İdarenin mevzuata ve yargı kararlarına aykırı olarak yetkisi olmadığı halde evsel katı atık ücretlerini tahakkuk ve tahsil ettiği tespit edilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun "Büyükşehir, İlçe ve İlk Kademe Belediyelerinin Görev ve Sorumlulukları" başlıklı 7’inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde; büyükşehir katı atık yönetim plânını yapmak, yaptırmak; katı atıkların kaynakta toplanması ve aktarma istasyonuna kadar taşınması hariç katı atıkların ve hafriyatın yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek, bu amaçla tesisler kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; sanayi ve tıbbî atıklara ilişkin hizmetleri yürütmek, bunun için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; deniz araçlarının atıklarını toplamak, toplatmak, arıtmak ve bununla ilgili gerekli düzenlemeleri yapmak Büyükşehir Belediyesinin görevleri arasında sayılmış, aynı maddenin üçüncü fıkrasının (a) bendinde; Kanunlarla münhasıran büyükşehir belediyesine verilen görevler ile birinci fıkrada sayılanlar dışında kalan görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak, (b) bendinde; Büyükşehir katı atık yönetim plânına uygun olarak, katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonuna taşımak ilçe ve ilk kademe belediyelerinin görev ve yetkileri arasında olduğu hükmüne yer verilmiştir.

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 11’inci maddesinin (11) numaralı fıkrasında; Büyükşehir belediyeleri ve belediyelerin evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlü oldukları, bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacakların, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlü oldukları, bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınacağı ve bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretlerin katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamayacağı hükümlerine yer verilmiştir.

27.10.2010 tarihli, 27742 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tariflerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in “tanımlar” başlıklı 4/e maddesinde, Evsel katı atık idareleri: Büyükşehir belediyelerini, diğer belediyeleri ve belediye birliklerini, 4/m maddesinde, ücret; "26.05.1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Mükerrer 44’üncü maddesi hükmü gereği çevre temizlik vergisi ile aynı Kanunun 87’nci maddesi uyarınca kanalizasyon harcamalarına katılma payı ve 2560 sayılı Kanunun 13’üncü maddesi uyarınca alınan kullanılmış suları uzaklaştırma bedelini de içerecek şekilde; atıksu ve evsel katı atık ile ilgili verilen tüm hizmetler karşılığında tam maliyet esaslı tarifeye göre belirlenen toplam sistem maliyetini karşılamak üzere evsel katı atık ve atıksu hizmetlerinden yararlananlar tarafından ödenmesi gereken parasal değeri, ifade eder." şeklinde tanımlanmıştır. Mezkûr Yönetmelik’in "Evsel Katı Atık İdarelerinin Görev ve Yetkileri" başlıklı 8’inci maddesinde; Evsel Katı Atık İdareleri; a) Evsel katı atık hizmetini vermek veya verdirmekle, b) Evsel katı atık hizmetlerine ilişkin tarifeleri belirlemekle, c) Evsel katı atık ücretini toplamakla, yükümlü oldukları kurallarına yer verilmiş, son olarak Yönetmelik’in “Faturalandırma” başlıklı 22’inci maddesinde ise; Atıksu ve evsel katı atık hizmetlerine ait ücretlendirme yapılan hizmetin karşılığı olarak müstakilen, düzenli aralıklarla su faturaları üzerinden faturalandırma yapılacağı kuralı getirilmiştir.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri doğrultusunda, katı atık bertaraf tesislerinin kurulması, işletilmesi ve buna bağlı olarak bu tesislere ilişkin tüm yükümlülüklerin yerine getirilmesi hususunda büyükşehir belediyelerinin yetkili ve görevli olduğunun kabul edildiği, ilçe ve/veya ilk kademe belediyelerinin ise, bu süreçte sadece katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonlarına taşımak ile yükümlü kılındıkları, 2872 sayılı Kanun’un 11’inci maddesinde ise; söz konusu bertaraf tesislerinin yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah masraflarını karşılamak üzere, katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücretinin alınacağı ifade edilerek, katı atık bertaraf

