’nci maddesinde ise, Kanun’un yürütülmesinde, ihtiyaçların en iyi şekilde, uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve ihalede açıklık ve rekabetin sağlanmasının esas olduğu vurgulanmıştır.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Diğer kuruluşlarla ilişkiler” başlıklı 75’inci maddesinde ise; belediyelerin, görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 5362 sayılı Kanun kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilecekleri; kendilerine ait taşınmazları, aslî görev ve hizmetlerinde kullanılmak üzere bedelli veya bedelsiz olarak mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına devredebilecekleri veya süresi yirmi beş yılı geçmemek üzere tahsis edebilecekleri belirtilmiştir.
Diğer taraftan, Belediye mülkiyetindeki taşınmazların kiralanması için belediye meclis kararı tek başına yeterli olmayıp böyle bir durumda 2886 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.
Ancak, 10.04.2019 tarihli Belediye Meclisi kararıyla, Kula Belediyesi Hukuk İşleri Müdürlüğünün İstihdam ve İşsizliği Önleme Projesi kapsamında … Tekstil Gıda ve Turizm San. Tic. A.Ş. ile Kula Belediye Başkanlığı arasında Belediye Meclisinin 06.02.2019 tarihli ve 2019-017 sayılı Meclis Kararına istinaden Karşılıklı Anlaşma Protokolü düzenlenmiştir.
Karşılıklı Anlaşma Protokolü’nün “Konu” başlıklı 2’nci maddesinde;
“1- Mülkiyeti Kula Belediyesi’nde olan Akgün Mahallesi 854 Ada 1 Parsel’de kayıtlı 10.229i60 m2’lik Arsa Alanında Bina Zemin Kat 8.563 m2 Batar Kat 2.368 m2 toplam 10.931 m2’lik Tekstil Atölyesi kurulması işi
2- Manisa İli Kula İlçesi İstihdam ve İşsizliği Önleme Projesi”,
Protokol’ün 4’üncü maddesinin 2’nci fıkrasında, “Proje, Kula’da İstihdamı Geliştirmek ve İşsizliği önlemek adına oluşturulduğu için İSTİHDAM VE İŞSİZLİĞİ ÖNLEME FONU oluşturulacak ve bu fona aylık 17.500,00 TL’den az olmamak üzere 10 yıllık toplamda 2.100.000,00 TL peşin ödeme yapılacaktır…”
Aynı maddenin 3’üncü fıkrasında ise “10 yıldan sonra aylık 17.500,00 TL’ye gelecek zam oranı belirlenirken izlenecek usul ve esaslar Değişen Ekonomik Şartlar göz önünde bulundurulmak üzere ve 31.12.2019 tarihinde açıklanan TÜFE-Yİ-ÜFE ORTALAMASI her yıl için üzerine eklenerek bulunup…” denilmektedir.
Bu şekilde uygulama, Karşılıklı Anlaşma ve İstihdam Protokolü adlandırılsa da firma ortak hizmet projesi yapılacak kurum ve kuruluşlardan değildir. 5393 sayılı Kanun uyarınca, Belediye sadece kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 5362 sayılı Kanun kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri yapabilir. Yine aynı kanun hükümleri gereği belediye taşınmazı bedelli ya da bedelsiz olarak kamu kurum ve kuruluşlarına devredilebilir ya da tahsis edilebilir. Söz konusu protokol, niteliği itibarıyla ihalesiz olarak taşınmazın kiralanması niteliğindedir. Nitekim kiranın tanımı, bir mülkün ya da benzeri herhangi bir şeyin, sahibi tarafından, bir süre için ve belli bir bedel karşılığında, başkasının kullanımına verilmesi olup sözleşmede kira ifadesinin geçmemesi sözleşmenin kira sözleşmesi niteliğini değiştirmez.
Protokol hükümlerinden fon için … Tekstil A.Ş. tarafından ödenecek bedelin taşınmazın aylık 17.500,00 TL kira bedeli olduğu anlaşılmaktadır.
Kurum cevabında, söz konusu protokolün Belediye Meclis Kararına istinaden yapıldığı, tekrar uygulanmayacağı belirtilmiştir. Ancak, bulgumuzda da açıklandığı üzere, taşınmazın kullanımı için protokol düzenlenmiş olması mevzuat hükümlerine aykırı uygulamaya cevaz veremez.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca, belediye taşınmazının kullandırılması için 2886 sayılı Kanun’a uygun olarak rekabetin sağlanması suretiyle ihale yapılması gerekmekteydi.
