Karar Künyesi
Belediye Meclisinin 13.11.2013 tarih ve 458 sayılı Kararı ile tüm tramvay sisteminin işletilmesi 24.12.2013 tarihinden 5(beş) yıllık süreyle ESTRAM Hafif Raylı Sistemleri Ulaşım San. ve Tic. A.Ş.’ye devredilmiştir. Söz konusu meclis kararı ve buna istinaden akdedilen sözleşmeye göre, önceki 5(beş) yıllık işletme süresi 24.12.2018 tarihinde sona ermesine rağmen 16.05.2019 tarihinde gecikmeli olarak meclis kararı alındığı, bahsi geçen meclis kararına istinaden sözleşmenin 24.05.2019 tarihinde akdedildiği ve gecikilen süre zarfında bir meclis kararı ve bağlı olarak sözleşme olmaksızın tüm tramvay sistemi işletmesinin anılan şirket tarafından yürütüldüğü tespit edilmiştir.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesinde;
“... Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir…” hükmü yer almaktadır.
Anılan hüküm doğrultusunda Eskişehir Büyükşehir Belediyesinin 13.11.2013 tarih ve 458 sayılı Kararı alınmış olup, bu kararda; eski ve yeni tramvay hatlarını kapsayan tüm tramvay sisteminin işletilmesi 24.12.2013 tarihinden itibaren 5(beş) yıllık süre ile ESTRAM Hafif Raylı Sistemleri Ulaşım San. ve Tic. A.Ş.’ye devredilmiştir. Bahsi geçen meclis kararında belirtilen 5 (beş) yıllık süre 24.12.2018 tarihinde dolmasına rağmen yeni meclis kararı 16.05.2019 tarihinde alınmış ve bu meclis kararına istinaden adı geçen şirket ile 24.05.2019 tarihinde sözleşme akdedilmiştir. Mevcut sözleşmenin bitim tarihinden yeni sözleşme dönemine kadar olan süre zarfında herhangi bir meclis kararı ve buna dayalı sözleşme olmadığından bu dönemde fiili olarak 2013 tarihli meclis kararında yer alan düzenlemeler uygulanagelmiştir. Ancak 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesine göre, mevcut sözleşmenin sona erdiği tarihin bitiminden itibaren yeni bir meclis kararı alınarak süre ve bedel belirlemesinin yapılması gerekliliği ortadadır.
Ancak yapılan incelemede, 24.12.2018 – 24.05.2019 tarihleri arasında bir meclis kararı ve buna dayalı olarak akdedilen bir sözleşme olmaksızın tüm tramvay sisteminin işletilmesi işinin ESTRAM Hafif Raylı Sistemleri Ulaşım San. ve Tic. A.Ş. tarafından hukuki bir zemine dayanmaksızın yürütüldüğü görülmüştür.
Kurum tarafından sözleşmenin bitim tarihinden, yeni sözleşmenin imzalandığı tarihe kadar bir önceki imzalanan sözleşme hükümlerinde belirtilen paylara ilişkin tahakkuk ve tahsilatların gerçekleştirildiği ve konu ile gerekli hassasiyetin gösterileceği belirtilmiştir. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.
5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 26’ncı maddesi kapsamında yapılan tramvay işletmeciliğinin devri kapsamına reklam gelirleri ile tramvay sisteminin ortak alanlarının kiralanmasından elde edilecek gelirlerin dâhil edilmesinin ve meclis kararında yer almayan bir düzenlemenin sözleşmeye ithal edilmesinin anılan Kanun ve meclis kararına uygun düşmediği değerlendirilmektedir.
16.05.2019 tarihli Meclis Kararında; mevcut işletimine devam eden hatlar, ihalesi yapılmış ve yapımı devam eden hatlar ile sözleşme süresi içinde yapılacak ve işletmeye alınacak yeni tramvay işletmeciliğinin, 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi hükmü uyarınca 10(on) yıl süre ile ESTRAM Hafif Raylı Sistemleri Ulaşım San. ve Tic. A.Ş.’ye verilmesine, sözleşme süresi içinde tramvaya ait yolculuk gelirlerinden KDV çıkarıldıktan sonra kalan tutar üzerinden aylık olarak %1 (yüzde bir) oranında katkı payı (işletme bedeli) ödenmesine karar verilmiştir.
Anılan meclis kararına istinaden akdedilen 24.05.2019 tarihli sözleşmenin “İşletmenin Gelirleri” başlıklı 5’inci maddesinde, işletmecinin gelirleri; elektronik ücret toplama sistemi kapsamında elde edilecek gelirler, reklam gelirleri, tramvay sisteminin ortak alanlarının kiralanmasından elde edilecek gelirler ile faaliyetlerle ilgili diğer gelirlerden oluşmaktadır.
5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi ile kanun koyucu tarafından belirlenen bazı faaliyetlerin büyükşehir belediyeleri tarafından bizzat işletilmesine veya belediye veya bağlı kuruluşlarının %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere 2886 sayılı Kanun hükümlerine bağlı kalınmaksızın devredilmesine imkân tanınmıştır. Madde hükmünden de görüleceği üzere, belediye şirketine işletmesi devredilen faaliyet, toplu taşıma hizmetinin kendisidir. Yoksa büyükşehir belediyesinin mülkiyeti veya tasarrufundaki toplu ulaşım hizmetlerinin devri bu faaliyet alanındaki gelir unsurlarının da devrini ihtiva etmemektedir. Ayrıca toplu taşıma hizmetinin yürütüldüğü saha içerisinde yer aldığı ve bu faaliyetin bir parçası olduğu saikiyle bu alanda yer alan gelir unsurlarının 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi çerçevesinde değerlendirilerek devrinin sağlanmasının anılan mevzuata uygun düşmediği değerlendirilmektedir.