sürecinde oluşan maliyetlerin bir bütün olarak (toplama, taşıma ve bertaraf) değerlendirildiği ve bu süreçte oluşan giderlerin bu hizmetten yararlananlardan alınacak katılım ücreti ile karşılanacağının ifade edildiği, bu tesislerle ilgili olarak verilen tüm hizmetleri karşılayabilecek tam maliyet esaslı tarifelerin belirlenmesi konusunda anılan hizmetleri sağlayacak idarelere takdir yetkisi verildiği, hizmeti alan gerçek ve tüzel kişilerin ise bu hizmetlere karşılık olarak tespit edilen ücreti ödemeleri gerektiği anlaşılmaktadır. İlgili Yönetmelik’te de aynı doğrultuda düzenlemeler yapıldığı, görevli ve yetkili olan Belediye tarafından kurulacak olan katı atık bertaraf tesisleri için, bu tesisin işletme maliyetlerine katılım ve katı atıkların toplanma ve taşınma maliyetlerine ilişkin objektif maliyet hesaplama kuralları getirildiği ve buna göre belirlenen ücretin ise su faturaları ile katı atık üreticisi olan ilgililere faturalandırılacağının belirtildiği, sonuç olarak anılan hizmetten yararlananlara yönelik olarak belirlenecek olan tarife uyarınca yapılacak olan ücretlendirme yetkisinin, bahsi geçen tesisleri kurma ve işletme sorumluluğu olan belediyeye yani büyükşehir belediyesi olan yerlerde anılan Büyükşehir Belediyesine ait olduğu görülmektedir.

Buna göre, İdarece işletilmekte olan evsel katı atık bertaraf tesisinin bulunmadığı, söz konusu süreçte Belediyenin görevinin “katı atıkları toplama ve taşıma” olduğu bunun dışında katı atık bertaraf tesisini kuran ve işletmekte olan kurumun İstanbul Büyükşehir Belediyesi olduğu dikkate alındığında, evsel katı atıkları toplama ve taşıma aşamalarının da dâhil olduğu katı atıkların bertaraf sürecine ilişkin giderlerin içinde yer aldığı bütün maliyet unsurlarına göre belirlenecek olan ücretin, 2872 sayılı Kanun’un 11/11’inci maddesi ve 5216 sayılı Kanun’un 7/1-i maddesi uyarınca Büyükşehir Belediye Meclisince Yönetmelik’e uygun olarak belirlenmesi gerekmektedir. Büyükşehir Belediyesince tespit edilip tahsil edilen ücretten, toplama ve taşıma kısmına ilişkin katlanılan maliyetin ilgili büyükşehir ilçe belediyesine aktarılması gerekmektedir.

Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak Sarıyer Belediye Meclisi tarafından evsel katı atık ücretinin belirlenmesine yönelik 09.03.2018 tarihinde 2018/19 karar numaralı meclis kararı alınmış ve bu doğrultuda evsel katı atık ücretleri tahakkuk ve tahsil edilmiştir.

Belediyeye karşı muhtelif tarihlerde idari yargıda açılan; evsel katı atık tarifesinin iptali, karşılıklı sözleşme yapılması gerektiğine ilişkin belediyenin evsel katı atık konulu idari işleminin iptali, evsel katı atık toplama ücretinin belirlenmesine yönelik belediye meclis kararlarının iptali konulu davalar; yetki yönünden hukuka uygun bulunmadığından dava konusu

işlemlerin iptaline karar verilerek belediyenin aleyhine sonuçlanmıştır. Belediye meclis kararlarının iptaline yönelik açılan ve Belediye aleyhine sonuçlanan dava Belediye tarafından temyiz edilmiş ve söz konusu karar Danıştay 14’üncü Dairesince onanarak kesinleşmiştir.

Açıklanan mevzuat hükümlerine ve yargı kararlarına rağmen Belediye tarafından 2018 yılı için 14.777.870,55 TL tutarında evsel katı atık ücreti tahakkuku ve 5.611.878,28 TL tutarında tahsilat gerçekleştirilmiştir.

Kamu idaresi cevabında; “Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul Ve Esaslara ilişkin Yönetmelik ile Sayıştay Başkanlığının 2016 ve 2017 yılları Denetim Raporları doğrultusunda işlem yapılmıştır.” denilmiştir.

Sonuç olarak Başkanlığımıza gönderilen kamu idaresi cevabında; ilgili Yönetmelik ve Denetim Raporlarına göre işlem tesis edildiği belirtilmiştir.

Bulgumuzda da belirtildiği gibi evsel katı atık ücretine ilişkin Büyükşehir Belediyesince tespit edilip tahsil edilen ücretten, toplama ve taşıma kısmına ilişkin katlanılan maliyetin ilgili büyükşehir belediyesince ilçe belediyesine aktarılması gerekmektedir. İdarenin ilgili mevzuat hükümlerine ve kesinleşmiş yargı kararlarına aykırı davranarak evsel katı atık ücretlerinin tahakkuk ve tahsil işlemlerini gerçekleştirmesi hukuka uygun değildir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.