İdare tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesindeki temel ilkelere ve Kamu İhale Genel Tebliği’ne uyulmayarak bazı mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin parasal limitlerin altında kalmak amacıyla kısımlara bölündüğü tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun "Temel ilkeler" başlıklı 5’inci maddesinde; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri bir arada ihale edilemez. Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez. Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir...” hükmü yer almaktadır.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin "Doğrudan temine ilişkin açıklamalar" başlıklı 22’nci maddesinde;

“22.5.1.1. Bu bentte belirlenen parasal limitlere bağlı olarak yapılacak ihtiyaç teminlerinde, piyasada yapılan fiyat araştırması sonucunda öngörülen parasal limitin aşılacağının tespit edilmesi halinde, ihtiyacın Kanunun ilgili hükümlerine göre ihale yoluyla temin edilmesi gerekmektedir.

22.5.1.2. Ayrıca, 4734 sayılı Kanunun 19 uncu maddesine göre açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyacın, Kanunun 22 nci maddesinin (d) bendi için öngörülen parasal sınırların altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek

suretiyle aynı Kanunun 22 nci maddesinin (d) bendine göre temini, 4734 sayılı Kanunun temel ilkelerine aykırılık teşkil ettiğinden, bu yönde uygulamaların sorumluluk doğuracağı hususuna dikkat edilmesi gereklidir.” denilmektedir.

Yukarıda yer verilen yasal düzenlemelerden anlaşılacağı üzere, temel ihale usulleri dışında yer alan doğrudan temin yöntemi ile ihtiyaçların karşılanması ancak kanunda belirtilen özel hallerde mümkün olabilmektedir. Kanun’da bu özel hallerden biri olarak “Büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idarelerin on beş milyar, diğer idarelerin beşmilyar Türk Lirasını aşmayan ihtiyaçları…” şeklinde belirtilmiştir. (2022 yılında Büyükşehir Belediyeleri için söz konusu limit tutarı 218.395,00 TL’dir).

İdare tarafından 2022 yılı içerisinde doğrudan temin (22/d) usulü ile yapılan alımların listesi ilgili birimden istenmiş ve incelemelerde bulunulmuştur. Yapılan incelemeler neticesinde; aynı tarihte, aynı daire başkanlığı tarafından, aynı mahiyette ve aynı yükleniciden yapılan birçok alımın Kamu İhale Kanunu’nda belirtilen ihale usulleri ile alınması gerekirken kısımlara bölünerek yine aynı Kanunda özel alım usulü olarak belirtilen doğrudan temin usulü ile alımı gerçekleştirilmiştir. Tespiti yapılan mevzuata aykırı uygulamalara aşağıdaki tabloda örnekler gösterilmiştir.

Tablo 10: Aynı Tarihte Kısımlara Bölünerek Doğrudan Temin Usulüyle Yapılan Bazı Alımlar

Yukarıda yer alan tabloyu birkaç örnek ile açıklamak gerekirse;

• 28.02.2022 tarihinde Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı tarafından cenaze malzemesine ihtiyaç duyulmuş ve 423.319,00 TL tutarındaki alım ihale yoluyla edinilmesi gerekirken aynı yükleniciden iki parçaya bölünerek doğrudan temin yöntemi ile alınmıştır.

• 09.06.2022 tarihinde Tarımsal Hizmetler Daire Başkanlığı tarafından yem fabrikasında yapım işi yaptırılmasına ihtiyaç duyulmuş ve 393.360,79 TL tutarındaki yapım işi ihale yoluyla edinilmesi gerekirken aynı yükleniciden iki parçaya bölünerek doğrudan temin yöntemi ile yaptırılmıştır.

• 05.12.2022 tarihinde Kırsal Hizmetler Daire Başkanlığı tarafından Erzurum ili Hınıs ilçesinde duvar yapım işine ihtiyaç duyulmuş ve 321.421,94 TL tutarındaki alım ihale yoluyla edinilmesi gerekirken aynı yükleniciden iki parçaya bölünerek doğrudan temin yöntemi ile yaptırılmıştır.

Örnekleri verilen alımlarda görüleceği üzere 2022 yılı büyükşehir belediyeleri için öngörülen doğrudan temin sınırı olan 218.395,00 TL tutarını aşan aynı nitelikte alımlar, aynı tarihte ve aynı yükleniciden kısımlara bölünerek temin edilmiştir.

Tablo 11: Farklı Tarihlerde Kısımlara Bölünerek Doğrudan Temin Usulüyle Yapılan Bazı Alımlar

Tabloda yer alan ve doğrudan temin yöntemiyle yaptırılan işlerin aynı yerdeki yıkım ve hafriyat işine ait olduğu, piyasa fiyat araştırma tutanak tarihleri birbirlerine çok yakın olduğu ve aynı yükleniciden alım yapıldığı tespit edilmiştir.

Doğrudan temin usulü, kanuni limitler dâhilinde günlük ihtiyaçların karşılanmasında kolaylık sağlanması için başvurulması gereken bir yöntem olmalıdır. Aksi halde ihaleden kaçınmak için süreklilik kazanmış standart bir uygulama haline gelecektir. Örneğin bir ihtiyaç gündeme geldiğinde, limit dâhilinde ise doğrudan temin yöntemiyle eğer limitin üzerinde ise işin parçalara bölünmeden 4734 sayılı Kanununda yer alan temel ihale usulleri temin edilmesi gerekmektedir.

İhale yoluyla edinilmesi gereken söz konusu alımların parasal limitlerin altında kalmak amacıyla kısımlara bölünmesi sonucunda Kamu İhale Kanunu’nun rekabet ve eşit muamele ilkeleri ihlal edilmiştir.