İdarenin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), altyapısının incelenmesi sonucunda, il sınırları içerisinde faaliyet gösteren altyapı ve üst yapıya ilişkin kurum ve kuruluşların yapmış oldukları veya yapacakları yeraltı ve yer üstü hat vb. verilerin tamamını Büyükşehir Belediyesine vermediği, bu sebeple CBS’de sayısallaştırılma işlemlerinin tamamlanmadığı ve eksikliklerin bulunduğu görülmüştür.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin görev ve sorumluluklarının” başlıklı 14’üncü maddesinde; “Belediye, mahalli müşterek nitelikte olmak şartıyla; a) coğrafi ve kent bilgi sistemleri; yapar ve yaptırır ” hükmüne yer verilmiştir.

Aynı şekilde 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 7’nci maddesinde coğrafî ve kent bilgi sistemlerini kurmak, Büyükşehir, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin görev ve sorumlulukları arasında sayılmıştır.

20.03.2015 tarihli ve 29301 sayılı Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin Kurulması ve Yönetilmesi Hakkında Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde; “Koordinatör sorumlu kurum: Sorumlu olduğu coğrafi veri temasının kapsamına giren ve farklı kurum ve kuruluşlarca üretilen coğrafi verilerin, coğrafi veri setlerinin ve coğrafi veri servislerinin bu Yönetmelikte belirlenen esaslara uygun olarak üretilmesi, güncelleştirilmesi ve paylaşılması için gerekli koordinasyonu yapan kamu kurum ve kuruluşunu,” şeklinde ifade edilmiştir.

Büyükşehir Belediyeleri kendi kanunları gereğince il sınırları içerisinde CBS verilerini üretip toplayacak koordinatör kurumlar olarak belirlenmişlerdir.

Aynı Yönetmelik’in “Coğrafi veri ve veri setleri” başlıklı 9’uncu maddesinde;

“…

(1) Coğrafi verilerin, coğrafi veri setlerinin ve coğrafi veri servislerinin doğruluğundan, güncelliğinden ve içeriğinden üreticisi kurum ve kuruluş sorumludur. …

(10) Yerel yönetimler, görev alanına giren konulardaki coğrafi verileri ve coğrafi veri setlerini Bakanlıkça belirlenen kent bilgi sistemi uygulama esaslarına uygun olarak üretir.” denilmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere belediyeler coğrafi bilgi sistemlerini kurmak veya kurdurmak zorundadırlar. Bu verileri ilgili yatırımcı kuruluşlardan temin edebilecekleri gibi teyit ve kontrol amacıyla Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğünden de edinebileceklerdir.

Doğru ve eksiksiz şekilde üretilmiş CBS verileri yerel yönetimlerin hem kurum içi ihtiyaçlarında hem de halka karşı görev ve sorumluklarını yerine getirmesinde önemli rol oynamaktadır.

Coğrafi bilgi sistemleri kurumlar arası koordinasyonu da sağlayarak kaynak israfına engel olmanın yanında vatandaş tarafından oluşturulan şikâyetlerde doğru noktaya hızlı ve etkin müdahale imkânı sunmaktadır. Olası afet dönemlerinde büyük önem arz etmektedir. Anlatıldığı üzere, Coğrafi Bilgi Sistemleri, verilerin toplanması, saklanması, analiz edilmesi, kullanıcıya sunulması gibi işlevleri bütünleştiren bir bilgi sistemidir.

Yapılan incelemede, ilgili birimlerden Büyükşehir sınırları bazındaki alt yapı kuruluşlarından sahip oldukları hat ve kazı bilgileri istenilmiş ve gelen listelerde bazı kuruluş verilerinin eksik olduğu görülmüştür. Ayrıca bir kısım yatırımcı kuruluşların, hatlarının bilgisini Büyükşehir Belediyesine vermekten imtina gösterdiği ve belediyenin de bu verileri almak için bir çaba sarf etmediği anlaşılmıştır.

6 Şubat’ta yaşanan deprem sürecinde mevcut CBS sistemi kullanılamamış olup herhangi bir afet yönetim sistemi olmadığından dolayı, özel bir yazılım firmasının afet bölgelerine ücretsiz olarak sunduğu CBS desteğinden yararlanmıştır. Mevcut Belediye sisteminde CBS verileri güncelliğini kaybetmiş olup yaşanan afet süreci sonrası herhangi bir CBS çalışması yapılmamıştır.

Yine örneklem için seçilen, veri teyiti yapılan ve bahse konu alanda en ileri düzeyde sayısallaşma altyapısına sahip olan Malatya Su ve Kanalizasyon İdaresinin dahi mevcut hat bilgilerinin mekansal veri niteliğinde; koordinatlı ve öznitelik detaylı ve en az X, Y ve Z (kot) formatında bilgilerinin sunulmadığı, dolayısıyla Malatya Su ve Kanalizasyon İdaresinin paylaştığı verilerin gerçeği tam olarak yansıtmadığı ve kısmen eksik verilere sahip olduğu görülmüştür.

Herhangi bir afet ve risk durumunda veya öngörülen söz konusu durumlar için yapılacak planlamayı desteklemek ve veri envanter niteliğinin güçlendirilmesi amacıyla; tüm altyapı unsurlarının mekansal veri niteliğinde; (koordinatlı ve öznitelik detaylı) ITRF96 (3 derece) sisteminde ve en az X,Y ve Z (kot) bilgilerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında sunularak haritalanması ve karar destek sistemine katkı sunulması gerekmektedir.

CBS sistemine girilen doğru veriler daha doğru analizler yapılmasını temin etmenin yanı sıra kurum hafızasının kayıt altına alınmasını sağlayacak ve ileride yapılacak hataları en aza indirecektir.

Bu kapsamda yapılması gerekenler aşağıda maddeler halinde listenmiştir:

• CBS alt yapısının olmazsa olmazı numarataj verilerinin güncellenmesi ve mekansal adres kayıt sistemi saha çalışmasının yenilenmesi,

• Dış kapı ve iç kapı numara levhalarının yapılması,

• CBS uygulamasının yeni nesil mobil-web ve masa üstü entegre çalışan bir yapıda olması,

• Birimlerin üretmiş olduğu verilerin TUCBS standartlarında tek sistemde olması ve güncelliğinin sağlanması,

• Alt yapı kurumlarının (Su, Elektrik, Doğalgaz ve Telekom) verilerinin sistemde katmanlar şeklinde var olması,

• İlçe belediyelerin entegre olabileceği ve onlara da servis hizmeti verebilecek bir yapının olması,

• Araç takip ve ulaşım sistemlerinin entegre edilebileceği bir yapıya kavuşturulması,

• AYKOME sisteminin CBS alt yapısında takip ve kontrolünün yapılabileceği,

• Afet yönetim sisteminin olduğu bir CBS uygulamasının devreye alınması.

Bu sebeple İdare CBS verilerini bütün kurum ve kuruşlardan temin etmeli ve kurumlar arası koordinasyonu gerçekleştirerek il genelinde etkin bir sistem bilgi ağı oluşmasını sağlamalıdır.