Diğer taraftan devre imkân sağlayan 16.05.2019 tarihli meclis kararında, sadece tramvay sistemi işletmeciliğinin devrinden bahsedilmekte olup, reklam gelirleri ile tramvay sisteminin ortak alanlarının kiralanmasından elde edilecek gelirler zikredilmemiştir. Bu çerçevede, meclis kararında yer almayan bir düzenlemenin sözleşmeye ithal edilmesi meclis kararında verilen yetki sınırının aşılması anlamına gelmektedir.
Bu itibarla, tramvay işletmeciliğinin devrinin 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi kapsamına uygun olarak yapılması sağlanmalıdır.
Kurum tarafından müteakip yapılacak iş ve işlemlerde gerekli hassasiyetin gösterileceği, meclis kararında yer almayan bir düzenlemenin sözleşmeye ithal edilmemesi konusunda gerekli çalışmaların yapılacağı belirtilmiştir. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.
Bulgunun (b) bendinde yer alan reklam alanlarının kullanılması neticesinde elde edilen ilan ve reklam unsurlarına ilişkin ilan ve reklam vergisi tahakkuk ve tahsilatının yapılmadığı tespit edilmiştir.
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun “Konu” başlıklı 12’nci maddesinde, belediye sınırları ile mücavir alanları içinde yapılan her türlü ilan ve reklamın, İlan ve Reklam Vergisine tabi olduğu,
Aynı Kanun’un “Mükellef ve Sorumlu” başlıklı 13’üncü maddesinde, İlan ve Reklam Vergisinin mükellefinin, yurt dışından gönderilen ilan ve reklamlar dâhil olmak üzere, ilan ve reklamı kendi adına yapan veya yaptıran gerçek veya tüzel kişiler olduğu, ilan ve reklam işlerini mutat meslek olarak ifa edenlerin, başkaları adına yaptıkları ilan ve reklamlara ait vergileri mükellefler adına ilgili belediyeye yatırmaktan sorumlu oldukları,
“Verginin tarhı ve ödenmesi” başlıklı 16’ncı maddesinde, vergiye tabi ilan ve reklamlarda, ilan ve reklam işinin mükellefçe yapılması halinde ilan veya reklam işinin yapılmasından önce mükellef tarafından, ilan ve reklam işinin bu işi mutad meslek olarak ifa edenler tarafından yapılması halinde ilan ve reklam işini yapanlarca ilan veya reklamın yapıldığı ayı takip eden ayın 20’nci günü akşamına kadar verilecek beyanname üzerine, tarh ve tahakkuk ettirileceği, beyannamelerin vergi tarifesinin 1, 2, 3, 4, 5 ve 6’ncı bentlerinde yazılı ilan ve reklamlarda bunların yayınlandığı, dağıtıldığı veya teşhir edildiği mahallin belediyesine verileceği, İlan ve Reklam Vergisinin beyanname verme süresi içinde ödeneceği, düzenlenmiştir.
Yukarıda yer verilen hükümlerden de anlaşılacağı üzere, İlan ve Reklam Vergisi mükellefinin, ilan ve reklamı kendi adına yapan veya yaptıran gerçek veya tüzel kişiler olduğu ve
bu kişiler tarafından ilan ve reklam işinin yapılması halinde ilan veya reklam işinin yapılmasından önce ilgili belediyeye beyan edilmesi gerektiği, ilan ve reklam işlerini mutat meslek olarak ifa edenler ise başkaları adına yaptıkları ilan ve reklamlara ait vergileri mükellefler adına ilan veya reklamın yapıldığı ayı takip eden ayın 20’nci günü akşamına kadar verilecek beyanname üzerine, tarh ve tahakkuk ettirileceği ve aynı süre içerisinde ilgili belediyeye yatırmaktan sorumlu olduğu belirtilmektedir.
Yapılan incelemede, 16.05.2019 tarihli Meclis Kararına istinaden hazırlanan sözleşme kapsamında ESTRAM A.Ş.’ye tahsis edilen reklam alanlarının kullanılması suretiyle elde edilen ilan ve reklam gelirleri için büyükşehir belediyesine bir beyanda bulunulmadığı ve söz konusu verginin ödenmediği görülmüştür.
Ancak 2464 sayılı Kanun’un yukarıya alınan amir hükümleri çerçevesinde, ESTRAM A.Ş.’ye tahsis olunan reklam alanlarının kullandırılması suretiyle elde edilen gelirlerin ilan ve reklam vergisinin takip ve tahsilinin sağlanması gerekmektedir.
Kurum tarafından reklam alanlarının kullanılması neticesinde elde edilen ilan ve reklam unsurlarına ilişkin İlan ve Reklam Vergisinin tahakkuk ve tahsilatına ilişkin gerekli iş ve işlemlerin yapılacağı belirtilmiştir. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.