Protokole Mevzuata Aykırı Hükümler Konulması
Kula Belediyesi ile … Tekstil Gıda ve Turizm San. Tic. A.Ş. arasındaki “Karşılıklı Anlaşma Protokolü”ne 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na aykırı hükümler konulduğu görülmüştür. Protokolde, “TÜFE-Yİ-ÜFE ortalaması alınarak…2029 bedeli sonrasında yeni ücret 10 yıl boyunca her sene yayınlanan TÜFE-Yİ-ÜFE ortalaması …senelik bazda bindirilip belirlenecek ve 10 yılın sonunda yeni bedel bu şekilde bulunacaktır.” şeklinde hüküm bulunmaktadır.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 1’inci maddesinde; genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerinin bu kanunda yazılı hükümlere göre yürütüleceği hüküm altına alınmıştır. Kanun’un 64’üncü maddesinde; kiraya verilecek taşınır ve taşınmaz malların kira süresinin on yıldan çok olamayacağı, bazı hususi durumlarda bu sınırın aşılabileceği belirtilmiş, üç yıldan fazla süre ile kiraya verme işlerinde Maliye Bakanlığının ön izninin alınması gerektiği, özel idare ve belediyeler içinse kendi özel kanunlarının uygulanacağı ifade edilmiştir. Taşınmaz malların; süresi üç yılı geçmemek üzere kiralanmasına karar vermek 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 34’üncü maddesinde belediye encümeninin, üç yıldan fazla süre ile kiralanmasına karar vermek ise yine aynı Kanun’un 18’inci maddesinde belediye meclisinin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda taşınmaz malların kiralama sürelerine ilişkin düzenlemeler yapılmış olmasına rağmen, bu sürelerin uzatılmasına ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir. 2886 ve 5393 sayılı kanunlarda idareye, kira süresinin uzatılmasına ilişkin bir hak ve yetki tanınmamış, aksine, sözleşme süresinin bitiminden itibaren kiracının işgale devam etmesi durumunda 2886 sayılı Kanun’un “Ecrimisil ve tahliye” başlıklı 75’inci maddesi hükümlerinin uygulanacağı ifade edilmiştir. 2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesi aşağıdaki şekildedir:
“Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz malları ve Vakıflar Genel Müdürlüğü ile idare ve temsil ettiği mazbut vakıflara ait taşınmaz (1) malların, gerçek ve tüzelkişilerce işgali üzerine, fuzuli şagilden, bu Kanunun 9 uncu maddesindeki yerlerden sorulmak suretiyle, idareden taşınmaz ve değerleme konusunda işin ehli veya uzmanı üç kişiden oluşan komisyonca tespit tarihinden geriye doğru beş yılı geçmemek üzere tespit ve takdir edilecek ecrimisil istenir. Ecrimisil talep edilebilmesi için, Hazinenin işgalden dolayı bir zarara uğramış olması gerekmez ve fuzuli şagilin kusuru aranmaz. (1)(2)
(Ek cümle: 23/7/2010-6009/24 md.) Ecrimisile itiraz edilmemesi halinde yüzde yirmi, peşin ödenmesi halinde ise ayrıca yüzde onbeş indirim uygulanır. Ecrimisil fuzuli şagil tarafından rızaen ödenmez ise, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil olunur.
Kira sözleşmesinin bitim tarihinden itibaren, işgalin devam etmesi halinde, sözleşmede hüküm varsa ona göre hareket edilir. Aksi halde ecrimisil alınır.
İşgal edilen taşınmaz mal, idarenin talebi üzerine, bulunduğu yer mülkiye amirince en geç 15 gün içinde tahliye ettirilerek, idareye teslim edilir.”
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinde de “2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 75 inci maddesi hükümleri belediye taşınmazları hakkında da uygulanır.” denilmiştir<i>.</i>
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 26’ncı maddesi gereği taraflar, bir sözleşmenin ya da protokolün içeriğini kanunlarda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler. Ancak kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan anlaşmalar Türk Borçlar Kanunu’nun 27’nci maddesi gereği kesin olarak hükümsüzdür. Bu kapsamda, söz konusu sözleşmede dava açılamayacağına ilişkin yapılan düzenlemeler hukuken geçersizdir.
Yukarıda açıklanan mevzuat hükümleri gereği; Kanun hükümlerine aykırı protokol hükümleri geçersiz olup İdarenin kira sözleşmelerinin sürelerini uzatıp uzatmama ya da kira süresi sonunda 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesi hükümlerini uygulayıp uygulamama hususlarında takdir hakkı ve yetkisi bulunmamaktadır. Kanun'un emredici hükümlerine aykırı sözleşme hükümleri uygulanamaz.